Сура 10: ЮНУС

Юнус суреси 109 ает олуп, 40, 94, 95 ве 96-нджы аетлер Мединеде, дигерлери Меккеде энген. 98-нджи аетте Аз.Юнуснынъ къавмындан сёз этильгени ичюн, суреге бу ад берильген.
Мекке халкъы озь араларындан бир адамнынъ пейгъамбер ола биледжегине инанмайлар ве: «Аллаh, Эбу Талибнинъ етими Муhаммедден башкъа бир Пейгъамбер тапалмадымы?», дей эдилер. Ич олмаса, хатири сайыладжакъ, зенгин ве макъам саиби бирисининъ Пейгъамбер олувыны даа уйгъун коре эдилер. Иште, бунынъ узерине бу суре энген.
Бисмилляаhирраhмаанирраhим

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Элиф. Ляам. Раа. Иште, булар икмет толу Китапнынъ аетлеридир.
2 Араларындан бир адамгъа: Инсанларны тенбиеле ве иман эткенлерге, Раблери къатында олар ичюн юксек бир догърулыкъ макъамы олгъаныны мужделе, дие вахий этювимиз, инсанлар ичюн шашыладжакъ бир шей олдымы ки, о кяфирлер: Бу, эльбетте ап-ачыкъ бир сихирбаздыр, дедилер?
3 Шубесиз ки, Раббинъиз коклерни ве ерни алты куньде яраткъан, сонъра да ишлерни ерли-ериндже идаре этерек, аршкъа хаким олгъан Аллаhтыр. Онынъ изни олмадан, ич кимсе шефаатчы олалмаз. Иште, О, Раббинъиз Аллаhтыр. О алда Онъа къуллыкъ этинъ. Аля тюшюнмейсинъизми!

(Коклернинъ ве ернинъ алты куньде яратылувы ве Аллаhнынъ Аршкъа хакимлиги хусусындаки анълатувлар ичюн А'рааф суресининъ 54-нджи аети изаатына бакъынъ).

4 Аллаhнынъ керчек бир вадеси оларакъ, эпинъизнинъ дёнюшинъиз анджакъ Онъадыр. Чюнки, О, махлюкъатны эвеля (ёкътан) яратыр, сонъра да иман этип, яхшы ишлер япкъанларгъа адалетнен мукяфат бермек ичюн (оларны узурына) кери чевирир. Кяфир олгъанларгъа кельгенде, инкяр этмекте олгъан шейлеринден отьрю, олар ичюн къайнап тургъан сувдан бир ички ве элем бериджи бир азап бардыр.
5 Кунешни ышыкълы, айны да парлакъ япкъан, йылларнынъ сайысыны ве эсабыны билювинъиз ичюн онъа (айгъа) бир такъым мензиллер такъдир эткен Одыр. Аллаh буларны, анджакъ бир акъикъаткъа (ве икметке) бинаэн яраткъан. О, бильген бир къавмгъа аетлерини беян этмекте.
6 Гедже ве куньдюзнинъ денъишювинде (узайып-къыскъарувында) Аллаhнынъ коклерде ве ерде яраткъан шейлеринде, (Оны инкяр этмектен) сакъынгъан бир къавм ичюн, эльбетте нидже делиллер бардыр!
7-8 Узурымызгъа чыкъаджакъларыны беклемегенлер дюнья аятына разы олуп, онынънен раатлыкъ тапкъанлар ве аетлеримизден гъафиль олгъанлар ёкъмы, иште, оларнынъ къазанмакъта олгъан (гунахлары) себебинден, бараджакъ ерлери атештир!
9 Иман этип, гузель ишлер япкъанларгъа кельгенде, иманлары себебинен, Рабблери оларны нимет толу дженнетлерде алт тарафындан ирмакълар акъкъан (сарайларгъа) ириштирир.
10 Оларнынъ о ердеки дуасы: «Аллаhым! Сени нокъсан сыфатлардан узакъ тутармыз!» (сёзлеридир). О ерде бир-бирилеринен къаршылашкъанда сёйлегенлери исе, «селям»дыр. Оларнынъ дуаларынынъ сонъу да шудыр: Хамд алемлернинъ Рабби Аллаhкъа махсустыр.
11 Эгер Аллаh инсанларгъа хайырны чар-чабук истегенлери киби, шеррни де аджеле берсе эди, эльбетте оларнынъ эджеллери битирильген олур эди. Факъат бизге къавушмакъны беклемегенлерни биз ёлдан азгъанлары алда, боджалагъан бир шекильде (озь башларына) быракъырмыз.

(Риваетке коре, Надр б. Хаарис киби бир такъым мушриклер Ресулуллахнынъ пейгъамберлигини инкяр эткенлер ве: «Я Аллаh, эгер Муhаммеднинъ Пейгъамберлиги догъру исе, аман коктен усьтюмизге таш ягъдыр я да бизге агъыр бир азап кетир!» деген эдилер. Бунынъ узерине, юкъарыдаки ает энди. Демек ки, Аллаh Тааля тилесе, къулларыны ишлеген гунахлары себебинден, аман джезаландырмаз; бельки тёвбе этер, пешман олур ве хакъкъа дёнерлер дие, джезаларыны кечиктирир. Тёвбе этмегенлерге де озьлери очюн такъдир этильген белли бир муддеткедже мухлет берир, бу муддет сонъунда оларнынъ джезасыны я дюньяда олгъанда берир, я да ахиретке къалдырыр).

12 Инсангъа бир зарар кельген вакъытта, ян ятаракъ, отураракъ, я да аякъта тураракъ (о зарарнынъ ёкъ олувы ичюн) бизге дуа этер; Факъат биз оны сыкъынтысындан къуртаргъанымызнен, санки озюне токъунгъан бир сыкъынтыдан отьрю, бизге дуа этмеген киби кечип кетер. Иште, бойледже, адден ашкъанларгъа япаяткъан шейлери гузель косьтерильди.

(Аллаh Тааля бу аетте инсаннынъ беля ве мусибетлер къаршысындаки ве буларнынъ ортадан къалдырылувындан сонъки арекет ве давранышларны козь огюне сермекте. Яхшы инсангъа ярашкъаны, истер сыкъынтылы алларда, истер ферахлы анларында, даима Аллаhны анъмакъ ве Онъа дуа этмектир. Садедже, мусибет анында Аллаhны анъып, ферах анында унутмакъ, инанчы ве ирадеси зайыф, нефсаний ве аддий истеклернинъ къаршысында эзильген ве енъильген аджизлернинъ арекетидир).

13 Ант олсун ки, сизден эвель, Пейгъамберлери озьлерине муджизелер кетиргени алда, (яланлап) зулым эткенлери толайы, нидже миллетлерни эляк эттик; затен, олар иман этеджек дегиль эдилер. Иште, биз сучлы къавмларны бойле джезаландырырмыз.
14 Сонъра да насыл давранаджагъынъызны корювимиз ичюн, оларнынъ артындан сизни ер юзюнде халифелер яптыкъ (оларнынъ ерине сизни кетирдик).
15 Оларгъа аетлеримиз ачыкъ-ачыкъ окъулгъан вакъытта (ольгенден сонъ), бизге къавушмакъны беклемегенлер: Я бундан башкъа бир Къур'ан кетир, я да буны денъиштир! дедилер. Де ки: Оны озьлюгимден денъиштирмем, мен ичюн оладжакъ шей дегиль. Мен, манъа вахий олунгъандан башкъасына уймам. Чюнки, Раббиме исьян этсем, эльбетте буюк куннинъ азабындан къоркъарым.

(Заманымызда олгъаны киби, Къур'ан-ы Керим энген девринде де, озь къафаларына коре дин истегенлер я да Аллаhнынъ укюмлерининъ озь арзу ве авеслерине коре денъиштирилювини истегенлер олгъан. Албуки, Къур'ан белли девирлердеки инсанларнынъ кечиджи ве денъишиджи арзуларыны къаршыламакъ ичюн дегиль, къыяметке къадар бутюн инсанлыкънынъ рухий, ахлякъий ве маневий итияджаларыны къаршыламакъ, дюньявий ве ухревий сеадетнинъ ёлуны косьтермек ичюн эндирильген. Бу себеплерден ки, аетте бильдирильгени киби, Пейгъамбер де дахиль олмакъ узьре, ич кимсенинъ Къур'аннынъ укюмлерини денъиштирмеге акъкъы ёкътыр).

16 Де ки: Эгер Аллаh тилесе эди, оны сизге окъумаз эдим, Аллаh да оны сизге бильдирмез эди. Мен бундан эвель бир омюр бою аранъызда тургъан эдим. Аля акъыл ириштиралмайсынъызмы?
17 Ойле исе, ким Аллаhкъа къаршы ялан уйдыргъандан я да онынъ аетлерини яланлагъандан даа залымдыр! Билесинъиз ки, сучлылар асла онъмазлар!
18 Олар Аллаhны быракъып, озьлерине не зарар, не де файда бере биледжек шейлерге табынмакъталар ве: Булар, Аллаh къатында бизим шефаатчыларымыздыр, дейлер. Де ки: «Сиз Аллаhкъа коклерде ве ерде билалмайджакъ бир шейини хабер бересинъизми? О, оларнынъ ортакъ къошкъанларындан узакъ ве юджедир».
19 Инсанлар садедже тек бир уммет эди, сонърадан айрылыштылар. Эгер (азапнынъ кечиктирилювинен багълы) Раббинъден бир сёз (эзелий бир такъдир) кечмеген олса эди, давалашкъан мевзуларында аман араларында укюм берилир эди (дер’ал азап энер ве ишлери битирилир эди).
20 Онъа (Муhаммедге): Раббинъден бир муджизе эндирильсе я! дейлер. Де ки: Гъайб анджакъ Аллаhнынъдыр. Бекленъ (бакъайыкъ), мен де сизнен берабер беклегенлерденим.

(Кяфирлер азап джынсындан бир муджизе истемектелер. Бунынънен берабер, Энфаал суресининъ 32-нджи аетинде де: «Я Аллаh, эгер бу Къур'ан сенинъ къатынъдан кельген бир хакъ исе, башымызгъа коктен таш ягъдыр!» шеклинде дуа эткенлери бильдирильмекте. Албуки, азап Аллаh къатындадыр. О, истесе, шу анда эндирип, асий къавмларны эляк этер, истесе, кечиктирир.

21 Озьлерине токъунгъан (къытлыкъ ве хасталыкъ киби) бир сыкъынтыдан сонъ, инсанларгъа бир рахмет (аманлыкъ) таттыргъан вакътымызда, бир де бакъарсынъ ки, аетлеримиз акъкъында оларнынъ бир тузагъы бардыр. Де ки: Аллаhнынъ тузагъы даа сур’атлыдыр. Шубесиз, эльчилеримиз къургъан тузакъларынъызны язмакъталар.

(Бу ает меккелилер акъкъында назиль олгъан. Риваетке коре, Аллаh Тааля еди йыл Меккеге ягъмур ягъдырмады. Кургъакълыкъ себебинден, къытлыкъ ве хасталыкъ баш котерди, бир чокъ инсан ве айван телеф олды. Ниает, Аллаh Тааля бол ягъмур ягъдырды, мемлекет янъыдан боллукъ ве берекетке къавушты. Факъат кяфирлер бу рахметни Аллаhтан дегиль, йылдызлардан ве путлардан дие бильдилер ве Аллаhнынъ аетлерини яланламагъа девам эттилер).

22 Сизни къарада ве денъизде кездирген Одыр. Атта сиз гемилерде булунгъан, о гемилер де ичиндекилерни татлы бир рузгярнен алып юрген ве (ёлджулар) бу себептен нешэленген вакъытларында, о гемиге шиддетли бир фыртына келип чатар, эр ерден оларгъа далгъалар уджюм этер ве оларнынъ этрафлары сарылгъаныны анъларлар да, динни ялынъыз Аллаhкъа халис къыларакъ: «Ант олсун, эгер бизни бундан къуртарсанъ, мытлакъа шукюр эткенлерден оладжакъмыз», дие Аллаhкъа ялварырлар.
23 Факъат Аллаh оларны къуртаргъанынен, бир де бакъарсынъ ки, олар кене акъсыз ерде адден ашмакъталар. Эй, инсанлар! Сизинъ адден ашувынъыз, анджакъ озь алейхинъизгедир; (бунынънен) садедже фаний дюнья аятынынъ менфаатыны эльде этерсинъиз; сонъунда дёнюшинъиз кене бизгедир. О заман япаяткъанларынъызны хабер береджекмиз.
24 Дюнья аятынынъ вазиети, коктен эндирген бир сувымыз кибидир ки, инсанларнынъ ве айванларнынъ ашайджакъларындан олгъан ер юзю экинлери о сув саесинде гурьлеп, далланып осерлер. Ниает, ер юзю зийнетини такъынып, (чешит ренкли) сюсленген ве саиплери де онынъ узеринде къудрет саиби олгъанларыны зан эткен бир сырада, бир гедже я да куньдюз онъа эмримиз (афатымыз) келир де, оны санки дюнь еринде ёкъ киби, тамырындан къопарыларакъ чалынгъан бир алгъа кетирирмиз. Иште, яхшы тюшюнеджек къавмлар ичюн аетлеримизни бойле беян этмектемиз.
25 Аллаh къулларыны эсенлик юртуна чагъырмакъта ве О, тилегенини догъру ёлгъа къавуштырыр.

(«Селям юрту»нынъ манасы дженнеттир. Селям, эсенлик ве узур оларакъ да ёрумлангъан. Чюнки, дженнетте булунгъанлар эр тюрлю хошнутсызлыкътан узакъ, эсенлик ве селяметлик ичиндедирлер. Дженнетке «Селям юрту» денилювининъ себеби, о ерде булунгъанларнен мелеклер арасында селямлашувнынъ кениш даркъагъанындандыр).

26 Гузель даврангъанларгъа даа гузель къаршылыкъ, бир де зиядеси бардыр. Оларнынъ юзлерине не бир тоз (къара леке) былашыр, не де бир хорлукъ (келир). Иште, олар дженнет эхлидирлер. Ве олар о ерде эбедий къаладжакълар.

(Аетте зикр этильген «ихсан» Юдже Аллаhкъа ляйыкъ ве ризасына мувафыкъ гузель иш япмакъ ве ишлерни ляйыкъ олгъан шекильде гузель япмакъ демектир. Пейгъамберимиз ихсанны бойле тариф эткен: «Ихсан – Аллаh Таалягъа, оны корьген киби, къуллыкъ этювинъдир. Чюнки, сен оны корьмесенъ де, о сени корьмектедир». Иште, бойле гузель иш, вазифе, ибадет ве яхшылыкълар япкъанларгъа, япкъанларындан даа гузель олгъан дженнетлер ве Аллаhнынъ лютфи оларакъ, зияде ниметлер де бериледжек).

27 Феналыкъ япкъанларгъа кельгенде, феналыкънынъ джезасы айны ольчюнендир. Оларны зиллет къаплайджакъ. Оларны Аллаhкъа къаршы къорчалайджакъ ич кимсе ёкътыр. Оларнынъ юзьлери санки къаранлыкъ геджеден бир парчагъа бурюнгендир. Иште, олар да джеэннем эхлидир. Олар о ерде эбедий къаладжакълар.

(Яхшы ишлернинъ савабы бирге он, бирге еди юз ве даа зияде оларакъ берилир ки, бу, Аллаh лютфининъ нетиджесидир; фена ишлернинъ джезасы исе, ялынъыз бирге бирдир. Бу да Аллаh адалетининъ нетиджесидир).

28 Оларнынъ эписини бир ерге топлайджакъмыз, сонъра да, Аллаhкъа ортакъ къошкъанларгъа: Сиз ве къошкъан ортакъларынъыз еринъизде бекленъ», дейджек кунюмиз артыкъ оларнынъ (путларынен) араларыны тамамен айыргъандырмыз. Ве оларнынъ ортакълары (путлары) дерлер ки: Сиз бизге ибадет этмей эдинъиз.
29 Бу себептен, бизнен сизинъ аранъызда шаат оларакъ Аллаh етерлидир. Шубесиз ки, биз сизинъ (бизге) табынувынъыздан тамамен хаберсиз эдик».
30 О ерде эр кес кечмиште япкъанларыны къаршысында булыр. Артыкъ олар акъикъий саиплери олгъан Аллаhкъа дёндюрильгендирлер. Уйдураяткъан шейлери (батыл танърылары) да оларны терк этип гъайып олгъандыр.
31 (Ресулым!) Де ки: Сизге коктен ве ерден ким рызыкъ бермекте? Я да къулакъларгъа ве козьлерге ким малик (ве хаким) булунмакъта? Олюден тирини ким чыкъара, тириден олюни ким чыкъара? (Эр тюрлю) ишни ким идаре эте? «Аллаh» дейджеклер. Де ки: Ойле исе, (Онъа асий олувдан) сакъынмайсынъызми?

(Инсаннынъ дигер азаларынынъ акъикъий малики ве хакими де Аллаh Тааля олмакънен берабер, аетте, хусусен козьлер ве къулакълар зикр этильген. Чюнки, булар инсаннынъ энъ муим бильги ве идрак васталарыдыр; Аллаhнынъ яраткъан ве аетте ишарет буюргъан рызыкъларындан файдаланувнынъ энъ муим васталарыдыр. Иште, бу дегерли бильги ве рызыкъ васталарыны яраткъан, идаре эткен, оларнынъ насыл ёлда къулланылгъаныны бильген усьтюн къудрет Аллаhтан башкъа ким ола билир?)

32 Иште, О сизинъ акъикъий Раббинъиз олгъан Аллаhтыр. Артыкъ хакътан (айрылгъандан) сонъ, сапыкълыкътан башкъа не къалыр? О олда, насыл (сапыкълыкъкъа) дёндюрилесинъиз?
33 Иште, бойледже Раббинънинъ ёлдан чыкъкъанлар акъкъындаки «Олар инанмазлар» сёзю керчеклешти.
34 (Ресулым!) Де ки: (Аллаhкъа) ортакъ къошкъанларынъыз арасында, (бирини ёкъ экенде) ильк дефа яратаджакъ, аркъасындан оны (олюминден сонъ аяткъа) янъыдан къайтараджакъ бириси бармы? Де ки: Аллаh ильк дефа яратып, (олюмден сонъ) оны янъыдан (аяткъа) къайтарыр. О алда, насыл саптырылырсынъыз!
35 Де ки: Ортакъ къошкъанларынъыздан хакъкъа къавуштыраджакъ олгъаны бармы? Де ки: «Хакъкъа Аллаh къавуштырыр». Ойле исе, хакъкъа къавуштыргъан уйылмагъа даа ляйыкъмы; ёкъса, хидает берильмегендже озь-озюне догъру ёлны тапалмагъанмы? Сизге не ола? Насыл (бойле янълыш) укюм этесинъиз?
36 Оларнынъ чокъу зандан башкъа бир шейге уймаз. Шубесиз, зан – хакътан (илимден) ич бир шейнинъ ерини тутмаз. Аллаh оларнынъ япаяткъанларыны пек яхшы билиджидир.

(Бу аетте зангъа табий олгъан мушриклер тенкъит этильгени киби, мусульманларны да илимге тешвикъ бар. Къады Бейдавийге коре, бу ает илимни менбасындан тахсиль этювнинъ ваджип олгъанына, такълит ве зан иле къанаатленювнинъ джаиз олмагъанына делильдир).

37 Бу Къур'ан Аллаhтан башкъасы тарафындан уйдырылгъан бир шей дегиль. Анджакъ, озюнден эвелькини догърултыджы ве о Китапны анълатыджыдыр. Онда шубе ёкътыр, о алемлернинъ Раббиндендир.
38 Ёкъса, оны (Муhаммед) уйдырды дейлерми? Де ки: Эгер сизлер догъру исенъиз, Аллаhтан башкъа, кучюнъиз еткенлеринъизни чагъырынъ да, (эп берабер), онъа бенъзеген бир суре кетиринъ.
39 Аксине, олар ильмини къаврамагъанлары ве ёрумы озьлерине асла кельмеген (Къур'анны) яланладылар. Олардан эвелькилер де бойле яланлагъан эдилер. Шимди бакъ, залымларнынъ сонъу насыл олды!
40 Араларында ойлеси бар ки, онъа (Къур'ангъа) инаныр, кене олардан ойлеси де бар ки, онъа инанмаз. Раббинъ бозгъунджыларны энъ яхшы билиджидир.
41 (Ресулым!) Олар сени яланласалар, де ки: Меним ишим манъа, сизинъ ишинъиз де, сизге аиттир. Сиз меним япкъанымдан узакъсынъыз, мен де сизинъ япкъанынъыздан узакъым.

(Къур'ан-ы Керимде чешит весилелернен ифаде буюрылгъаны киби, Аз.Пейгъамбернинъ вазифеси теблигъден ибареттир; О садедже мужделейиджи ве тенбиелейиджидир. Инсанларнынъ инанувыны темин этмек онынъ элинде дегиль, чюнки, хидает Аллаhтандыр. Бу себеплернен, Аз. Пейгъамбер кенди алеминден ве теблигъ вазифесинден месульдир. Тенбиеленювлерине ве хакъкъа чагъырылувларына рагъмен, иман этмегенлернинъ месулиети исе, садедже озьлерине аит олуп, Пейгъамбер бундан месуль дегильдир).

42 Олардан сени динълегенлер бардыр. Факъат сагъырларгъа -бунынъ усьтюне акъыллары да ирьмей исе- сен эшиттиреджексинъми?
43 Олардан санъа бакъкъан да бардыр. Факъат -аля (акъикъатны) корьмей иселер- корьлерни сен догъру ёлгъа къавуштыраджакъсынъмы?
44 Шубесиз ки, Аллаh инсанларгъа ич бир шекильде зулум этмез, факъат инсанлар озьлерине зулум этерлер.

(Аллаh инсанларгъа акъикъатны тапувлары ве инанувлары ичюн яратылыштан къабилиетлер берген ве пейгъамберлер де ёллагъан. Бу алда, Аллаh оларнынъ сезюв, анълав ве къаврав мелекелерини эллеринден чекип алгъаны ичюн дегиль, олар ираделерини яманлыкъкъа къуллангъанлары ичюн, хакъ ёлдан чыкъкъан, пейгъамберни къабул этмеген ве джезагъа ляйыкъ олгъанлар, толайысынен озь-озьлерине зулум эткендирлер).

45 Аллаhнынъ оларны санки куннинъ анджакъ бир сааты къадар къалгъанларыны зан эткен вазиетте янъыдан тирильтип, топлайджакъ куню араларында бир-бирилеринен танышырлар. Аллаhнынъ узурына бармакъны ялангъа чыкъаргъанлар, эльбетте зараргъа огърагъандырлар. Зира, олар догъру ёлгъа юрмеген эдилер.
46 Эгер оларны техдит эткенимиз (азапнынъ) бир къысмыны санъа (дюньяда экенде) косьтерсек (не аля); ёкъ, эгер (косьтермеден) сени вефат эттирсек, ниает оларнынъ дёнюши де бизгедир. (О вакъыт оларгъа не оладжагъыны кореджексинъ). Сонъра Аллаh оларнынъ япаяткъанларына шааттыр.
47 Эр умметнинъ бир пейгъамбери бардыр. Пейгъамберлери кельген вакъытта араларында адалетнен укюм этилир ве оларгъа асла зулум этильмез.
48 Догъру олсанъыз, бу ваде (азап) не замандыр? дейлер.
49 Де ки: «Мен озюме биле, Аллаhнынъ тилегиненден башкъа, не бир зарар, не бир менфаат берюв кучюне саибим». Эр умметнинъ бир эджели бар. Эджеллери кельген вакъытта, артыкъ не бир саат кери къалырлар, не де илери кетерлер.
50 Де ки: (Эй, мушриклер!) Не дерсинъиз? Аллаhнынъ азабы сизге геджелейин я да куньдюзи кельсе (не япарсынъыз?) Cучлылар ондан ангисини истемекте аджеле этмектелер!
51 Башынъызгъа беля кельгенден сонъ, Онъа иман этеджексинъизми, шимдими? (Чокъ кеч). Албуки, оны (азапнынъ келювини) истемекте аджеле эте эдинъиз.

(Аллаhнынъ иман этмек ичюн бир фырсат оларакъ берген эмниети ве раатлыкъ ичинде къопайгъан инкярджылар бу эминлик ве раатлыкънынъ эбедий олгъаныны зан эткен киби, ёлдан азувда девам этер ве диннинъ азап техдитлеринен алай этерек: «Эгер бойле бир азап олса, аман кельсе я!», киби сёзлернен, гуя бойле бир азапнынъ аслы олмагъаныны идда этерлер. Факъат юкъарыдаки ает ачыкъ бильдире ки, иман бир урриет ве сербестлик ичинде керчеклешсе къыйметлидир. Азап иле юзь-юзьге къалгъан сонъ, инанувнынъ бир къыймети ёкътыр).

52 Сонъра о (озьлерине) зулум эткенлерге: «Эбедий азапны татынъ!», дениледжек. Къазанмакъта олгъанынъыздан башкъасынынъ къаршылыгъыны буладжкъсынъызмы?
53 «О (азап) бир керчектирми?», дие сенден хабер истейлер. Де ки: Эбет, Раббиме ант олсун ки, о шубесиз, керчектир ве сиз аджиз быракъаджакъ дегильсинъиз.
54 (О вакъыт) зулум эткен эр кес ер юзюндеки бутюн серветке саип олса, (азаптан къуртулмакъ ичюн) эльбетте оны феда этер. Ве азапны корьген вакъытларында ич-ичтен янарлар. Араларында адалетнен укюм олуныр ве оларгъа зулум этильмез.
55 Билесинъиз ки, коклерде ве ерде олгъан эр шей Аллаhнынъдыр. Кене билесинъиз ки, Аллаhнынъ вадеси хакътыр, факъат оларнынъ чокъу бильмез.
56 О, эм тирильтир, эм де ольдюрир ве ялынъыз Онъа дёндюриледжексинъиз.
57 Эй, инсанлар! Сизге Раббинъизден бир огют, гонъюллердекине бир шифа, му'минлер ичюн бир хидает ве рахмет кельгендир.

(Бу аетте Къур'аннынъ дёрт гузель хусусиети анълатылмакъта. Бойле ки: Къур'ан-ы Керимнинъ бутюн эйи ве фена ахлякъларны бильдирюви ве инсанларны гузель ахлякъкъа тешвикъ этюви энъ гузель бир огюттир; къальплерни маневий хасталыкълар ичинде быракъаджакъ олгъан инкярджылыкъ, ширк ве мунафыкълыкътан инсанларны узакъ тутувы ве гузель инанчларнен рухларны тедавий этюви де бир шифадыр; бахтиярлыкъ ёлларыны инсанлыкъкъа косьтерюви ве оларны бу ёлгъа къоювы да хидаеттир; ниает, инсанларны иман нурына къавуштырувы ве оларгъа эбедий бахтлылыкъны къазандырувы да ялынъыз рахметтир).

58 Де ки: Анджакъ, Аллаhнынъ лютфи ве рахметинен, иште, буларнен севинсинлер. Бу, оларнынъ (дюнья малы оларакъ) топлагъанларындан даа хайырлыдыр.

(Убей б. Кя'бнынъ накъль эткенине коре, Аллаh Ресулы бу аетни окъуды ве онда кечкен «Аллаhнынъ лютфи ве рахметини» Къур'ан-ы Керим ве Ислям оларакъ анълатты. Дигер бир тефсирге коре, лютф – Ислям, рахмет исе – мусульманларгъа ваде этильген ниметлердир).

59 Де ки: Аллаhнынъ сизге эндирген рызкъындан бир къысмыны элял, бир къысмыны да, арам булувынъызгъа не дерсинъиз? Де ки: Аллаh сизге изин бердими, ёкъса, Аллаhкъа ифтира этмектесинъизми?
60 Аллаhкъа къаршы ялан уйдургъанларнынъ къыямет куню (акъибетлери) акъкъындаки къанаатлери недир? Шубесиз, Аллаh инсанларгъа нисбетен лютф саибидир. Факъат оларнынъ чокъу шукюр этмезлер.
61 Не вакъыт сен бир иште булунсанъ, не заман Къур'андан бир шей окъусанъ ве сиз не вакъыт бир иш япсанъыз, о ишке далгъан вакътынъызда биз мытлакъа усьтюнъизде шааттырмыз. Не ерде, не кокте зерре агъырлыгъы къадар бир шей Раббинъден узакъ (ве гизли) къалмаз. Бундан даа кучюги ве даа буюги ёкътыр ки, ап-ачыкъ китапта (левх-и махфузда) булунмасын.

(Бу ает-и керимеде Аллаh Таалянынъ ильминден ич бир шейнинъ гизли къалмайджагъы, толайысынен инсанларнынъ бутюн япкъанларыны ве япаджакъларыны бильгени ифаде этильмекте, бунынъ усьтюне итааткяр къуллар севиндирльмекте, асийлер исе, техдит этильмекте).

62 Билесинъиз ки, Аллаhнынъ достларына къоркъу ёкътыр; олар гъам чекмейджеклер де.
63 Олар – иман этип де, такъвагъа иришкенлердир.

(Бу ает эвельки бир аетте кечкен «Аллаh достлары»нынъ (эвлияуллахнынъ), Аллаhнынъ озьлерине бойле мукъаддес бир унван берювини теминлеген хусусиетлерни эки сёзде беян эткен: иман ве такъва. Чюнки, иман бутюн батыл ве янълыш инанчлардан сыйырылып, керчекке, хакъкъа къавушмакънынъ, такъва исе, эр тюрлю сапыкъ ве фена ёллардан, башы бош ве айван киби яшамакъ тарзындан арынаракъ, къальпни Аллаhкъа теслим этювнинъ, аятны Онынъ къанунларына коре тертиплемекнинъ ве бойледже, бир ахлякъ низамына кирювнинъ ифадесидир. Иште, Аллаh достлары иман иле марифетуллахкъа ве такъва иле де, усьтюн ахлякъкъа къавушкъанларындан, 62-нджи аетте де буюрылгъаны киби, эр тюрлю къоркъудан, кедерден ве умютсизликтен къуртулгъандырлар. Чюнки, олар энь усьтюн къудрет олгъан Аллаhнынъ достлугъыны ве имаесини къазангъандырлар).

64 Дюнья аятында да, ахиретте де, оларгъа мужде бардыр. Аллаhнынъ сёзлеринде асла денъишме ёкътыр. Иште, бу буюк къуртулышнынъ озюдир.

(Тефсирлерде бильдирильгенине коре, аетте зикр этильген дюнья аятындаки мужде--Аллаh достларына Аллаhнынъ Къур'андаки мужделери ве пейгъамберлерининъ берген мужделеринен оларгъа косьтерген садыкъ руялары ве олюм анындаки мелеклернинъ мужделеридир. Ахиреттеки мужделери исе, мелеклернинъ оларгъа келип, бахтлылыкълары акъкъында береджек мужделеридир).

65 (Ресулым!) Оларнынъ (инкярджыларнынъ) сёзлери сени кедерлендирмесин. Чюнки, бутюн иззет (ве усьтюнлик) Аллаhнынъдыр. О, эшитиджидир, билиджидир.
66 Яхшы билинъ ки, коклерде ве ерде не бар исе, ялынъыз Аллаhнынъдыр. (О алда) Аллаhтан башкъа ортакъларгъа табынгъанлар ненинъ пешине тюшелер! Догърусы, олар зандан башкъа бир шейнинъ пешине тюшмейлер ве олар садедже ялан сёйлейлер.
67 О (Аллаh), геджени, ичинде раатланырсыз, дие сиз ичюн яратыджы, (чалышып, къазанувынъыз ичюн де) кундюзни айдынлыкъ къылыджыдыр. Шубесиз, бунда динълеген бир топлум ичюн ибретлер бар.
68 Мушриклер: «Аллаh бала эдинди», дедилер. О, бундан узакътыр. Онынъ (балагъа) итияджы ёкътыр. Коклерде ве ерде не бар олса, Онынъдыр. Бу хусуста янынъызда эр анги бир делиль ёкътыр. Аллаh акъкъында бильмеген бир шейинъизни сёйлемектесинъизми?
69 Де ки: Аллаh акъкъында ялан уйдургъанлар асла къуртулышкъа иришалмазлар.
70 Дюньяда бир микъдар кечинюв (теминлерлер), сонъра дёнюшлери бизгедир; сонъра да инкяр этмекте олгъан шейлеринден отьрю, оларгъа шиддетли азапны таттырырмыз.
71 Оларгъа Нуhнынъ хаберины окъу: О вакъытта о къавмына деген эди ки: «Эй, къавмым! Эгер меним (аранъызда) турувым ве Аллаhнынъ аетлерини хатырлатувым сизге агъыр кельген олса, мен ялынъыз Аллаhкъа таянып ишанырым. Сиз де ортакъларнъызнен топланып, япаджагъынъызны къарарлаштырынъ. Сонъра ишинъиз башынъызгъа дерт олмасын. Бундан сонъ (береджек) укминъизни манъа тедбикъ этинъ ве манъа мухлет де берменъ».

(Аз.Нуh Аллаh Таалянынъ имаесинде олгъаныны бильгени ичюн, душманларына эмиет бермегенини, оларнынъ кучь ве къуветине эмиет бермегенини косьтермек ве оларнынъ аджизлигини ортагъа чыкъармакъ ичюн, оларгъа бойле бир теклифте булунды ве оларны курешке чагъырды).

72 «Эгер юзь чевирсенъиз, затен мен сизден бир уджрет истемедим. Меним эджрим Аллаhтан башкъасына аит дегиль ве манъа мусульманлардан олувым эмир этильди».
73 Кене де оны яланджы дедилер, биз де эм оны, эм де онынънен берабер гемиде олгъанларны къуртардыкъ ве оларны (ер юзюнде) халифелер яптыкъ; аетлеримизни ялангъа чыкъаргъанларны да (денъизде) богъдыкъ. Бакъ ки, тенбиеленгенлернинъ (факъат инанмагъанларнынъ) сонъу насыл олды!
74 Сонъра онынъ артындан бир чокъ пейгъамберни озь топлумларына ёлладыкъ. Оларгъа муджизелер кетирдилер. Факъат олар даа эвель ялангъа чыкъаргъан шейлерине инанаджакъ дегиль эдилер. Иште, адден ашкъанларнынъ къальплерини биз бойле муурьлермиз.
75 Сонъра оларнынъ артындан да Фыравунгъа ве топлумына Мусанен Харунны муджизелеримизнен ёлладыкъ, факъат олар кибирлендилер ве гунахкяр бир топлум олдылар.
76 Къатымыздан оларгъа хакъ (муджизе) келгенинен: «Бу, эльбетте ачыкътан-ачыкъ бир сихирдир», дедилер.
77 Муса: «Сизге хакъ кельгенде, онынъ ичюн (эп бойле) дерсинъизми? Бу бир сихирдирми? Албуки, сихирбазлар къуртулышкъа иришалмазлар», деди.
78 Олар дедилер ки: Бабаларымызны узеринде булгъан (динден) бизни дёндюресинъ ве ер юзюнде улулыкъ сизинъ экинъизнинъ олсун, дие бизге кельдинъми? Албуки, биз сизге инанаджакъ дегильмиз.
79 Фыравун деди ки: Бильгили бутюн сихирбазларны манъа кетиринъ!
80 Сихирбазлар кельгенинен, Муса оларгъа: Атаджагъынъызны атынъ, деди.
81 Олар (йиплерини) аткъанынен, Муса деди ки: «Сизинъ кетиргенинъиз сихирдир. Аллаh оны бошуна чыкъараджакъ. Чюнки, Аллаh бозгъунджыларнынъ ишини тюзельтмез».

(Аетнинъ ифаде эткенине коре, сихирбазлыкъ яни ырымджылыкъ, садедже бир алдатув, ялдызлав ве фесатчылыкътан ибареттир. Чюнки, Аз.Муса киби буюк бир Пейгъамбер онынъ батыл олгъаныны ве оны япкъанларнынъ фесатчылар олгъаныны ачыкъ ифаде этмекте).

82 «Сучлыларнынъ ошуна кетмесе де, Аллаh сёзлеринен акъикъатны ачыкъкъа чыкъараджакъ».
83 Фыравун ве къавмынынъ озьлерине эскендже этювинден къоркъугъа тюшкенлери ичюн къавмындан, бир топ яштан башкъа, кимсе Мусагъа иман этмеди. Чюнки, Фыравун ер юзюнде улулыкъ таслагъан (бир диктатор) ве аддини ашкъанлардан эди.

(Зира, о танърылыкъ иддасында булунгъан ве пейгъамберлернинъ торунларыны дахи, озюне къул эткен эди).

84 Муса деди ки: Эй, къавмым! Эгер Аллаhкъа инангъан олсанъыз ве онъа теслим олды исенъиз, садедже Онъа ишанып таянынъыз.
85 Олар да дедилер ки: «Аллаhкъа таяндыкъ. Эй, Раббимиз! Бизни о залымлар топлулыгъынынъ фитнесине огъратма!
86 Ве бизни рахметинънен о кяфирлер топлулыгъындан къуртар!»
87 Биз де Муса ве къардашына: Къавмынъыз ичюн Мысырда эвлер азырланъ ве эвлеринъизни намаз къылынаджакъ ерлер япынъ, намазларынъызны да дос-догъру къылынъ. (Эй, Муса!) Му'минлерни мужделе! дие вахий эттик.
88 Муса деди ки: Эй, Раббимиз! Акъикъатен сен Фыравун ве къавмына дюнья аятында зийнет ве нидже маллар бердинъ. Эй, Раббимиз! (Оларгъа бу ниметлерни), инсанларны сенинъ ёлунъдан саптырсынлар ве элем бериджи джезаны корьгенге къадар иман этмесинлер, дие (бердинъми)? Эй, Раббимиз! Оларнынъ малларыны ёкъ эт, кальплерине сыкъынты бер (ки, иман этсинлер).
89 (Аллаh): Экинъизнинъ де дуанъыз къабул олунгъандыр. О алда, сиз догърулыкъкъа девам этинъ ве сакъын о бильмезлернинъ ёлуна юрменъ! деди.
90 Биз Исраил огъулларыны денъизден кечирдик. Амма, Фыравун ве аскерлери зулум этмек ве уджюм этмек узьре, оларны такъип этти. Ниает (денъизде) богъулув алына кельгенинен, (Фыравун:) «Акъикъатен Исраил огъулларынынъ инангъан танърыдан башкъа танъры олмагъанына мен де иман эттим. Мен де мусульманларданым!», деди.
91 Шимдими (иман эттинъ)! Албуки, даа эвель исьян эткенлерден ве бозгъунджылардан эдинъ.

(Фыравун даа эвель Мысырда танърылыгъыны илян эткен ве: «Эй, джемаат, мен сиз ичюн озюмден башкъа танъры бильмейим. Мен сизинъ энъ юдже раббинъизим!», деген эди. Оны танъры оларакъ къабул этмегенлерге шиддетли эскенджелер япа эди. Хусусен, Исраил огъулларыны агъыр эскенджеге табий тута, айрыджа огълан балаларны да сойдыра эди. Аз.Муса ве къардашынынъ Мысырдан айырылув истеклери Аллаh тарафындан къабул олунды ве Фелестинге кетмек узьре, Къызыл денъизнинъ ялысына кельдилер; оларны ёкъ этмек ичюн, Фыравун ордусынен артларындан етишти. Аз.Муса Аллаhтан алгъан бир вахий иле таягъынен денъизге урды, денъизден ёллар ачылды ве къавмыны Тиих чёлюне чыкъартты. Айны ёлдан пешлерине тюшмек истеген Фыравун денъизнинъ ортасына кельгенде, ёллар гъайып олуп, богъуладжагъыны анълагъанынен, Аллаhкъа иман этти. Факъат умютсизликке таянгъан иманы къабул олунмады).

92 (Эй, Фыравун!) Сенден сонъ келеджеклерге ибрет олувынъ ичюн бугунь сенинъ беденинъни (джансыз оларакъ) къуртараджакъмыз. Иште, инсанлардан бир чокъу, акъикъатен аетлеримизден гафильдирлер.

(Фыравуннынъ бедени мумияланаракъ, бугуньге къадар муафаза этильген. Аля инсанлар тарафындан ибретнен сейир этильмекте).

93 Ант олсун, биз Исраил огъулларыны гузель бир юрткъа ерлештирдик ве оларгъа темиз ниметлерден рызыкъ бердик. Озьлерине илим кельгенге къадар ихтиляфкъа тюшмедилер. Шубесиз ки, Раббинъ къыямет куню оларнынъ араларында ихтиляф этеяткъан шейлери акъкъында укюм этеджек.
94 (Ресулым!) Эгер санъа эндиргенимизден (бу анълаткъан вакъиалардан) шубеленсенъ, сенден эвель Китапны (Тевратны) окъугъанлардан сора. Ант олсун ки, Раббинъден санъа хакъ кельгендир. Сакъын шубеджилерден олма!
95 Аллаhнынъ аетлерини ялангъа чыкъаргъанлардан да олма, сонъра зиянгъа огърагъанлардан олурсынъ.
96-97 Акъикъатен, акъларында Раббининъ сёзю (укми) сабит олгъанлар, озьлерине (истеген) бутюн муджизелер кельген олса биле, элем бериджи азапны корьгенге къадар инанмайджакълар.
98 Юнуснынъ къавмы истисна, (халкъыны ёкъ эткен улькелеримизден) эр анги бир ульке халкъы, кешке (озьлерине азап кельмеден) иман этсе де, бу иманлары озьлерине файда берсе эди! Юнуснынъ къавмы иман эткенинен, озьлеринден дюнья аятындаки резиллик азабыны ортадан къалдырдыкъ ве оларны бир муддет (дюнья ниметлеринден) файдаландырдыкъ.

(Юнус Пейгъамбернынъ къавмы оны инкяр эткенинен, къызаракъ, араларындан айырылды. Къавмы о хабер берген азапнынъ келеджегини ис этти, аман япкъанларына пешман олды ве азапнынъ кельмемеси ичюн, Аллаhкъа ялварды. Дженаб-ы Аллаh да оларны азаптан къуртарды).

99 (Ресулым!) Эгер Раббинъ истесе эди, ер юзюндекилернинъ эписи, эльбетте иман этер эдилер. О алда, сен инанувлары ичюн инсанларны зорлайджакъсынъмы?
100 Аллаhнынъ изни олмадан, ич кимсе инанамаз. О, акъылларыны къуланмагъанларны мурдар (инкярджы) япар.
101 Де ки: «Коклерде ве ерде нелер бар, бакъынъ (да ибрет алынъ!)». Факъат инанмагъан бир топлумгъа делиллер ве тенбиелер файда бермез.
102 Олар озьлеринден эвель келип-кечкен топлумларнынъ (элемли) куньлерининъ бенъзегенлеринден башкъасыны беклемектелерми? Де ки: Айды, бекленъ! Шубесиз, мен де сизнен берабер беклегенлерденим.
103 Биз сонъра пейгъамберимизни ве айны шекильде иман эткенлерни къуртарырмыз. Инангъанларны, узеримизге бир бордж оларакъ, къуртараджакъмыз.
104 Де ки: «Эй, инсанлар! Меним динимден шубеде исенъиз, (билинъ ки) мен Аллаhны быракъып да, сизинъ табынгъанларынъызгъа табынмам, факъат, анджакъ сизни ольдюреджек олгъан Аллаhкъа къуллыкъ этерим. Манъа му'минлерден олувым эмир олунды».
105 «Ве (манъа) ханиф (Аллаhнынъ бирлигини таныйыджы оларакъ, юзюнъни динге чевир; сакъын мушриклерден олма, дие (эмир этильди)».
106 Аллаhны быракъып да, санъа файда я да зарар бермейджек шейлерге табынма. Эгер буны япсанъ, о такъдирде, сен мытлакъа залымлардан олурсынъ.
107 Эгер Аллаh санъа бир зарар токъундырса, оны кене Ондан башкъа кеткизеджек ёкътыр. Эгер санъа бир хайыр тилесе, Онынъ керемини кери чевиреджек де ёкътыр. О, хайырыны къулларындан истегенине ириштирир. Ве О, багъышлайыджыдыр,мерхамет этиджидир.
108 Де ки: Эй, инсанлар! Сизге Раббинъизден хакъ (Къур'ан) кельген. Артыкъ ким догъру ёлгъа кельсе, анджакъ озю ичюн келеджек. Ким де ёлдан чыкъса, о да анджакъ озь алейхине догъру ёлдан чыкъаджакъ. Мен сизинъ узеринъизге векиль дегилим. (Садедже теблигъ этмекле мемурым).
109 (Ресулым!) Сен, санъа вахий олунгъангъа уй ве Аллаh укюм эткенге къадар сабыр эт. О, хакимлернинъ энъ хайырлысыдыр.