Сура 13: эр-РА'Д

Ра'д суреси 43 ает олуп, Меккедеми, Меденедеми энгени акъкъында ихтиляф бар. Суренинъ мундериджеси козь огюне алынса, Меккеде энгенини сёйлегенлернинъ фикрлери бираз акъикъаткъа даа якъындыр.
Суренинъ он учюнджи аетинде кок гюрюльтиси манасына кельген «эр-ра'д» келимеси зикр этильгени ичюн, суреге бу ад берильген.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Элиф. Ляам. Миим. Раа. Булар Китапнынъ аетлеридир. Санъа Раббинъден эндирильген хакътыр, факъат инсанларнынъ чокъусы инанмазлар.
2 Корьмекте олгъанынъыз коклерни дирексиз оларакъ юксельткен, сонъра Аршкъа хаким олгъан, кунешни ве айны эмрине боюн эгдирген Аллаhтыр. (Булларнынъ) эр бири муайен бир вакъыткъа къадар акъып кетмектедир.О, Раббинъизге къавушаджагъынъызгъа кесен-кес оларакъ инанувынъыз ичюн, эр ишни тертиплеп, аетлерни анълатмакъта.

(Аршкъа хакимлик акъкъында бильмек ичюн А'рааф суресининъ 54-нджи аетине бакъынъ).

3 Ерни тошеген, онда отуракълы дагълар ве ирмакълар яраткъан ве о ерде бутюн мейвалардан чифт-чифт яраткъан Одыр. Геджени де кундюзнинъ узерине О орьтмекте. Шубесиз, бутюн буларда, тюшюнген бир топлум ичюн, ибретлер бар.

(Земане ильмнинъ бир кешфияты олгъан экинлердеки чечеклернинъ тозлашув ёлунен ашлангъаны вакъиасыны хабер берген бу ает Къур'аннынъ муджизе олгъанына ачыкъ делиллерден биридир).

4 Ер юзюнде бир-бирине къомушу къыталар, юзюм багълары, экинлер, бир тамырдан ве чешит тамырлардан даллангъан хурма тереклери бар. Буларнынъ эписи бир сувнен суварылыр.(Бойле экен) емишлеринде оларнынъ бир къысмыны бир къысмындан усьтюн япармыз. Иште, буларда акъылларыны къуллангъан бир топлум ичюн ибретлер бар.

(Бир топракътан ве бир сувнен суварылгъан экинлерден эр бирининъ дады бир-биринден чокъ фаркълы мейвалар берюви, Аллаhнынъ барлыгъы ве къудретининъ энъ ачыкъ делиллериндендир).

5 (Ресулым! Кяфирлернинъ сени яланлавларына) шаша исенъ, асыл шашыладжакъ шей оларнынъ: «Биз топракъ олгъан вакътымызда гъайрыдан яратыладжакъмызмы?» деювлеридир. Иште, олар Рабблерини инкяр эткенлердир; иште, олар (къыямет кунюнде) боюнларында тасмалар олгъанлардыр. Ве олар атеш эхлидир. Олар о ерде эбедий къаладжакълар!
6 (Мушриклер) сенден эйилектен эвель феналыкъны чабукче истемектелер. Албуки, олардан эвель ибрет алынаджакъ нидже азап орьнеклери келип-кечкендир. Догърусы, инсанлар феналыкъ эткенлери алда, Раббинъ олар ичюн магъфирет саибидир. (Бунынънен берабер) Раббинънинъ азабы да чокъ шиддетлидир.

(Мекке мушриклери дедилер ки: «Эй, Аллаh! Эгер бу Къур'ан сенден кельген бир хакъ исе, аман усьтюмизге коктен бир таш ягъдыр, я да бизге башкъа аджджы бир азап кетир!» Иште, аетте бунъа ишарет этилерек: «Сенден эйиликтен эвель, феналыкъны чабукче истемектелер», денильмекте. Эсасен олар акъикъатта азап истемей; аксине, бу сёзлеринен иляхий азапкъа инанмагъанларыны косьтермекте, пейгъамбернинъ техдитлеринен алай эте эдилер).

7 Кяфирлер дейлер ки: Онъа Раббинъден бир муджизе эндирильсе эди я! (Албуки) сен анджакъ бир тенбиеджисинъ ве эр топлумнынъ бир ребери бардыр.

(Мушриклер бильмей эдилер ки, Аллаh изин бермегендже, ич бир пейгъамбер муджизе косьтерип олалмаз эди. Аетте де ифаде этильгени киби, пейгъамберлернинъ вазифеси эсасен инсанларны тенбиелемек, янълышлардан, сапыкълыкътан ве акъсызлыкътан сакъындырмакъ эди).

8 Эр бир ыргъачынынъ неге юклю оладжагъыны, рахимлернинъ нени эксик, нени зияде этеджегини Аллаh билир. Онынъ къатында эр шей ольчюнендир.
9 О корюнгенни де, корюнменгенни де билир; чокъ буюктир, юджедир.
10 Сизден сёзни гизлегеннен оны ашкяр эткен, геджелейин гизленгеннен кундюзи юрьген (онынъ ильминде) мусавийдир.
11 Онынъ огюнде ве артында Аллаhнынъ эмринен оны къорчалагъан такъипчилер (мелеклер) бардыр. Бир топлум озьлериндеки хусусиетлерни денъиштиргенге къадар, Аллаh оларда олгъанны денъиштирмез. Аллаh бир топлумгъа феналыкъ истедими, артыкъ онынъ ичюн арткъа къайтмакъ деген бир шей ёкъ. Оларнынъ Аллаhтан башкъа ярдымджылары да ёкъ.

(Эр бир инсаннынъ огюнде ве артында къорчалайыджы ве языджы мелеклер бар. Булар инсанны къорчалагъанлары киби, амеллерни де язарлар. Аетте ишарет этильген бир башкъа хусус да шу: Аллаh бир миллетке башкъаларына нисбетен базы усьтюнликлер ве базы ниметлер бергенде, о миллет къопайыр ве ахлякъыны бозар да, о ниметке ляйыкъатыны гъайып этсе, Аллаh ниметни оларнынъ элинден алыр. Миллет озюнинъ усьтюн дегерлерини бозмагъан мудеткедже Аллаh берген ниметни оларнынъ элинден алмаз).

12 О, сизге къоркъу ве умют ичинде шемшекни косьтериджи ве (ягъмур толу) агъыр булутларны мейдангъа кетириджидир.
13 Кок гюрюльтиси Аллаhны хамд иле тесбих этер. Мелеклер де Онынъ айбетинден толайы, тесбих этерлер. Олар Аллаh акъкъында дженклешип тургъанда, О йылдырымлар ёллар, оларнен тилегенини чарпар. Ве Онынъ азабы пек шеддетлидир.
14 Эль ачып, ялвармагъа ляйыкъ олгъан ялынъыз Одыр. Ондан башкъа эль ачып дуа эткенлери, оларнынъ истеклерини ич бир шейнен къаршыламазлар. Олар анджакъ агъызына кельсин деп, сувгъа догъру эки авучыны ачкъан кимсе кибидир. Албуки, (сувны агъызына кетирмегендже) сув онынъ агъызына киреджек дегиль. Кяфирлернинъ дуасы, шубесиз сапыкълыкътан башкъа шей дегиль.
15 Коклерде ве ерде олгъанлар да, оларнынъ кольгелери де, саба-акъшам, истер-истемез, ялынъыз Аллаhкъа седжде этерлер.
16 (Ресулым!) Де ки: «Коклернинъ ве ернинъ Рабби кимдир?» Де ки: «Аллаhтыр!». О алда де ки: «Оны быракъып да, озьлерине файда я да зарар бермек кучюне саип олмагъан достлар таптынъызмы?» Де ки: «Корьнен корьген ич бир олурмы? Я да къаранлыкънен айдынлыкъ бир олурмы?» Ёкъса, онынъ яраттыгъы киби яраткъан ортакълар таптылар да, бу яратув оларгъа коре, бир-бирине бенъзеген корюндими? Де ки: Аллаh эр шейни яратыджыдыр. Ве О, бирдир, къаршы турылмайджакъ кучь саибидир.
17 О коктен сув эндирди де, вадилер озьлерининъ аджимлериндже сель олуп акъты. Бу сель усьтке чыкъкъан бир копюкни юкленип алып кетти. Сюс я да (дигер эшья япмакъ истеерек, атеште иритильген шейлерден де бунъа бенъзеген копюк олур). Иште, Аллаh хакънен батылгъа бойле мисаль бере. Копюк атылып кетер. Инсанларгъа файда берген шейге кельгенде, о ер юзюнде къалыр. Иште, Аллаh бойле мисаллер кетире.

(Аллаh Тааля эвельки аетте инангъанларны корьген кимсеге, хакъны-айдынлыкъкъа; инанмагъанларны корь кимсеге, батылны да, къаранлыкълара бенъзетти. Бу аетте исе, бир башкъа тешбих япты. Бойле ки, хакъ ве хакъ эхли - коктен энген ягъмургъа; батыл ве батыл эхли де, сув юзюндеки копюкке бенъзетильген. Ягъмур ягъгъанда дерелерден сувлар акъар, инсанлар ондан чешит шекильде файдаланырлар, къуругъан топракъларгъа аят келир ве топракъ къатламларында бирлешип, чокъракълар алында фышкъырыр, ондан да инсанлар файдалансалар, иште, хакъ ве хакъ эхли де, бунынъ киби файдалыдыр. Хакъ кельгенде, ольген къальплер тирилир, борсайгъан вижданлар мерхаметли олмакъ хусусиетини къазаныр. Иман нетиджесинде эсапсыз файдалар мейдангъа келир.
Батыл исе, сельнинъ юзюндеки копюкке бенъзетильген. О копюк тезде гъайып олур-кетер, ич бир шейге де файда бермез.
Айрыджа, инангъанлар сюс я да башкъа эшьялар япмакъ ичюн атеште иритильген алтын, кумюш, бакъыр киби маденлерге бенъзетильген ки, булар, акъикъатен файдалы шейлердир. Бу маденлер иритильген вакъытта мейдангъа кельген арткъачлар бар ки, олар бир дегерге саип дегиль. Иште, батыл ве батыл эхли де буларгъа бенъзетильген).

18 Иште, Рабблерининъ эмрине уйгъанлар ичюн энъ гузель (мукяфат) бардыр. Онъа уймангъанларгъа кельгенде, эгер ер юзюнде олгъанларнынъ эписинен ве онынъ янында бир къат даа озьлерининъки олса, (къуртульмакъ ичюн) оны мытлакъа феда этерлер. Иште, олар бар я, эсапнынъ энъ фенасы оларгъадыр. Бараджакъ ерлери де джеэннемдир. О не фена ятакътыр!
19 Раббинъден санъа эндирильгеннинъ хакъ олгъаныны бильген кимсе, (инкяр эткен) корь кимсе киби олурмы? (Факъат буны) ялынъыз акъыл саиплери анълар.
20 Олар Аллаhнынъ ахтыны ерине кетиргенлер ве берген сёзлерини бозмагъанлардыр.
21 Олар, Аллаh козетилювини эмир эткен шейлерни козеткен, Рабблеринден сакъынгъан ве фена эсаптан къоркъкъан кимселердир.

(Аеттеки «Аллаh козетилювини эмир эткен шейлер» демек, тефсирджилерге коре, акърабалыкъ багъларыны девам эттирмек, му'минлернен достлукъ ве бирлик вазиетинде яшамакъ киби аилевий ве ичтимаий вазифелердир).

22 Кене олар Рабблерининъ ризасыны истеерек, сабыр эткен, намазны дос-догъру къылгъан, озьлерине берген рызыкъларымыздан гизли ве ашкяр оларакъ (Аллаh ёлунда) арджлагъан ве феналыкъны эйиликнен узакълаштыргъан кимселердир. Иште, олар бар я, дюнья юртунынъ (гузель) сонъу садедже оларнынъдыр.
23 (О юрт) Адн дженнетлеридир; о ерге бабаларындан, чифтлеринден ве балаларындан салих олгъанларнен берабер киреджеклер, мелеклер де эр къапудан оларнынъ янына бараджакълар.
24 (Мелеклер:) Сабыр эткенинъизге къаршылыкъ, сизге селям олсун! Дюнья юртунынъ сонъу (дженнет) не гузель! (дерлер).
25 Аллаhкъа берген сёзлерини къуветнен пекиштиргенден сонъ бозгъанлар Аллаh риает этилювини эмир эткен шейлерини (акърабалыкъ багъларыны) терк эткенлер ве ер юзюнде фесат чыкъаргъанлар; иште, лянет олар ичюндир. Ве фена юрт (джеэннем) оларнынъдыр.
26 Аллаh истегенине рызыкъны боллаштырыр да, тарлаштырыр да. Олар дюньядаки аятынен макътандылар. Албуки, ахиретнинъ янында дюнья аяты кечиджи бир файдадан башкъа бир шей дегиль.
27 Кяфир олгъанллар дейлер ки: Онъа Раббинден бир муджизе эндирильмели дегиль эдими? Де ки: Шубесиз, Аллаh истегенини сапытыр, озюне ёнельгенни де хидаетке ириштирир.
28 Булар, иман эткенлер ве гонъюллери Аллаhнынъ зикринен сукюнетке иришкенлердир. Билесинъиз ки, къальплер ялынъыз Аллаhны анъмакънен узур тапар.
29 Иман этип, яхшы ишлер япкъанлар не де бахтлылар! Барыладжакъ гузель юрт да олар ичюндир.
30 (Эй, Муhаммед! Бойледже, сени озьлеринден эвель нидже умметлернинъ келип кечтиги бир умметке ёлладыкъ ки, санъа вахий эткенимизни оларгъа окъуйсынъ. Олар Рахманны инкяр этмектелер. Де ки: О, меним Раббимдир. Ондан башкъа танъры ёкътыр. Садедже, Онъа тевеккюль эттим ве дёнюш, садедже Онъадыр).
31 Эгер окъунгъан бир Китапнен дагълар юрютильсе эди, я да онынънен ер парчаланса эди, яхут онынънен олюлер къонуштырылса эди, (о Китап кене бу Къур'ан оладжакъ эди). Факъат бутюн ишлер Аллаhкъа аиттир. Иман эткенлер аля бильмедилерми ки, Аллаh истесе эди, бутюн инсанларны хидаетке ириштирир эди? Аллаhнынъ вадеси кельгенге къадар, инкяр эткенлерге, япкъанларындан толайы, я апансыздан буюк бир беля кельмеге девам этеджек, я да о беля эвлерининъ якъынына энеджек. Аллаh вадесинден асла дёнмез.

(Ривает олунгъанына коре, Ресулуллах (а.с.) Мекке кяфирлерине Ислямны анълаткъан бир куню мушриклерден Абдуллах б. Умеййе эль-Махзумий деди ки: «Меккенинъ шу эки дагъы бизни чокъ сыкъа, буларны бу ерден ал да, еримиз кенишлесин. О дагъларнынъ арасындан ирмакълар акъыз, зирааткъа эльверишли ерлер ач, аталарымыздан ольген фелян ве фелян шахысларны тирильт де, сёйлесинлер, бакъайыкъ, сенинъ сёйлегенлеринъ догърумы, яланмы?» Иште, бунынъ узерине юкъардаки ает энди. Ве оларгъа бильдирильди ки, пейгъамбер ёлламакъ ве Къур'ан эндирмектен макъсат, бу – сизинъ дегенлеринъиз дегиль. Бунынънен берабер, эр анги бир Китап вастасынен ойле шейлер япыладжакъ олса эди, кене бу Къур'ан иле япылыр эди. Амма, Къур'аннынъ эндирилювиндеки икмет ве гъае, эр шейден эвель, инсанларны хидаетке ириштирмек, къальплерни Аллаhнынъ зикринен тойдурмакъ ве нурландырмакътыр).

32 Ант олсун, сенден эвельки пейгъамберлернен де алай этильди де, мен инкяр эткенлерге мухлет бердим, сонъра да оларны якъаладым. (Корьсе эдинъ ки) азабым насыл экен).
33 Эр кеснинъ къазангъаныны козетип, муафаза этиджи, (ич бойле япалмагъан киби олурмы?). Олар Аллаhкъа ортакълар къоштылар. Де ки: «Оларгъа ад беринъ (олар недир?). Ёкъса, сиз Аллаhкъа ер юзюнде билип олалмайджакъ бир шейни хабер бересизми? Яхут бош лаф этесизми? Догърусы, инкяр эткенлерге ийлелери сюслю косьтерильди ве олар догъру ёлдан четлетильдилер. Аллаh кимни саптырса, артыкъ оны догъру ёлгъа къавуштыраджакъ ёкътыр.
34 Дюнья аятында оларгъа, садедже бир азап бардыр. Ахирет азабы исе, даа шиддетлидир. Оларны Аллаhтан (Онынъ азабындан) къорчалайджакъ кимсе де ёкътыр).
35 Такъва саиплерине ваде олунгъан дженнетнинъ хусусиети (шу): Онынъ земининден ирмакълар акъар. Емишлери ве кольгеси девамлыдыр. Иште, бу, (феналыкълардан) сакъынганларнынъ (бахтлы) сонъудыр. Кяфирлернинъ сонъу исе, атештир.
36 Озьлерине Китап берген кимселеримиз санъа эндирильгенге (Къур'ангъа) севинирлер. Факъат (сенинъ алейхинъде бирлешкен) топлулыкълардан онынъ бир къысмыны инкяр эткен де бардыр. Де ки: «Манъа, садедже Аллаhкъа къуллыкъ этюв ве Онъа ортакъ къошмамам эмир олунды. Мен ялынъыз Онъа чагъырам ве дёнюш де, ялынъыз Онъадыр.
37 Ве, бойледже, биз Оны арапча бир укюм (икметли бир сёз) оларакъ эндирдик. Эгер санъа кельген бу илимден сонъ, оларнынъ истеклерине уйсанъ, (иште, о вакъытта) Аллаh тарафындан сенинъ не бир достунъ, не де къорчалайыджынъ бардыр.
38 Ант олсун, сенден эвель де пейгъамберлер ёлладыкъ ве оларгъа да зевджелер ве эвлятлар бердик. Аллаhнынъ изни олмадан, ич бир пейгъамбер ичюн муджизе кетирмек имкяны ёкътыр. Эр девирнинъ (язылгъан) бир Китабы бардыр.

(Эр вакъытнынъ ве девирнинъ Аллаh къатында айры-айры бир язысы, икмет дегери берильген айрыджа бир укюм бардыр. Бу муддет ичинде къуртулышкъа иришмек я да азапкъа ляйыкъ олмакъ ичюн, инсанларгъа мухлет ве мусааде берильген).

39 Аллаh истегенини силер, (истегенини де быракъыр). Бутюн Китапларнынъ аслы Онынъ янындадыр.

(Аллаh Тааля ортадан къалдырмакъ истеген диний бир укюмни ортадан къалдырыр, истеген башкъа бир укмини онынъ ерине къояр, я да эндирген укюмлерни олгъаны киби къалдырыр. Кяинатта бир такъым шейлерни ёкъ этер экен, базыларыны да олгъаны киби къалдырыр. Нетидже итибарынен, эр шей Онынъ элиндедир. О, даима истегенини япмакъ кучюне саиптир).

40 Биз оларгъа берген вадемизнинъ (азабымызнынъ) бир къысмыны санъа косьтерсек де, я да (ондан эвель) сени ольдюрсек де, санъа, анджакъ (Аллаhнынъ эмирлерини) теблигъ этмек тюшер. Эсап ялынъыз бизге аиттир.
41 Бизим ер юзюне келип, оны уджларындан эксильткенимизни корьмедилерми? Аллаh (истегени киби) укюм этер, Онынъ укмини бозаджакъ кимсе ёкътыр. Ве О, эсапны чабук корюджидир.

(Аетте зикр этильген ернинъ уджларынынъ эксильтилюви вакъиасыны эвельки тефсирджилер миджазий мананы назар-итибаргъа аларакъ, кяфирлер мемлекетлерининъ фетхи иле оларнынъ топракъларынынъ азалувы, мусульманларнынъкининъ исе, чокълашувы шеклинде ёрумлагъанлар. Анджакъ, аетнинъ акъикъий манасыны козь огюне алсакъ, ернинъ уджларындан эксильтилюви эррозия дедигимиз топракънынъ ягъмур, сель ве рузгяр киби, табиий кучьлернинъ тесиринен еринден таювы, дагъларнынъ ве тёпелернинъ эррозиясы шеклинде ёрумлана биледжеги киби, ер къурресинде мейдангъа кельген вакъиалар нетиджесинде къурре аджимининъ эксилюви шекильде де ёрумлана билир).

42 Олардан эвелькилер де (пейгъамберилерине) тузакъ къургъан эдилер; албуки, бутюн тузакълар Аллаhкъа аиттир. Чюнки, О, эр кеснинъ не къазанаджагъыны билир. Бу юртнынъ (дюньянынъ) сонъу кимнинъки олгъаныны якъында кяфирлер биледжеклер!
43 Кяфир олгъанлар: Сен ресул оларакъ ёлланылгъан бир кимсе дегильсинъ, дерлер. Де ки: Меннен сизинъ аранъызда шаат оларакъ Аллаh ве янында Китапнынъ бильгиси олгъан (Пейгъамбер) етер.