Сура 20: ТАА hАА

135 ает олуп, Меккеде назиль олгъан. Суре адыны башындаки ТАА-hАА арифлеринден алгъан.
Аз.Умернинъ бу суре весилесинен мусульман олувы, Ислям тарихинынъ муим бир хатыра саифесидир. Вакъиа къыскъадан бойле: Ислямнынъ яман бир душманы олгъан Хаттааб огълу Умер, Ресулуллахны ольдюрмек вазифесини бойнуна ала ве бу иш ичюн ёлгъа чыкъа. Анджакъ, ёлда къыз къардашы Фатименен энъиштеси Саиднинъ мусульман олгъаныны эшиткенинен, башта оларнынъ ишини битирмеге къарар бере. Таа-hаа суресини окъуяткъан къадын-къоджа, Умернинъ кельгенини корьгенлеринен, Къур'ан саифелерини сакъласалар да, Умер оларны дуя. Окъугъанларыны корьмек истегенини айта. Инкяр этилюви узерине, Саидге атылды. Онъа мани олмакъ истеген Фатимени шамарлай. Юзлеринден къанлар акъкъан Фатиме, джесаретке келерек, мусульман олгъанларыны ачыкъ айта. Къардашынынъ алына аджынгъан Умер, бу сефер алчакъ бир сеснен, текрар окъугъанларыны истей. Таа hаа суреси язылгъан саифелерни окъугъанынен, Къур'аннынъ муджизели тесиринден насибини аларакъ, Ресулуллахнынъ узуруна бара ве мусульман ола.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Таа. hаа.
2-3 Биз Къур'анны санъа, кучьлик чекерсинъ дие дегиль, анджакъ Аллаhтан къоркъкъанларгъа бир огют олсун, дие эндирдик.
4 (Къур'ан) ерни ве юдже коклерни яраткъан Аллаh тарафындан пеш-пешине эндирильгендир.
5 Рахман, Аршны истива эткендир.

(Я да:»Рахман, Аршны укми алтына алгъандыр». Бакъ. А'рааф, 7/54).

6 Коклерде, ерде ве экиси арасында олгъан шейлернен, топракънынъ алтында олгъанлар – эп Онынъдыр.
7 Эгер сен, сёзни ачыкъ сёйлер исенъ, билесинъ ки, О, гизлини де, гизлининъ гизлисини де билир.
8 Аллаh – озюнден башкъа илях олмагъандыр. Энъ гузель исимлер Онъа махсустыр.
9 (Ресулым!) Муса (вакъиасынынъ) хабери санъа келип еттими?
10 О вакъытта, о бир атеш корьген ве аилесине: Бекленъ! Эминим ки, бир атеш корьдим. Бельки, ондан сизге бир мешале кетиририм я да атешнинъ янында бир ребер тапарым, деген эди.

(Аз.Муса, аилесинен бирликте Медйенден анасы булунгъан Мысыргъа кете эди. Ёлда сувукъ бир геджеде, бир балалары догъгъанындан, атешке итияджылары бар эди. Аслында, онынъ корьген бу атеши, озюни вахийге азырламакъ ичюн бир ишарет эди).

11 О ерге баргъанда онъа (тарафымыздан): Эй, Муса! дие сесленильди:
12 Муакъкъакъ ки, мен, эбет мен сенинъ Раббинъим! Аман папучларынъны чыкъар! Чюнки, сен мукъаддес вадий Туваадасынъ!
13 Мен сени сечтим. Шимди вахий этильгенге къулакъ бер.
14 Муакъкъакъ ки, мен, ялынъыз мен Аллаhым. Менден башкъа илях ёкътыр. Манъа къуллыкъ эт; мени анъмакъ ичюн намаз къыл.
15 Къыямет куню мытлакъа келеджек. Эр кес пешинден чапкъан шейининъ къаршылыгъыны булсын, дие аман-аман, оны (озюмден) гизлейджем.
16 Онъа инанмагъан ве нефсининъ истеклерине уйгъан кимселер сакъын сени ондан (къыяметке инанувдан) вазгечтирмесин; сонъунда махв олурсынъ!
17 Шу сагъ элинъдеки недир, эй, Муса?
18 О, меним асамдыр, деди, онъа таяныр, онынънен малларыма япракъ силькитирим; меним онъа башкъа итияджиларым да бар.
19 Аллаh: Ерге ат оны, эй, Муса! деди.
20 Оны аман ерге атты. Бир де не корьсин, тезде сюйрекленген бир йылан дегильми!
21 Аллаh буюрды: Ал оны! Къоркъма! Биз оны шимди ильк алына кетиреджекмиз.
22 Бир де элинъни къолтугъынънынъ алтына сокъ ки, бир башкъа муджизе олмакъ узьре, о къусурсыз ве лекесиз беязлыкъта чыкъсын.
23 Та ки, санъа, (бойледже) энъ буюк аетлеримизден базыларыны косьтерейик.
24 Фыравунгъа бар. Чюнки, о чокъ адден ашты.
25 Муса: Раббим! деди, юрегиме кенишлик бер.
26 Ишимни манъа къолайлаштыр.
27 Тилимден (шу) багъны чез.
28 Ки сёзюмни анъласынлар.
29 Манъа аилемден бир де везир (ярдымджи) бер,
30 Къардашым Харунны.
31 Онынъ саесинде аркъамны къуветлендир.
32 Ве оны ишиме ортакъ яп.
33 Бойледже, сени чокъ-чокъ тесбих этейик.
34 Ве чокъ-чокъ анъайыкъ сени.
35 Шубесиз, сен бизни корьмектесинъ.
36 Аллаh: Эй, Муса! деди, истегенинъ санъа берильди.
37 Ант олсун, биз санъа бир кере даа лютф эткен эдик.
38 Бир вакъыт, вахий этиледжек шейни ананъа (шойле) вахий эткен эдик:
39 Мусаны сандыкъкъа къой; сонъ оны денъизге (Нильге) ташла; денъиз оны ялыгъа атсын да, меним душманым ве онынъ душманы олгъан бириси оны алсын. (Эй, Муса! Севильменъ) ве меним незаретимде етиштирилювинъ ичюн санъа озюмден севги бердим.

(Муса (а.с.)нынъ анасы, дигер огълан балалар киби, онынъ огълуны да, Фыравуннынъ ольдирювинден сакъына эди. Бу себептен, юкъарыдаки аетте бильдирильген иляхий ишаретке уяракъ, огълуны денъизге я да Ниль нехрине ташлады. Къадыны Асиенен багъчасында кезинген Фыравун сувда корьген сандыкъны чыкъартып, ичиндеки баланы корьгенинен, шашмалады; аетте бильдирильгени киби, Аллаhнынъ Мусагъа бир лютфи оларакъ, балагъа нисбетен бираз севги иссини дуйды. Аз.Мусанынъ татасы, къардашына не олгъаныны араштырып-сюрюштирер экен, онъа бир эмчек анасы къыдырылгъаныны бильди. Буны фырсат билерек, Фыравуннынъ сарайына барды:)

40 Хатыранъдамы, къыз къардашынъ барып, «Онъа бакъаджакъ бирисини сизге тапайыммы?» дей эди. Бойледже, сени, козю, гонъюли севинч толсун ве гъам чекмесин, дие ананъа къайтарып бердик. Ве сен бирисини ольдюрдинъ де, сени къасеветтен къуртардыкъ. Сени яхшыдан-яхшы имтиандан кечирдик. Бунынъ ичюн йыллар бою Медйен халкъы арасында къалдынъ. Сонъ, такъдирге коре (бу макъамгъа) кельдинъ, Эй, Муса!

(Аетнинъ сонъки джумлеси тефсирлерде денъишик шекиллерде изаатлангъан олуп, эсаслылары шулардыр: «Сонъ, такъдирге коре, бу улькеге я да пейгъамберлик мертебесине ириштинъ, эй, Муса!», «Сонъ пейгъамберлик ичюн тайин ве такъдир этильген бу куньге къадар кельдинъ, эй, Муса!»).

41 Сени, озюм ичюн эльчи сечтим.
42 Сен ве къардашынъ бирликте, аетлеримни алып барынъ. Мени анъувда тенбеллик этменъ.
43 Фыравунгъа барынъ. Чюнки, о, зияде адден ашты.
44 Онъа йымшакъ сёз сёйленъ. Бельки, о акъылыны башына топлар я да къоркъар.
45 Дедилер ки: Раббимиз! Догърусы, биз онынъ бизге арткъач дереджеде фена давранувындан яхут зияде адден ашувындан къоркъмакътамыз.
46 Буюрды ки: Къоркъманъ, чюнки, мен сизнен бераберим; эшитир ве корерим.
47 Айды, онъа барынъ да, айтынъ ки: Биз сенинъ Раббинънинъ эльчилеримиз. Исраил огъулларыны аман бизнен бирликте ёлла; оларгъа эзиет этме! Биз, сенинъ Раббинъден бир ает кетирдик. Къуртылыш – хидаетке уйгъанларнынъдыр.

(Тефсирджилернинъ чокъуна коре, аетнинъ сонъки джумлеси, бур дуа ве тилек джумлеси олмайып, хидаетке уйгъанларнынъ, Фыравуннынъ эзиетинден эрте-кеч къуртуладжакълары бильдирильген бир хабер джумлесидир. Иште, бу сёз иле Муса ве Харун, Фыравунгъа буны хатырлатмакътадырлар).

48 Акъикъатен, бизге вахий олунды ки: (Пейгъамберлерни) яланлагъан ве юзь чевиргенлерге азап этиледжек.
49 Фыравун: Раббинъиз де ким экен, эй, Муса? деди.
50 О да: Бизим Раббимиз, эр шейге хилкъатыны (варлыкъ ве хусусиетини) бериджи, сонъра да, догъру ёлны косьтериджидир, деди.
51 Фыравун: Ойле исе, эвельки миллетлернинъ алы не оладжакъ? деди.
52 Муса: Олар акъкъында бильги Раббимнинъ янында бир китапта булуныр. Раббим не янъылыр, не де унутыр, деди.
53 О, ерни сизге бешик япыджы ве онда сизге ёллар ачыджы, коктен де сув эндириджидир. Онынънен биз чешит экинлерден чифтлер чыкъардыкъ.
54 Ашанъыз; айванларынъызны отлатынъыз. Шубесиз, бунда акъыл саиплери ичюн (Аллаhнынъ къудретине) ишаретлер бардыр.
55 Сизни ондан (топракътан) яраттыкъ; сизни кене о ерге къайтараджакъмыз ве бир кере даа сизни ондан чыкъараджакъмыз.
56 Ант олсун, биз онъа (Фыравунгъа) бутюн (бу) делиллеримизни косьтердик; кене де яланлады ве тирельди.
57 Деди ки: Бизни, япкъан тылсымынънен юртумыздан чыкъарырым, дие кельдинъми, эй, Муса?
58 Ойле исе, муакъкъакъ суретте биз де санъа, тамам онынъ киби бир ырым япаджакъмыз. Шимди сен, сеннен бизим арамызда, не сен, не де биз мухалефет этмейджек уйгъун бир ерде булушмакъ заманыны бельгиле.
59 Муса: Булушмакъ заманынъыз, байрам куню, къушлукъ вакътында инсанларнынъ топланув заманы олсун, деди.
60 Бунынъ узерине Фыравун къайтып кетти. Ийлесини (сихирбазларыны) топлады. Сонъ, кери кельди.

(Фыравун, уста тылсымджыларны топлагъан, тылсым эшьяларынен бирликте Мусанынъ къаршысына чыкъаргъан. Аз.Муса да, къардашы Харуннен бирликте эди. Байрам шенълиги ичюн топлангъан халкъ, оладжакъларны сейир этмек ичюн сабырзыслана эди).

61 Муса оларгъа: Языкъ сизге! деди, Аллаh акъкъында ялан уйдырманъ! Сонъ О, бир азапнен тамырынъызны кесер! Ифтира эткен, муакъкъакъ перишан олур.
62 Бунынъ узерине олар, вазиетлерини озьара тартыштылар; гизли-гизли фысылдаштылар.
63 Бойле дедилер: «Бу экиси, муакъкъакъ ки, сихирлеринен сизни юртунъыздан чыкъармакъ ве сизинъ орьнек ёлунъызны ортадан къалдырмакъ истеген эки сехирбаздыр садедже».
64 «Ойле исе, ийленъизни къурынъ; сонъра, сыранен келинъ. Муакъкъакъ ки, бугунь усьтюн кельген къазанаджакъ».
65 Дедилер ки: Эй, Муса! Я сен ат, я да эвель аткъан биз олайыкъ.
66 Ёкъ, сиз атынъ, деди. Бир де бакъты ки, тылсымлары саесинде йиплери ве сопалары онъа керчектен чапышаяткъан киби корюле.
67 Муса бирден ичинде бир къоркъу дуйды.
68 «Къоркъма! дедик, усьтюн келеджек къатиен сенсинъ».
69 «Сагъ элинъдекини ат да, оларнынъ япкъанларыны ютсын. Япкъанлары, садедже бир тылсымджы ийлесидир. Тылсымджы исе, не ерге барса, (не япса) къуртулышкъа иришалмаз».

(Аз.Муса вахийге уяракъ, элиндеки асаны ерге аткъан, бир муджизе ифадеси оларакъ, адждерха алына кельген аса, керчектен, Фыравуннынъ сихирбазларынынъ тылсымлы йиплерини ве сопаларыны юта къойгъан).

70 Бунынъ узерине, сихирбазлар седждеге къапандылар; «Харуннынъ ве Мусанынъ Раббинне иман эттик», дедилер.
71 (Фыравун) бойле деди: Мен сизге изин бермеден эвель, онъа инандынъыз, ойлеми! Акъикъат шу ки, о, сизге тылсым огреткен буюгинъиздир. Шимди эллеринъизнен аякъларынъызны, тюшюнмеден, чапразлама кеседжем ве сизни хурма далларына асаджам! Бойледже, ангимизнинъ азабымыз даа шиддетли ве девамлы олгъаныны яхшыджа анълайджакъсынъыз.

(Менфааткъа таянгъан бирлик ве бераберликнинъ омюри де менфааткъа багълыдыр. Менфаат биткенинен, бирлик дагъылыр, менфаатлар чатышкъанынен, корюниште мевджут достлукълар душманлыкъкъа чевирилир. Сихирбазлар иман этмейип, Фыравунны дестеклевде девам этселер эди, макъбул адамлар оладжакъ, ниметлер ичинде ялдайджакъ эдилер. Анджакъ иман козьлерини ачкъанынен, бакъийни (эбедий ниметни) фанийден (кечиджиден) усьтюн корьдилер).

72 Дедилер ки: «Сени, бизге кельген ачыкъ-ачыкъ муджизелерден ве бизни яраткъандан усьтюн туталмаймыз. Ойле исе, япаджагъынъны яп! Сен ялынъыз бу дюнья аятында укюминъни кечире билирсинъ».
73 «Бизге хаталырымызны ве сенинъ бизге зорнен яптыргъан тылсымны багъышлавы ичюн, Раббимизге иман эттик. Аллаh, (мукяфаты) энъ хайырлы ве (джезасы) энъ девамлы олгъандыр».
74 Шу ери муакъкъакъ ки, ким Раббине гунахкяр оларакъ барса, джеэннем тамам онынъ ичюндир. О исе, о ерде не олюр, не де яшар!
75 Ким де яхшы давранышларда булунгъан бир му'мин оларакъ, онъа барса, усьтюн дереджелер, иште, тамам булар ичюндир.
76 Ичинде эбедий къаладжакълары, земенинден ирмакълар акъкъан Адн дженетлери! Иште, арынгъанларнынъ мукяфаты будыр.
77 Ант олсун ки, биз Мусагъа: Къулларымнен бирликте геджелейин ёлгъа чыкъ да, (сизге) етишилювинден къоркъмадан ве (богъулувдан) сакъынмадан, оларгъа денъизде къуру бир ёл ач, дие вахий эткен эдик.

(Бу эмир узерине Аз.Муса акъшам къаранлыгъында ёлгъа чыкъты. Фыравун буны бильген эди).

78 Бунынъ усьтюне, о, аскерлеринен бирликте, оларнынъ пешине тюшти. Денъиз оларны комюп, богъа къойды.
79 Фыравун къавмыны саптырды, догъру ёлгъа етеклемеди.

(Пейгъамбернинъ даветине къулакъ асаджакъ ерде, оны ве му'минлерни джезаландырувгъа арекет эткен Фыравун, Аллаhнынъ къудретинен, му'минлерге ачылгъан денъиз ёлунынъ, Фыравун ве ордусы узерине къапалувынен эляк олды).

80 Эй, Исраил огъуллары! Сизни душманынъыздан къуртардыкъ; Туурнынъ сагъ тарафына (келювинъиз ичюн) сизге ваде бердик ве сизге къудрет эльвасынен бодене эти лютф эттик.

(Тефсирлерде анълатылгъанына коре, Аллаh Тааля, Аз.Мусагъа, Туур дагъынынъ сагъ тарафына келюви, айрыджа, Тевратнынъ назиль олувы сырасында азыр олмакъ узьре, сечеджек етмиш адамлыкъ бир группаны да берабер алып келюви ичюн, бир муддет берген эди. Бакъ. Бакъара, 2/57).

81 Сизге рызыкъ оларакъ, бергенлеримизнинъ темизлеринден ашанъ, бу хусуста адден ашув ве нанкорьлик де этменъ; сонъунда сизни гъадабым чарпар. Эр ким ки, оны гъадабым чарпса, акъикъатен о, йыкъылып кеткендир.
82 Шу да муакъкъакъ ки, мен, тёвбе эткен, инангъан ве файдалы иш япкъан, сонъра (бойледже) догъру ёлда юрген кимсени багъышларым.

(Аз.Муса къавмыны Мысырдан чыкъарып, Синагъа кечиргенден сонъ, Дженаб-ы Хакътан вахий алмакъ узьре, алель-аджеле Туургъа кетер экен, къавмынынъ башында озь ерине Аз.Харунны къалдыргъан эди. Аллаh Тааля Аз.Мусагъа бойле буюргъан эди:)

83 Сени аджелеликнен къавмынъдан айрылмагъа етеклеген недир, эй, Муса!
84 Муса: Иште, деди, олар да меним пешимделер. Мен, мемнун олурсынъ дие, санъа аджеле кельдим, Раббим.
85 Аллаh буюрды: Сенден сонъ биз къавмынъны (Харуннен къалгъан Исраил огъуларыны) имтиан эттик ве Саамирий оларны ёлдан чыкъарды.

(Риваетке коре, Саамирий – Исраил огъуларынынъ Саамире къабилесине менсюп эди. Бу киши бир бузавнынъ эйкелини ясагъан ве халкъкъа онынъ танъры олгъаныны телкъин этюв суретинен, оларны Муса ве Харуннынъ хакъ дининден узакълаштырмагъа арекет эткен эди).

86 Бунынъ узерине Муса, опькели ве кедерли оларакъ къавмына къайтты. Эй, къавмым! деди, Раббинъиз сизге гузель бир вадеде булунмагъан эдими? Бу алда, сизге вакъыт чокъ узун кельдими, ёкъса, усьтюнъизге Раббинъизнинъ гъадабы энювини истединъизми ки, манъа олгъан ваденъизден къайттынъыз?
87 Дедилер ки: Биз санъа берген вадемизден, озь къудрет ве ирадемизнен къайтмадыкъ. Факъат биз, о къавмнынъ (мысырлыларнынъ) зийнет эшьясындан бир такъым агъырлыкълар юкленген, сонъра да оларны аткъан эдик; айны шекильде Саамирий де аткъан эди.

(Саамирийнинъ телькъинынен зийнетлерни иритмек ве бузав япмакъ ичюн атешке аттылар).

88 Бу адам, олар ичюн бокюре бильген бир бузав эйкели иджат этти. Бунынъ узерине: Иште, дедилер, бу – сизинъ де, Мусанынъ да, танърысыдыр. Факъат оны унутты.

(Аетнинъ сонъки джумлеси, тефсирджилер тарафындан эки шекильде ёрумлагъан; бири бойле: «Факъат Муса бу бузавнынъ танъры олгъаныны унутты; Аллаhны башкъа ерлерде къыдырмагъа тырышты. Бу анълайышкъа коре, бу сёзни сёйлегенлер, Саамирий ве тарафдарларыдыр.
Экинджи ёрумгъа коре, аетнинъ манасы бойле: «Иште, Саамирий Аллаhны унутты»; Ондан ве Муса вастасынен теблигъ этильген хакъ динден юзь чевирди).

89 О шейнинъ, оларгъа ич бир сёзнен къаршылыкъ бералмайджагъыны, озьлерине не бир зарар, не де бир файда бермек кучюнде олмагъаныны корьмезлерми?
90 Акъикъатен, Харун оларгъа даа эвель: Эй, къавмым! деген эди, сиз бунынъ себебинден, садедже фитнеге огърадынъыз. Сизинъ Раббинъиз, шубесиз чокъ мерхаметли Аллаhтыр. Шу алда, манъа уйынъ ве эмриме итаат этинъ.
91 Олар: Биз, дедилер, Муса арамызгъа къайткъангъа къадар, бунъа табынувдан асла вазгечмейджекмиз!
92-93 (Муса къайткъан сонъ:) Эй, Харун! деди, санъа не мани олды да, буларнынъ далялетке тюшкенлерини корьген вакътынъда, артымдан кельмединъ? Эмриме асий олдынъмы?
94 (Харун:) Эй, анамнынъ огълу! деди, сачымны-сакъалымны юлкъма! Мен сенинъ: «Исраил огъуллары арасында болюнюв чыкъардынъ; сёзюмни тутмадынъ!» деменъден къоркътым.
95 Муса: Я сенинъ зорунъ недир, эй, Саамирий? деди.
96 О да: Мен, оларнынъ корьмегенлерини корьдим. Зира, о эльчининъ изинден бир авуч (топракъ) алып, оны (ириген зийнетлернинъ ичине) аттым. Буны манъа нефсим бойле хош косьтерди, деди.

(Тефсирджилерге коре, Саамирийнинъ, Исраил огъулларынынъ корьмейип де, озюнинъ корьгенини ве изинден бир авуч топракъ алгъаныны идда эткен эльчиси, Аз.Мусанынъ узуруна кельген Джебраил эди. Саамирий онынъ аты баскъан ерлернинъ ешергенини корьген, изининъ топрагъындан бир авуч алып, атешке аткъан. Аетни миджазий манада: «Аллаhнынъ ильхам эткен илмини бойле къулландым», шеклинде анъламакъ да мумкюн).

97 Муса: Деф ол! деди, артыкъ аятынъ боюнджа сен: «Манъа токъунманъ!» дейджексинъ. Айрыджа, сен ичюн къуртулалмайджакъ бир джеза кунюнъ бар. Табынаяткъан танърынъа да бакъ! Емин этерим, биз оны якъаджакъмыз; сонъ оны парча-парча этип, денъизге савураджакъмыз!

(Риваетке коре, Аз.Мусанынъ: «Артыкъ аятынъ боюнджа сен: Манъа токъунманъ! Дейджексинъ», шеклиндеки беддуасындан сонъ, Саамирий, акъикъатен, агъыр бир юкъунчлы хасталыкъкъа огърагъан ве омюри бою инсанлардан узакъ турмагъа меджбур олгъан).

98 Сизинъ иляхынъыз, ялынъыз озюнден башкъа илях олмагъан Аллаhтыр. Онынъ ильми эр шейни саргъандыр.
99 (Ресулым!) Иште, бойледже, кечмиштекилернинъ хаберлеринден бир къысмыны санъа анълатмакътамыз. Шубесиз ки, тарафымыздан санъа бир зикр бердик.

(Аетте кечкен «зикр» базы тефсирджилерге коре, узеринде тюшюнмеге ве ибрет алмагъа ляйыкъ вакъиаларгъа даир хаберлерни ичине алгъан Къур'ан демектир).

100 Ким ондан юзь чевирир исе, шубесиз ки, къыямет кунюнде о агъыр бир гунах юкюни аркъалайджакъ.
101 Бу кимселер, онда (о гунах юкюнинъ алтында) эбедий къалырлар. Олар ичюн къыямет кунюнде бу не фена бир юктир!
102 О куню Суургъа уфленир ве биз о заман гунахкярларны, козьлери (къоркъудан) ком-кок бир алда махшерде топлармыз.

(«Козьлери ком-кок» шеклинде терджиме этильген «зуркъан» келимеси арапчада сувсызлар ве корьлер манасында да къуланылмакъта).

103 Араларында бир-бирилерине гизли-гизли бойле дерлер: «Дюньяда садедже он кунь къалдынъыз».
104 Озь аралары къонушкъан мевзуны биз даа яхшы билирмиз. Оларнынъ энъ етишкени ве акъыллысы о вакъытта: «Бир куньден зияде къалмадынъыз», дер.

(Бу аетте сёз юрсетильген кишилернинъ, ахиретте, о аятнынъ не къадар узун олгъанынынъ фаркъына баргъандан сонъ, артыкъ дюнья аятынынъ къыскъалыгъыны ве кечиджилигини анълайджакълары беян этильмекте).

105 (Ресулым!) Сенден дагълар акъкъында сорарлар. Де ки: Раббим оларны уфатып савураджакъ.
106 Бойледже, ерлерини тюм-тюз, бом-бош быракъаджакъ.
107 О ерде не бир эниш, не де бир ёкъуш коре биледжексинъ.
108 О куню инсанлар даветчиге (Исрафилге) уяджакълар. Онъа къаршы сагъгъа-солгъа бурулмакъ ёкъ. Артыкъ, чокъ мерхаметли Аллаh урьметине, сеслер къысылгъандыр. Бу себептен, фысылтыдан башкъа бир сёз эшиталмазсынъ.
109 О куню Рахманнынъ изин берген ве сёзюнден хошлангъанындан башкъасынынъ шефааты файда бермез.
110 О, инсанларнынъ келеджеклерини де, кечмишлерини де билир. Оларнынъ ильми исе, буны къаврап олалмаз.

(Аетнинъ сонъки джумлеси бойле де анълашылгъандыр: «Олар исе, бильги тарафындан Аллаhны къаврап оламазлар»).

111 Бутюн юзьлер (инсанлар), тири ве эр шейге хаким олгъан Аллаh ичюн эгилип, боюн буккендир. Зулум аркъалангъан исе, акъикъатен перишан олгъандыр.
112 Эр ким му'мин оларакъ, яхшы ишлерден япар исе, артыкъ о, не зулумдан, не де акъкъынынъ тапталувындан къоркъар.
113 (Ресулым!) Биз оны бойледже, арапча бир Къур'ан оларакъ эндирдик ве онда тенбиелерни текрар-текрар беян эттик. Умют этилир ки, олар (бу саеде гунахтан) къорчаланырлар; яхут да о (Къур'ан) олар ичюн бир ибретни ортагъа къояр.
114 Акъикъий укюмдар олгъан Аллаh юджедир. Санъа Онынъ вахийи тамамланмадан эвель, Къур'анны (окъувда) ашыкъма ве: «Раббим, меним ильмимни арттыр», де.

(Вахийге иришмек эеджаны ичинде, даа вахий битмеден, алгъан къысымларыны окъумагъа, теляфуз этмеге чалышкъан Пейгъамбермиз тенбие, ашыкъмакъ керек олмагъаны ифаде этильмекте).

115 Ант олсун, биз даа эвель де, Адемге ахт (эмир ве вахий) берген эдик. Не бар ки, о, (ахтны) унутты. Онда азим де тапмадыкъ.

(Аз.Адем, Аллаhнынъ ясакълагъанына рагъмен, шейтаннынъ тешвикъатынен, ясакълангъан терекнинъ мейвасындан ашагъан, сёзюнде турамагъан эди. Иште, аетте Аз.Адемнинъ бу давранышына ишарет этильмекте ве онынъ, шейтан тешвикъатына сабырлы ве къарарлы оларакъ къаршы турмагъаны анълатылмакъта. Анджакъ, аетнинъ сонъки джумлеси, тефсирджилер тарафындан бойле де анълашылгъан: «Факъат оны гунах ишлемекте къарарлы тапмадыкъ». Чюнки, Адем, сонъундан пешман олгъан ве тёвбе эткен эди).

116 Бир заман биз мелеклерге: Адемге сежде этинъ! деген эдик. Олар аман сежде эттилер; ялынъыз Иблис истисна. О тирельди.
117 Бунынъ узерине: Эй, Адем! дедик, бу, эм сен ичюн, эм де къадынынъ ичюн буюк бир душмандыр. Сакъын сизни дженнеттен чыкъармасын; сонъра ёрулыр, сыкъынты чекерсинъ!
118 Шимди бу ерде сен ичюн не ач олмакъ бар, не де чыплакъ къалмакъ.
119 Кене бу ерде сен, сувсызлыкъ чекмейджек, сыджакътан да буналмайджакъсынъ.
120 Деркен, шейтан онынъ акълыны къарыштырып: «Эй, Адем! деди, санъа эбедейлик терегини ве сонъсыз бир салтанатны косьтерейимми?»

(Шейтан, мейвасы ясакълангъан терекни косьтеререк: «Раббинъиз, эки мелек алына кельмеменъиз, яхут бу ерде эбедий къаладжакълардан олмаманъыз ичюн -ялынъыз бунынъ ичюн- сизге бутюн терекни ясакълады», диерек, оларны къандырды. Бакъ. А'рааф, 7/20).

121 Ниает, ондан ашадылар. Бунынъ узерине айып ерлери озьлерине корюнди. Усьтлерини дженнет япрагъынен орьтмеге арекет эттилер. (Бойледже) Адем Раббине асий олуп, ёлуны шашырды.
122 Сонъ, Рабби оны сечти; тёвбесини къабул этти ве догъру ёлгъа ёнельтти.
123 Деди ки: Бир-биринъизге душман оларакъ, эпинъиз о ерден (дженнеттен) тюшюнъ! Артыкъ менден сизге хидает кельгенде, ким меним хидаетиме уйса, о, сапмаз ве бедбахт олмаз.
124 Ким де, мени анъувдан юзь чевирсе, шубесиз, онынъ сыкъынтылы бир аяты оладжакъ ве биз оны къыямет куню корь оларакъ, ашр этеджекмиз.
125 О: Раббим! Мени ничюн корь оларакъ ашр эттинъ? Албуки, мен акъикъатен корер эдим! дер.
126 (Аллаh) буюрыр ки: Иште, бойле. Чюнки, санъа аетлеримиз кельди; амма сен оларны унуттынъ. Бугунь де айны шекильде сен унутылмакътасынъ!
127 Догъру ёлдан сапкъанны ве Раббининъ аетлерине инанмагъанны, иште бойле джезаландырырмыз. Ахирет азабы, эльбетте даа шиддетли ве даа девамлыдыр.
128 Бизим, олардан эвель нидже несиллерни эляк эткенимиз оларны ёлгъа кетирмедими? Албуки, оларнынъ юртларында кезип долашырлар. Бунда, эльбетте ки, акъыл саиплери ичюн нидже ибретлер бар.
129 Эгер Раббинъден, даа эвель садир олгъан бир сёз ве тайин этильген бир ваде олмаса эди, (джеза олар ичюн де дюньяда) къачынылмаз олур эди.
130 (Ресулым!) Сен оларнынъ сёйлегенлерине сабыр эт. Кунешнинъ догъувындан эвель де, батувындан эвель де Раббинъни макътав иле тесбих эт; гедженинъ бир къысым саатлеринен куньдюзнинъ этрафында (эки уджунда) да тесбих эт ки, сен Аллаhтан хошнут олурсынъ (Аллаh да сенден!).

(Тефсирджилер, бу аетте «макътав иле тесбих» – намаз олгъаныны бильдирелер. Намаз энъ буюк ве энъ кямиль зикрдир; Аллаhны тесбих, текбир, якъарув иле анъмакъ ве ялынъыз Онъа табынмакъ – къуллыкъны арз этмектир. Бейзавийге коре, кунешнинъ догъувындан эвельки тесбих – саба намазы; гедженинъ бир къысым саатлериндеки исе – акъшам ве ятсы намазларыдыр. «Куньдюзнинъ этрафында, яни башында ве сонъунда тесбих эт» ифадесинен, эмиетине бинаэн, саба ве акъшам намазларына экинджи дефа дикъкъат джельп этильген).

131 Сакъын, озьлерини сынамакъ ичюн олардан бир къысмы файдаландырдыгъымыз дюнья аятынынъ джазибелигине козьлеринъни тикме! Раббинънинъ нимети эм даа хайырлы, эм даа девамлыдыр.
132 Аиленъе намазны эмир эт; озюнъ де онъа сабырнен девам эт. Сенден рызыкъ истемеймиз; (аксине) биз сени рызыкъландырамыз. Гузель нетидже – такъванендир.
133 Олар: (Муhаммед) бизге Раббинъден бир муджизе кетирмели дегиль эдими? дедилер. Эвельде кельген китаплардакининъ ап-ачыкъ делили (Къур'ан) оларгъа кельмедими?

(Къур'ан-ы Керим эм озюнинъ керчеклигини исбат эткен, эм де эвельки китапларнынъ хакъ олгъанына делилиль тешкиль эткен бир муджизедир).

134 Эгер биз, бундан (Къур'андан) эвель оларны бир азапнен эляк этсек эди, муакъкъакъ ки, бойле дейджек эдилер: Я Рабби! Бизге бир эльчи ёлласа эдинъ де, шу ашшалыкъкъа ве резилликке тюшмеден эвель, аетлеринъе уйса эдик!
135 Де ки: Эр кес беклемектедир; ойле исе, сиз де бекленъ. Якъында анълайджакъсынъыз; догъру, тюзгюн ёлнынъ ёлджулары ким ве хидаетте олгъан ким экенини!