Сура 24: эн-НУУР

64 аеттен ибарет бу суре Мединеде назиль олгъан. «Нуур аети» дие билинген 35-нджи аетте Аллаhнынъ коклерни ве ерни айдынлаткъан нурындан баас этильгени ичюн, «Нуур суреси» адыны алгъан.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 (Бу) Бизим назиль эттигимиз ве (укюмлерини узеринъизге) фарз къылдыгъымыз бир суредир. Бельки, тюшюнип, огют алырсынъыз дие, онда ачыкъ-айдын аетлер эндирдик.
2 Зина эткен къадын ве зина эткен эркектен эр бирине юз сопа урынъ; Аллаhкъа ве ахирет кунюне инаныр исенъиз, Аллаhнынъ дининде (укюмлерини тедбикъ эткенде) олар аджыйджакъ киби олманъ. Му'минлерден бир топу да, оларгъа берильген джезагъа шаат олсун.

(Ислям укъукъ тилинде бу джезаландырув шеклине «хад» дениле. Аетте эмир этильген бу тедбикъат ялынъыз бекяр олуп да, зина эткенлер ичюндир. Эгер эвли бир эркек ве къадын зина эткен олсалар, бунъа «реджм» джезасы тедбикъ этилир).

3 Зина эткен эркек, зина эткен я да мушрик бир къадындан башкъасынен эвленмез. Зина эткен къадыннен де, анджакъ зина эткен я да мушрик эркек эвленир. Бу, му'минлерге арам къылынгъандыр.

(Ислямда мушрик къадын ве эркекнен эвленмек джаиз дегиль. Ве бойле бир никях кечмез. Аетте зина эткен мусульманнен эвелнювнинъ чиркинлиги де ифаде этильмекнен бирликте, аетнинъ назиль олув себеби ве дигер делиллер дикъаткъа алынаракъ, Ислям алимлерининъ чокъу бойле бир никяхнынъ кечерли олгъанына укюм эткенлер).

4 Намуслы къадынларгъа зина ифтирасында булунып, сонъ (бунъа исбат ичюн) дёрт шаат кетиралмагъанларгъа сексенер сопа урынъ ве артыкъ оларнынъ шаатлыгъыны ич бир вакъыт къабул этменъ. Олар тамамен гунахкярлардыр.
5 Анджакъ, бундан сонъ тёвбе этип, ислях олгъанлар истиснадыр. Аллаh чокъ багъышлайыджы ве мерхаметлидир.
6-7 Къадынларына зина ифтирасында булунып да, озьлеринден башкъа шаатлары олмагъанларгъа кельгенде, оларнынъ эр бирининъ шаатлыгъы, озьлерининъ догъру сёйлегенлерден олгъанларына даир дёрт дефа Аллаh адына емин этерек, шаатлыкъ этюви, бешинджи дефа да, эгер ялан сёйлегенлерден исе, Аллаhнынъ лянетининъ озь узерине олувыны тилевидир.
8-9 Къадыннынъ, къоджасы ялан сёйлегенлерден олгъанына даир дёрт дефа Аллаh адына емин ве шаатлыкъ этюви, бешинджи дефа да, эгер (къоджасы) догъру сёйлегенлерден исе, Аллаhнынъ гъадабынынъ озь узерине алгъаныны тилеви ондан джезаны сакъыт этер.

(Сонъки дёрт аеттеки тедбикъат, Ислям аиле укъукъында «лиаан» термини иле ифаде этилир. Къадыннынъ зина къабааты ишлегенини идда эткен бир къоджа, эгер иддасыны исбат этмек ичюн дёрт шаат кетирип оламаса, къадын ве къоджа хаким узурына джельп этилерек, лиаангъа давет этилир. Эр эки тараф да догърулыкъларыны бу ифаделернен беян этселер, эркек ифтира (казф) джезасындан, къадын да, зина джезасындан къуртулыр, ве бу шекильде, эвлилик багъы сонъуна етер).

10 Я Аллаhнынъ сизге бол лютфи ве мерхамети олмаса эди ве Аллаh тёвбелерни къабул эткен укюм ве икмет саиби олмаса эди (алынъыз не олур эди)!
11 (Пейгъамбернинъ къадынына) бу агъыр ифтираны уйдургъанлар, шубесиз, сизинъ аранъыздан бир топудыр. Буны озюнъиз ичюн бир феналыкъ санманъ, аксине о, сиз ичюн бир яхшылыкътыр. Олардан эр бир адамгъа, гунах оларакъ, не ишлеген исе (онынъ къаршылыгъы джеза) бардыр. Олардан (ильге ёлбашчылыкъ япып) бу гунахнынъ буюклигини аркъалагъан кимсе ичюн де, чокъ буюк бир азап бардыр.

(Бу ве ашагъыдаки докъуз аетнинъ назиль олувына себеп олгъан ве «ифкъ» (ифтира) адисеси» дие билинген вакъиа къыскъадан бойледир: Аз. Пейгъамбернинъ бир аскерий сеферине Аз. Айше де къатылгъан эди. Къайткъанда, бир ара Аз. Айше итияджындан къуртулмакъ ичюн чекильген бир кошеде герданлыгъыны тюшюре. Сонъ, бунынъ фаркъына барып, къыдырмагъа кете. Бу арада, керван Аз. Айшени девесининъ усьтюндеки хевдедж ады берильген къапалы, томалакъ ве усьтю къуббели къафеси ичинде зан этерек, къонакълав еринден айрылгъаны ичюн, Аз. Айше о ерде къала. Ордуны артындан такъип этмекнен вазифели бир зат Аз. Айшени алып, кервангъа етиштире. Араларында мунафыкъларнынъ реберлеринден Абдуллах б. Убейй де олгъан бир къач адам, бу адисеге эсасланып, Аз. Айшенен оны кервангъа етиштирген адам арасында алякъа япылгъаны ифтирасыны уйдуралар. Бу ифтира Аз. Пейгъамберни зияде кедерлендире. Бу сырада, затен раатсыз олгъан Аз. Айше акъкъында бойле бир ифтира уйдурылгъаныны бир муддет сонъ биле ве буюк бир истирапкъа тюше; артыкъ озю киби кедерли олгъан аилесине, бабасы Аз. Эбу Бекир (р.а.)нинъ эвине бармакъны догъру таный. Бу арада Аз. Пейгъамбер (с.а.) заман-заман Аз. Эбу Бекирнинъ эвине барып, олардан Аз. Айшенинъ сагълыгъыны, ал ве хатирини сорай эди. Иште, кене бойле бир зиярет сырасында ве ифтира вакъиасынынъ чыкъкъанындан тахминен бир ай сонъ, Айше валидемизнинъ къабаатсызлыгъыны ифаде эткен бу аетлер назиль олды:)

12 Бу ифтираны эшиткенинъизде, эркек ве къадын му'минлернинъ озь виджданлары иле эйи занда булунып да: «Бу, ап-ачыкъ бир ифтира», деювлери керекмей эдими?
13 Оларнынъ (ифтираджыларнынъ) да бу меселеде дёрт шаат кетирювлери керекмей эдими? Мадам ки, шаатлар кетиралмадылар, ойле исе, олар Аллаhнынъ нездинде, яланджыларнынъ там озьлеридир.
14 Эгер дюньяда ве ахиретте Аллаhнынъ лютф ве мерхамети устюнъизде олмаса эди, ичине далгъан бу ифтиранъыздан толайы, сизге мытлакъа буюк бир азап токъуныр эди.
15 Чюнки, сиз бу ифтираны, тильден тильге бир-биринъизге етиштире, акъкъында бильгинъиз олмагъан шейни агъызларынъызда чайнап турасынъыз. Буны муим санмайсынъыз. Албуки, Аллаh къатында чокъ буюк (бир суч)тыр.
16 Оны эшиткенинъизде: «Буны къонушып яйувымыз бизге якъышмаз. Бу, чокъ буюк бир ифтирадыр», демели дегиль эдинъизми?
17 Эгер инангъан инсалар исенъиз, Аллаh, бир даа бунъа бенъзеген арекетни текрарлавдан сизни сакъындырып тенбиелер.
18 Ве Аллаh аетлерни сизге изаатламакъта. Аллаh, (ишнинъ асылыны) чокъ яхшы билир, укюм ве икмет саибидир.
19 Инангъанлар арасында чиркин шейлернинъ япылувыны истеген кимселер ичюн, дюньяда да, ахиретте де четин бир джеза бардыр. Аллаh билир, сиз бильмезсинъиз.
20 Я сизинъ усьтюнъизге Аллаhнынъ лютф ве мерхамети олмаса эди, Аллаh чокъ шефкъатлы ве мерхаметли олмаса эди (алынъыз нидже олур эди)!
21 Эй, иман эткенлер! Шейтаннынъ адымларыны такъип этменъ. Ким шейтаннынъ адымларыны такъип этсе, муакъкъакъ ки о, эдепсизликни (юзь къызартыджы къабаатларны) ве феналыкъны эмир этер. Эгер усьтюнъизде Аллаhнынъ лютф ве мерхамети олмаса эди, аранъыздан ич бир кимсе асла темизге чыкъалмаз эди. Факъат Аллаh истегенини арындырыр. Аллаh эшитир ве билир.
22 Аранъыздан фазилетли ве сервет саиби кимселер акъарабагъа, ёкъсулларгъа, Аллаh ёлунда кочь эткенлерге (малларындан) бермейджеклерине емин этмесинлер; багъышласынлар; ферагъат косьтерсинлер. Аллаhнынъ сизни багъышлавуны арзуламазсынъызмы? Аллаh чокъ багъышлайыджыдыр, чокъ мерхаметлидир.

(Аз. Айшеге ифтира эткенлерден бири де, Аз. Эбу Бекирнинъ, имаесини ве бакъымыны узерине алгъан Мыстах адлы бир адам эди. Бу адисе узерине, Аз. Эбу Бекир бир даа бу адамгъа маддий ярдымда булунмайджагъына даир емин этти. Иште, тефсирджилерге коре, юкъарыдаки аетте эм Аз. Эбу Бекир (р.а.)нинъ фазилетине ишарет этиле, эм де онъа ве башкъа му'минлерге Аллаh ризасы ичюн япып кельген ярдымларыны кесмемелери огютлене).

23-24 Намуслы, феналыкълардан хаберсиз му'мин къадынларгъа зина ифтирасы япкъанлар, дюнья ве ахиретте лянетленгенлердир. Япкъанларына, тиллери, эллери ве аякъларынынъ алейхлеринде шаатлыкъ этеджек куню, олар ичюн чокъ буюк бир азап бардыр.
25 О куню Аллаh оларгъа акъикъий джезаларыны тас-тамам береджек ве олар Аллаhнынъ ап-ачыкъ керчек олгъаныны анълайджакълар.
26 Яман къадынлар яман эркеклерге, яман эркеклер исе, яман къадынларгъа; темиз къадынлар темиз эркеклерге, темиз эркеклер де, темиз къадынларгъа ярашыр. Бу сонъкилер, (ифтиираджыларнынъ) сёйлегенлеринден чокъ узакътырлар. Олар ичюн багъышлав ве гузель бир рызыкъ бардыр.
27 Эй, иман эткенлер! Озь эвинъизден башкъа эвлерге, келгенинъизни дуйдырып (изин алып), эв халкъына селям бермегендже, кирменъ. Бу сиз ичюн даа яхшыдыр; эр алда (буны) тюшюнип анъларсынъыз.
28 О ерде ич бир кимсе тапалмады исенъиз, сизге изин берильгенге къадар о ерге кирменъ. Эгер сизге «кери дёнюнъ!», денилир исе, аман дёнюнъ. Чюнки, бу, сиз ичюн даа темиз бир давраныштыр. Аллаh япкъанынъызны билир.
29 Ичинде сизге аит эшьянынъ булунгъан, отурылмагъан эвлерге кирювинъизде, ич бир сакъынмакъ ёкъ. Аллаh сизинъ ашкяр эткенлеринъизни де, гизлегенлеринъизни де билир.
30 (Ресулым!) Му'мин эркеклерге, козьлерини (арамгъа) тикмемелерини, ырызларыны да къорчалавларыны сёйле. Чюнки бу, озьлери ичюн даа темиз бир давраныштыр. Шубесиз, Аллаh оларнынъ япаяткъанларындан хабердардыр.
31 Му'мин къадынларгъа да сёйле: Козьлерини (арамгъа бакъмакътан) къорчаласынлар; намус ве иффетлерини къорчаласынлар. Корюнген къысымлары истисна олмакъ узьре, зийнетлерини косьтермесинлер. Баш орьтюлерини, якъаларынынъ узерине (къадар) орьтсинлер. Къоджалары, бабалары, къоджаларынынъ бабалары, озь огъуллары, къоджаларынынъ огъуллары, эркек къардашлары, эркек къардашларынынъ огъуллары, къыз къардашларынынъ огъуллары, озь къадынлары (му'мин къадынлар), эллерининъ алтында булунгъанлар (хызметкярлары), эркеклерден, аиленинъ къадынына шехвет дуймагъан хызметчи ве башкъа табий кимселер, яхут аля къадынларнынъ гизли къадынлыкъ хусусиетлерининъ фаркъына бармагъан балалардан башкъасына, зийнетлерини косьтермесинлер. Гизлемекте олгъан зийнетлерни, анълашылсын дие, аякъларыны ерге урмасынлар (дикъкъатларны узерине чекеджек тарзда юрмесинлер). Эй, му'минлер! Эп бирден Аллаhкъа тёвбе этинъ ки, къуртулышкъа ириширсинъиз.

(Юкъарыдаки аетте къадынларгъа косьтерювлери ясакълангъан «зийнет»нинъ не олгъаны акъкъында чешит фикирлер бар: бир зангъа коре, бу зийнетлернинъ купе, билезлик, юзюк ве герданлыкъ киби сюс такъынчакъларынен сюрме, хына киби шейлердир. Бу ёрумгъа коре, бу чешит зийнет эшьясынынъ беденде косьтерилюви къадынлар ичюн арамдыр. Урбада да, зийнет олмакънен берабер, гизленмеси мумкюн олмагъаны ичюн, аетте дигерлеринден истисна этильгендир. Анджакъ, даа эсаслы бир нокътаи назаргъа коре, аеттеки «зийнет» табири къадын вуджудыны ифаде этер ки, бунъа коре, ясакълангъан сюс эшьяларынынъ косьтерилюви дегиль, вуджутнынъ косьтерилювидир. Бу ясакълавдан истисна этильген «корюнген» къысым исе, къадыннынъ юзю, эллери ве, бир нокътаи назаргъа коре, аякъларыдыр.

32 Аранъыздаки бекярларны эркек ве къадын хызметкярларынъыздан эльверишли олгъанларны эвлендиринъ. Эгер олар факъыр иселер, Аллаh озь лютфи иле оларны зенгинлештирир. Аллаh (лютфи) кениш ве (эр шейни) билиджидир.
33 Эвленюв имкяныны тапалмагъанлар исе, Аллаh лютфи иле оларны варлыкълы эткенге къадар, иффетлерини къорчаласынлар. Эллеринъизнинъ астында олгъанларындан (эркек ве къадын хызметкярлардан) мукятебе япмакъ истегенлернен, эгер озьлеринде бир хайыр (къабилиет ве ишанчлылыкъ) коре исенъиз, аман мукятебе япынъ. Аллаhнынъ сизге берген малындан сиз де оларгъа беринъ. Дюнья аятынынъ кечиджи менфаатларыны эльде этеджексинъиз дие, намуслы къалмакъ истеген джариелеринъизни фухушкъа зорламанъ. Ким оларны зорбалыкъ алтында быракъыр исе, билинмелидир ки, зорланувларындан сонъ, Аллаh (олар ичюн) чокъ багъышлайыджы ве мерхаметлидир.

(Мукятебе - эркек я да къадын хызметкярнен эфендиси арасында япылгъан бир къайд олуп, бу къайдда хызметкяр белли бир акъ одегени такъдирде, эфендисинден озюне урриетини бермесини истер я да айны теклифни онъа эфендиси япар. Узеринде анълашувгъа барылгъан бу акъ азыр исе, хызметкяр бу акъны аман одемек, ёкъ исе, эфендисининъ озюне белли бир муддет ичинде темин эткенинден сонъ, одемек шартынен, урриетине къавушыр.
Юкъарыдаки аетте «Аллаhнынъ сизге берген малындан сиз де оларгъа беринъ» буюрулмакънен, инсаннынъ элиндеки малынынъ асыл саиби Аллаh олгъаны, бу алда Аллаhнынъ малындан хызметкяргъа да бермекнен, оларнынъ урриетке къавушувларыны къолайлаштырмакънынъ диний, ахлякъий ве ичтимаий бир вазифе олгъаны ортагъа чыкъмакъта. Бу вазифе Ислямнынъ асырлар бою тедбикъ этилип келинген ве бир анда ортадан къалдырылувы мумкюн олмагъан хызметкярлыкъ муэссисесини ортадан къалдырмакъ ичюн алгъан бир сыра тедбирден биридир).

34 Ант олсун ки, биз сизге (кереккенни) ачыкъ-ачыкъ бильдирген аетлер, сизден эвель яшап кеткенлерден орьнеклер ве такъвагъа къавушкъан кимселер ичюн огютлер эндирдик.
35 Аллаh – коклернинъ ве ернинъ нурыдыр. Онынъ нурынынъ темсили, ичинде лампа булунгъан бир къандиллик кибидир. О лампа кристал бир фанус ичиндедир; о фанус да санки инджиге бенъзеген бир йылдыз кибидир ки, шаркъкъа да, гъарпкъа да нисбет этильмеген мубарек бир теректен, яни зейтундан (чыкъкъан ягъдан) туташтырылыр. Онынъ ягъы, нереде исе, онъа атеш тиймесе биле, ышыкъ берир. (Бу,) нур усьтюне нурдыр. Аллаh истеген кимсесини нурына къавуштырыр. Аллаh инсанларгъа (иште бойле) темсиллер кетирир. Аллаh эр шейни билир.

(Аллаhнынъ нур олувынынъ манасы – бутюн алемнинъ ве алемдеки бутюн иссий нурларнынъ ве идрак этиджи кучьлернинъ яратыджысы ве иджат этиджиси олувыдыр. Бу алда нурдан асыл умют этильген айдынлатув, ашкяр этюв, ортагъа чыкъув ве инкишаф маналарынынъ темели, нурдан ве нурны алгъандан чокъ, нурны япып яраткъангъа аит оладжагъы ичюн «Нуур» исми Аллаhкъа даа ляйыкътыр. Анджакъ, бундан толайы, нурны яраткънгъа «Нуур» денилюви, тиль нокътаи назарындан, акъикъат дегиль, миджаздыр).

36 (Бу къандиль) бир такъым эвлердедир ки, Аллаh (о эвлернинъ юджелювине ве ичлеринде исмининъ анъылувына изин бергендир. О ерде саба-акъшам Оны (ойле кимселер) тесбих этер ки;
37 Олар не тиджарет, не де алыш-веришнинъ, озьлерини Аллаhны анъувдан, намаз къылувдан ве зекят берювден четлендирмеген инсанлардыр. Олар, къальпер ве козьлер алакъ-булакъ олгъан бир куньден коркъарлар.
38 Чюнки (о куньде) Аллаh оларны япкъанларынынъ энъ гузелинен мукяфатландыраджакъ ве лютфинден оларгъа зиядесинен береджек. Аллаh истегенини эсапсыз рызыкъландырыр.
39 Инкяр эткенлерге кельгенде, оларнынъ амеллери бош чёллердеки ылгъым кибидир ки, сувсагъан сув зан этер; ниает онъа еткенде, о ерде ич бир шей тапалмагъан, бунынъ усьтюне, янында да (инанмагъан, ондан сакъынмагъан) Аллаhны булгъандыр; Аллаh исе, онынъ эсабыны тас-тамам корьгендир. Аллаh эсапны чокъ чабук корер.

(Иман инсаннынъ аятына ве бу аят девам эткенге къадар, сарф эткен гъайретлерине, япкъан ишлерине бир мана ве дегер къошкъан екяне амильдир. Чюнки, инангъан инсан, бутюн амеллерини, фаалиетлерини усьтюн бир гъае ичюн, Аллаh ризасы ичюн япар; усьтюн бир талиматкъа, Аллаhнынъ эмир ве ясакъларына уйгъун оларакъ япар. Ниает, япкъан эр ишинден толайы, индже бир эсап береджек къайгъысы ве низамы ичинде япар. Албуки, инанчсыз инсанларнынъ фаалиетлери, бу иман ве месулиетлилик низамындан узакъ олгъанындан -аетте де бедиий бир тешбихнен ифаде этильгени киби- бош, дегерсиз ве манасыз бир мешгъулиетлер обасындан ибарет олмакънен къалмаз, зияде оларакъ, саибини агъыр бир месулиет ве эсапнынъ астына къояр).

40 Яхут (о кяфирлернинъ дуйгъу, тюшюндже ве давранышлары) буюк бир денъиздеки къою къаранлыкълар кибидир; (ойле бир денъиз) ки, оны далгъа усьтюне далгъа къапламакъта; усьтюнде де булут... бир-бири усьтюне къаранлыкълар ... Инсан, элини чыкъарып узатса, не ерде исе, оны биле коралмаз. Бир кимсеге Аллаh нур бермеген исе, артыкъ о кимсенинъ айдынлыкътан насиби ёкътыр.

(Бу ает де, кяфирилернинъ имансызлыкъ бухранларыны, буюк бир денъизде богъулмакъ телюкесинен къаршы-къаршыгъа булунгъан инсаннынъ алына бенъзетмекте. Океанларнынъ догъру-дюрюст билинмеген, тюблерининъ кешф этильмеген, бир ерде ве заманда Ресулуллахнынъ теблигъ эткен бу аети, океанларнынъ тюблериндеки чешит къаранлыкъ къатламлардан баас этмекте ве Къур'ан муджизесине айры бир делильдир).

41 Коклерде ве ерде олгъанларнен, сыра-сыра къушларнынъ Аллаhны тесбих эткенлерини корьмезсинъми? Эр бири озь дуасыны ве тесбихини (огренген) бильгендир. Аллаh оларнынъ япаяткъанларыны хакъкъы иле билир.
42 Коклернинъ ве ернинъ мульки Аллаhнынъдыр; дёнюш де, анджакъ Онъадыр.
43 Кормезсинъми ки, Аллаh бир такъым булутларны (чыкъарып) сюрмекте; сонъра оларны бир ерге кетирип, усть-устюне топламакъта. Иште, корьмектесинъ ки, булар арасындан ягъмур чыкъмакъта. О, коктен, о ердеки дагълардан (дагълар буюклигинде булутлардан) бурчакъ эндирир. Артыкъ оны истегенине токъундырыр; истегенинден де оны узакъ тутар; (бу булутларны) шемшегининъ парылдысы не ерде исе, козьлерни алыр!
44 Аллаh гедженен куньдюзни бир-бирине чевирмекте. Шубесиз, бунда басирет саиплери ичюн, мытлакъа бир ибрет бар.
45 Аллаh эр джанлыны сувдан яратты. Иште, булардан кими къарны усьтюнде сюйрекленир, кими эки аягъы устюнде юрер, кими дёрт аягъы усьтюнде юрер... Аллаh истегенини яратыр; шубесиз, Аллаh эр шейге къадирдир.
46 Ант олсун, биз (бильмегенлеринъизни сизге) ачыкъ-айдын бильдирген аетлер эндирдик. Аллаh истегенини догъру ёлгъа къояр.
47 (Базы инсанлар: «Аллаhкъа ве Пейгъамберге инандыкъ ве итаат эттик», демектелер. Ондан сонъ да, араларындан бир топу юзь чевирмекте. Булар инангъан дегиллер.

(Бу ает косьтермекте ки, тек тильнен: «Аллаhкъа ве Пейгъамберге инандым», демек, му'мин олмакъ ичюн етерли ве кечерли дегиль. Бу, мунафыкъларнынъ иши. Му'минлер исе, тиллеринен сёйлегенлерине къальптен де инаныр; айрыджа ибадетлери ве эр тюрлю давранышларынен, иманларыны исбат этер ве къуветлендирирлер. Имам Гъазалийнинъ дегени киби, амельсиз му'мин, бутюн аятий фаалиетлери токътагъан, садедже нефес алып-бермекнен тири олгъаныны косьтерген (кома) вазиетиндеки инсан кибидир. Онынъ яшагъан аятынынъ къыймети не исе, ибадеттен ве гузель давранышлардан эксик кимседеки иманнынъ къыйметиде одыр. Айрыджа, акъикъий му'миннинъ хусусиети де, къаршылашкъан эр меселеде, эр анълашмазлыкъта Аллаh ве Ресулынынъ укюми не исе, онъа разы олувы ве гонъюль хошнутлыгъынен онъа уювыдыр. Бунынъ аксине давранмакъ, санки, аетте де ишарет этильгени киби, мунафыкъларнынъ ишидир).

48 Олар, араларындан укюм берюви ичюн Аллаhкъа ве Пейгъамберге чагъырылгъанларында, бакъарсынъ ки, араларындан бир къысмы юзь чевирип дёнерлер.
49 Амма, эгер (Аллаh ве Ресулынынъ укюм эткен) хакъ озь лехлерине исе, онъа боюн эгип келирлер.
50 Къальплеринде бир хасталыкъ бармы; ёкъса шубе ичинделерми, яхут Аллаh ве Русулынынъ оларгъа зулум ве акъсызлыкъ этеджегинден къоркъмакъталармы? Ёкъ, асыл залымлар олардыр!
51 Араларында укюм берюви ичюн Аллаhкъа ве Ресулына давет этильгенлеринде, му'минлернинъ сёзю ялынъыз «Эшиттик ве итаат эттик», деювлеридир. Иште, асыл булар къуртулышкъа иришкенлердир.
52 Эр ким Аллаhкъа ве Ресулына итаат этер, Аллаhкъа сайгъы дуяр ве Ондан сакъыныр исе, иште, аслы булар бахтлылыкъкъа иришкенлердир.
53 (Мунафыкълар), сен акъикъатен оларгъа эмир эткен такъдиринъде, мытлакъа (дженкке) чыкъаджакъларына даир, энъ агъыр еминлернен Аллаhкъа емин эттилер. Де ки: Емин этменъ. Итаатынъыз беллидир! Билинъ ки, Аллаh япкъанларынъыздан хабердардыр.
54 Де ки: Аллаhкъа итаат этинъ; Пейгъамберге де итаат этинъ. Эгер юзь чевирсенъиз, шуны билинъ ки, Пейгъамбернинъ месулиетлиги озюне юкленген (теблигъ вазифесини), сизинъ месулиетинъиз де сизге юкленген (вазифелерни ерине кетирювинъиз)дир. Эгер онъа итаат этсенъиз, догъру ёлны тапкъан олурсынъыз. Пейгъамберге тюшкени садедже ачыкъ-айдын теблигъдир.
55 Аллаh сизлерден иман этип, яхшы давранышларда булунгъанларгъа, озьлеринден эвелькилерни саип ве хаким эткени киби, оларны да ер юзюне саип ве хаким этеджегини, олар ичюн бегенип сечкен динни (Ислямны) оларнынъ эйилигине ерлештирип къорчалайджагъыны ве (кечирген) къоркъулары муддетинден сонъ, бунынъ ерине оларгъа ишанч теминлейджегини ваде этти. Чюнки, олар манъа къуллыкъ этерлер; ич бир шейни манъа ортакъ тутмазлар. Артыкъ бундан сонъ, ким инкяр этсе, иште булар аслы буюк гунахкярлардыр.

(Бу ает эсас оларакъ, Аз. Пейгъамбер (с.а.) тарафындан Ислямнынъ теблигъ этильмеге башлангъан девирде даа чокъ зайыф ве эзильген вазиетте олгъан мусульманларнынъ бир девирден сонъ мушриклерни енъерек, акимиетни эльге аладжакъларыны мужделемекте; эсас оларакъ да, -Энбийаа суресининъ 105-нджи аети мунасебетинен ишарет этильгени киби- инкярджылыкънынъ, яманлыкънынъ ве эр чешит батылнынъ кечиджи олгъаныны, инанчнынъ, яхшылыкънынъ, гузелликнинъ ве хакънынъ темель ве акъикъий аят къануны олгъаныны ифаде этмекте. Бойледже, базы заманларда инкярджылыкънынъ ве яманлыкънынъ даркъалувына бакъаракъ, умютсизликке ве феналыкъкъа къапылувнынъ догъру олмагъаныны ортагъа къоймакъта).

56 Намазны къылынъ; зекятны беринъ; Пейгъамберге итаат этинъ ки, мерхамет корерсинъиз.
57 Инкяр эткенлернинъ ер юзюнде (Аллаhны) аджиз быракъджакълар санма! Оларнынъ бараджакъ ери джеэннемдир. Не фена барыладжакъ ер!
58 Эй, му'минлер! Эллеринъиз алтында олгъан (хызметкярларынъыз) ве аранъыздан аля пишкинлик чагъына кирмегенлер саба намазындан эвель, уйленинъ союнгъан вакътынъызда ве ятсы намазындан сонъ (янынгъызгъа киреджеклеринде) сизден учь кере изин сорасынлар. Булар, махрем (къапанмагъан) алда булуна биледжегинъиз учь вакъыттыр. Бу вакъытлардан гъайры не сиз ичюн, не де олар ичюн бир гунах ёкътыр. Бир-биринъизнинъ янына кирип чыкъа билирсинъиз. Иште, Аллаh аетлерни сизге бойле изаатлар. Аллаh (эр шейни) билиджидир, укюм ве икмет саибидир.

(Базы тефсирлерде бу аетнинъ энювине себеп олгъан адисе къыскъадан бойледир: Аз. Пейгъамбер бир уйле вакъты Мудлидж адлы сахабини ёллаяракъ, Аз. Умерни узурына чагъырды. Мудлидж Аз. Умернинъ одасына изинсиз кирди. Албуки, Умер (р.а.) юкълай эди ве усьтю ачылгъан эди. Уяндырылгъанда Умернинъ джаны сыкъылгъан ве гонълюнден: «Кешке бойле вакъытларда изинсиз кирмек ясакъланса!», шеклинде бир истек кечкен. Ресулуллах (с.а.)нынъ узурына баргъанда, юкъарыдаки аетнинъ шимди энгенини анълагъан Умер Аллаhкъа хамд этти).

59 Балаларынъыз пишкинлик чагъына киргенлеринде, озьлеринден эвелькилер, буюклери, изин истегенлери киби, олар да изин истесинлер. Иште, Аллаh аетлерини сизге бойле изаатлар. Аллаh алимдир, хакимдир.
60 Бир никях умюти олмагъан, бала корювден кесильген къарт къадынларнынъ зийнетлери (ябанджы эркеклерге) косьтермеден, (базы) урбаларыны чыкъарувларында оларгъа бир вебал ёкътыр. Иффетли давранувлары озьлери ичюн даа хайырлыдыр. Аллаh эшитиджидир, билиджидир.

(Бу суренинъ 31-нджи аетинде къадынлар ичюн орьтюнювнинъ кереклиги ве бунынъ не шекильде ве кимлерге нисбетен оладжагъы истисналар берильмек иле, анълатылгъан эди. Айрыджа, о ерде «зийнет» табири не анълаткъаны акъкъында тефсирджилернинъ нокътаи назарлары да къыскъадан анълатылгъан эди.
Къадыннынъ къоджасына гузель корюнмек ичюн сюсленюви ве ачылувы динге коре мубах, атта тевсие этильген. Анджакъ, хусусен 31-нджи аетте сыралангъан якъынлардан гъайры, къалгъан ябанджы эркеклерге гузель корюнмек ичюн сюсленмек, алельхусус ачылып-сачылмакъ, яш олсун, къарт олсун, бутюн мусульман ве урь къадынларгъа арамдыр. Бунынънен берабер, юкъарыдаки аетте ихтияр къадынларнынъ да, башкъа къадынлар киби давранувлары тевсие этильмекнен бирликте, кийим ве орьтюнюв хусусында оларгъа, белли шартларгъа багълы оларакъ, даа сербест арекет этюв имкяны кетирильгени корюльмекте. Бу изин къарт къадынларнынъ къадынлыкъ джазибелерини артыкъ буюк ольчюде гъайып эткен олувларындан ве бир фесаткъа ёл ачувлары итималларынынъ ортадан къалкъкъан олувындандыр).

61 Корьге зорлукъ ёкътыр; топалгъа зорлукъ ёкътыр; хастагъа да зорлукъ ёкътыр (буларгъа япалмайджакъ вазифелери юкленмез; япалмагъанларындан толайы, гунахкяр олмазлар). Сиз ичюн де, истер озь эвлеринъизден, истер бабаларынъызнынъ эвлеринден, аналарынъызнынъ эвлеринден, эркек къардашларынъызнынъ эвлеринден, къыз къардашларынъызнынъ эвлеринден, эмджелеринъизнинъ эвлеринден, алаларынъызнынъ эвлеринден, дайыларынъызнынъ эвлеринден, тейзелеринъизнинъ эвлеринден, я да анахтарларыны янынъызда булундыргъан ерлеринъизден, яхут достларынъызнынъ эвлеринден аш ашагъанынъызда бир сакъынмакъ ёкътыр. Топлу алда я да айры-айры ашаманъызда да бир сакъынмакъ ёкътыр. Эвлерге кирген вакътынъызда, Аллаh тарафындан мубарек ве пек гузель бир яшамакъ истеги оларакъ, озюнъизге (бир-биринъизге) селям беринъ. Иште, Аллаh тюшюнип, анъларсынъыз дие, сизге аетлерни бойле изаатлар.
62 Му'минлер, анджакъ Аллаhкъа ве Ресулына гонъюльден инангъан кимселердир. Олар, о Пейгъамбернен ортакъ бир иш узеринде экен, ондан изин истемегендже, ташлап кетмезлер. (Ресулым!) Шу сенден изин истегенлер, акъикъатен, Аллаhкъа ве Ресулына иман эткен кимселердир. Ойле исе, базы ишлери ичюн сенден изин истегенлеринде, сен де олардан истегенинъе изин бер; олар ичюн Аллаhтан багъшлав тиле; Аллаh магъфирет этиджидир, мерхаметлидир.
63 (Эй, му'минлер!) Пейгъамберни озь аранъызда бир-биринъизни чагъыръан киби чагъырманъ. Аранъыздан бирисини къорчалайыджы этерек, сыйырылып кеткенлерни муакъкъакъ ки, Аллаh бильмектедир. Бу себепле, онынъ эмрине терс даврангъанлар, башларына бир беля келювинден я да озьлерине чокъ элемли бир азап токъунувындан сакъынсынлар.

(Бу ает Аз. Пейгъамбер (с.а.)ге садедже исми иле хитап этювнинъ я да ондан баас эткенде, ялынъыз исмини сёйлемекнинъ, умметлик тербиеси иле уйгъун олмайджагъыны ифаде этмекте. Бойле вазиетлерде онынъ исминен берабер Пейгъамбер, Небий, Ресул, Ресулуллах, Ресул-ы Экрем, Пейгъамбер Эфендимиз, Хабибуллах... киби оны анълаткъан ве онъа сайгъымызны ифаде эткен сыфат ве унванларны да сёйлемек ерлидир. Айрыджа, Аллаh Таалянынъ Аhзааб суресининъ 56-нджи аетиндеки эмрине коре, биз мусульманларнынъ «Муhаммед» исми айтылгъанынен, «Аллаhнынъ салят ве селями онынъ узерине олсун» манасында «Саллаллааху алейхи веселлем» деювимиз де, онъа олгъан сайгъымызнынъ бир заруретидир).

64 Бильмиш олунъ ки, коклерде ве ерде не бар исе, Аллаhнынъдыр. О сизинъ не ёлда олгъанынъызны яхшы билир. Инсанлар Онынъ узурына дёндюрильген куньлери япкъанларыны оларгъа аман бильдирир. Аллаh эр шейни хакъкъы иле билиджидир.