Сура 34: СЕБЕ'

Меккеде назиль олгъан, 54 аеттир. Ялынъыз 6-нджи аети Мединеде энген. Суре адыны Йеменде бир больге я да къабиленинъ ады олгъан Себе' келимеси кечкен 15-нджи аеттен алгъан.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Хамд, коклерде ве ерде булунгъанларнынъ эписининъ саиби олгъан Аллаhкъа махсустыр. Ахиретте де хамд Онъа махсустыр. О, икмет саибидир, (эр шейден) хабери олуджыдыр.
2 Ернинъ ичине киргенни ве ондан чыкъкъанны, коктен энгенни, о ерге чыкъкъанны билир. О, мерхаметлидир, багъышлайыджыдыр.
3 Инкярджылар: Къыямет бизге кельмейджек, дедилер. Де ки: Ёкъ! Гъайбны бильген Раббим акъкъы ичюн о, мытлакъа сизге келеджек. Коклерде ве ерде зерре къадар бир шей биле, Ондан гизли къалмаз. Бундан даа кучюк ве даа буюги де, шубесиз ап-ачыкъ китаптадыр (язылыдыр).
4 Аллаh, инанып яхшы ишлер япкъанларны мукяфатландырмакъ ичюн (эр шейни ачыкъ бир китапта беян эткен). Олар ичюн буюк бир магъфирет ве гузель бир рызыкъ бар.
5 Аетлеримизни укюмсиз быракъмакъ ичюн ярышыр киби огърашкъанлар ичюн де, энъ яманындан элем бериджи бир азап бар.
6 Озьлерине бильги берильгенлер, Раббинъден санъа эндирильгеннинъ (Кур'аннынъ) керчек олгъаныны билир; Онынъ, мытлакъа гъалип ве макътавгъа ляйыкъ олгъан (Аллаhнынъ) ёлуна ириштиргенини корерлер.

(Бильги берильгенлернинъ сахабе-и кирам ве оларнынъ изинден юрген му'минлер я да Абдуллах б. Селям ве аркъадашлары киби, эхл-и китапнынъ алимлери олгъаны изаат этильген).

7 Кяфир олгъанлар (озь араларында) бойле дедилер: Чюрюп, парча-парча олгъан вакътынъызда, янъыдан тириледжегинъизни сёйлеерек, хабер берген адамны косьтерейикми?
8 «Аджеба о, ялан ерде Аллаhкъа ифтира эткенми? Ёкъса, онда делилик бармы?» (дедилер). Ёкъ! Ахиретке инанмагъанлар азаптадырлар ве терен бир сапыкълыкъ ичиндедирлер.
9 Олар, кокте ве ерде оглерине ве артларына бакъмайлармы? Истесек, оларны ерге батырырмыз, я да усьтлерине коктен парчалар тюшюрирмиз. Шубесиз, бунда (Раббинъе) ёнельген эр къул ичюн бир ибрет бардыр.
10 Ант олсун, Давудгъа тарафымыздан бир усьтюнлик бердик. «Эй дагълар ве къушлар! Онынънен берабер тесбих этинъ», дедик. Онъа демирни йымшаттыкъ.

(Аз.Давудгъа берильген усьтюнлик, пейгъамберлик, китап, салтанат, гузель сес ве буларгъа бенъзеген бир чокъ къабилиетлер берильген).

11 Кениш зырхлар яса, токъумасыны ольчюли яп. (Эй, Давуд ханеданы!) Яхшы ишлер япынъ. Шубесиз, мен япкъанларынъызны корьмектем, дие (вахий эттик).
12 Саба кетюви бир айлыкъ месафе, акъшам къайтувы кене бир айлыкъ месафе олгъан рузгярны да Сулеймангъа (онынъ эмрине) бердик ве онынъ ичюн ириген бакъырны чокърагъындан сель киби акъыздыкъ. Раббинънинъ изнинен, джинлерден бир къысмы онынъ огюнде чалыша эди. Олардан ким эмримизден сапса, онъа алевли азапны таттыра эдик.
13 Олар Сулеймангъа къалелерден, эйкеллерден хавузлар къадар (кениш) легенлерден, къавий къазанлардан не истесе япа эдилер. Эй, Давуд аилеси! Шукюр этинъ. Къулларымдан шукюр эткени аздыр!
14 Сулейманнынъ олюмине укюм эткен вакътымызда, онынъ ольгенини, анджакъ таягъыны ашагъан бир агъач къурты косьтерди. (Сонъунда ерге) йыкъылгъанынен, анълашылды ки, джинлер гъайбны бильсе эдилер, о алчалтыджы азап ичинде къалмаз эдилер.)

(Сулейман (а.с.) вефат эткенинен, джеседининъ баягъы вакъыт таягъына таянаракъ, аякъ усьтюнде къалгъаны анълашылмакъта. Джинлер ичюн «алчалтыджы азап» табири – агъыр ишлерде чалышкъанлары ичюн къулланылгъан. Аз. Сулейманнынъ олюмини анъламагъанлары ичюн, аятында олгъаны киби, ёруджы ишлерге олюминден сонъ да, бир муддет девам эткенлер. Бу ерде джинлернинъ гъайбны бильмегенлери анълашылмакъта).

15 Ант олсун, Себе' къавмы ичюн отургъан ерлеринде буюк бир ибрет бар. Бири сагъда, дигери солда, эки багъчалары бар эди. (Оларгъа: (Раббинъизнинъ рызкъындан ашанъ ве Онъа шукюр этинъ. Иште, гузель бир мемлекет ве чокъ багъышлайыджы бир Рабб!

(Себе'- Йеменде буюк бир шеэрнинъ ве о ерде яшагъан къавмнынъ адыдыр. Бу шеэр Немль суресинде (27/23-44) акъкъында сёз юрсетильген мелике Белькъыс укюмдар олгъан улькенинъ пайтахты эди. Къуруджысы Себе' олгъаны ичюн, ульке ве халкъы онынъ адынен анъылгъан).

16 Амма, олар юзь чевирдилер. Бу себептен, усьтлерине Арим селини ёлладыкъ. Оларнынъ эки багъчасыны, экши емишли, аджджы мейвалы ве ичинде бираз да седир тереги олгъан эки (харап) багъчагъа чевирдик.

(Арим сели – Себе' къавмыны джезаландырмакъ узьре мейдангъа кетирильген, шиддетли ягъмурнынъ себеп олгъаны ве буюк кочювлерге ёл ачкъан бир сель фелякетидир).

17 Нанкорьлик япкъанлары ичюн, оларны бойле джезаландырдыкъ. Биз нанкорьден башкъасыны джезаландырырмызмы?
18 Оларнынъ юртунен ичлерини берекетлендирген мемлекетлеримиз арасында, cыра-сыра корюнген нидже къасабалар яраттыкъ ве булар арасында юрьмекни къонакъларгъа айырдыкъ. О ерлерде геджелери, куньдюзлери къоркъмайып кезинъ, долашынъ, дедик.

(Йемен – Сурие ёлу узеринде бир-бирине якъын, къолайлыкънен тапылгъан ве къонакъламакъ итияджларына джевап бериджи къасабаларгъа ишарет этильген).

19 Бунынъ усьтюне: Эй, Раббимиз! араларында ёлджулыкъ япкъан шеэрлеримизнинъ арасыны узакълаштыр, дедилер ве озьлерине языкъ эттилер. Биз де оларны, ибрет къыссалары алына кетирдик ве оларны бус-бутюн парчаладыкъ. Шубесиз, бунда чокъ сабыр эткен ве чокъ шукюр эткен эр кес ичюн ибрет бар.
20 Ант олсун, Иблис, олар акъкъындаки тахминини догъургъа чыкъарды. Инангъан бир топлулыкътан гъайры, эписи онъа уйдылар.
21 Албуки, шейтаннынъ олар узеринде ич бир нуфузы (тесири) ёкъ эди. Анджакъ, ахиретке инангъаны, шубе ичинде къалгъандан айырды этип билейик, дие (онъа бу фырсатны бердик). Раббинъ, акъикъатен эр шейни къорчалайыджыдыр.
22 (Мушриклерге) де ки: Аллаhтан башкъа танъры сайгъан шейлеринъизни чагъырынъ! Олар не коклерде, не де ерде зерре агъырлыгъы къадар бир шейге дегиллер. Оларнынъ бу ерлерден ич бир ортакълыгъы ёкътыр, Аллаhнынъ олардан бир ярдымджысы да ёкъ эди.
23 Аллаhнынъ узурында, онынъ изин берген кимселеринден башкъасынынъ шефааты файда бермез. Ниает, оларнынъ юреклеринден къоркъу кеткизильгенинен: Раббинъиз не буюрды? дерлер. Олар да: Хакъ олгъанны буюрды, дерлер. О, юджедир, буюктир.

(Аетте шефаат ичюн изин чыкъкъанынен, шефаат эткенлернен озьлерине шефаат этиледжеклернинъ къаршылыкълы къонушувларына ишарет этильмекте).

24 (Ресулым!) Де ки: Коклерден ве ерден сизге рызыкъ берген ким? Де ки : Аллаh! О алда, биз я да сиз, экимизден бири, я догъру ёл узеринде, я да ачыкъ бир сапыкълыкъ ичиндедир.
25 Де ки: Бизим ишлеген къаабатымыздан сиз месулиетли дегильсинъиз; биз де сизинъ япкъанынъыздан соруладжакъ дегильмиз.
26 Де ки: Раббимиз эпимизни бир ерге топлайджакъ, сонъ арамызда хакъ иле укюм этеджек. О, энъ адиль укюм бериджи (эр шейни) хакъкъы иле билиджидир.
27 Де ки: Онъа (Аллаhкъа) къошкъан ортакъларынъызны манъа косьтеринъ. Ёкъ! Факъат екяне гъалип ве эр шейни икметнен идаре этиджи анджакъ Аллаhтыр.
28 Биз сени бутюн инсанларгъа анджакъ мужделейиджи ве тенбиеджи оларакъ ёлладыкъ; факъат инсанларнынъ чокъу буны бильмезлер.
29 Эгер сёзюнъизде догъру исенъиз, бу ваде эткен (къыяметинъиз) не заман къопаджакъ? дерлер.
30 Де ки: Сизге ойле бир кунь ваде этильгендир ки, ондан не бир саат артта къала билирсинъиз, не де илери кече билирсинъиз.
31 Кяфир олгъанлар дедилер ки: Биз ич бир вакъыт бу Къу’рангъа ве бундан эвель кельген кипапларгъа инанмайджакъмыз. Сен о залымларны, Рабблерининъ узурында тутукълангъан, бир-бирилерине сёз аткъан вакъытларында бир корьсенъ? Зайыф сайылгъанлар буюклик таслагъанларгъа: Сиз олмаса эдинъиз, эльбетте биз инангъан инсанлар олур эдик, дерлер.

(Мекке кяфирлери эхл-и китапкъа Ресулуллахны сорагъанларында эхл-и китап: Онынъ васфыны китапларда тапарсынъыз, дегенлер, бунынъ узерине, кяфирлер опькеленерек, инкярларыны бойле ифаде эткенлер).

32 Буюклик таслагъанлар, зайыф сайылгъанларгъа (къыямет кунюнде): Сизге хидает кельгенден сонъ, сизни ондан биз чевирдикми? Аксине, сиз къабаат ишлей эдинъиз, дерлер.
33 Зайыф сайылгъанлар да буюклик таслагъанлар да: Ёкъ! Гедже-куньдюз (ишинъиз) тузакъ къурмакъ эди. Чюнки, сиз даима Аллаhны инкяр этювимизни, Онъа ортакълар къошувымызны бизге эмир эте эдинъиз, дерлер. Артыкъ азапны корьгенлеринде, ич-ичтен янарлар; биз де о инкяр эткенлернинъ боюнларына демир алкъалар кечирирмиз. Олар анджакъ япаяткъан гунахлары себебинден, джезаландырылырлар.
34 Биз анги улькеге бир тенбиеджи ёллагъан олсакъ , мытлакъа о ернинъ варлыкълы ве къопайчоралары: Биз сизге ёлланылгъан шейни инкяр этмектемиз, дегендирлер.
35 Ве дедилер ки: Биз мал ве эвлят тарафындан даа зенгинмиз, биз азапкъа огъратыладжакъ да дегильмиз.
36 Де ки: Раббим истегенине бол рызыкъ берир ве (истегенинден) къысар; факъат инсанларнынъ чокъу бильмезлер.
37 Сизни узурымызгъа якълаштыраджакъ олгъаны, не эвлятларынъыз, не де малларынъыздыр. Иман этип, яхшы амель япкъанлар истисна; оларгъа япкъанларынынъ къат-къат зиядесинен мукяфат бар. Олар (дженнет) одаларында ишанч ичиндедирлер.
38 Аетлеримизни бошуна чыкъармагъа чалышкъанларгъа кельгенде, олар да азапнен юзь-юзьге быракъыладжакълар.
39 Де ки: Раббим къулларындан истегенине бол рызыкъ берир ве (истегенинден де) къысар. Сиз хайыргъа не арджласанъыз, Аллаh онынъ ерине башкъасыны берир. О, рызыкъ бериджилерининъ энъ хайырлысыдыр.
40 О куню Аллаh оларнынъ эписини топлайджакъ; сонъра мелеклерге: сизге табынгъанлар булар эдими? дейджек.
41 (Мелеклер де:) Сен юджесинъ, бизим достумыз олар дегиль, Сенсинъ. Бельки, олар джинлерге табына эдилер. Чокъу оларгъа инангъан эди, дейджеклер.
42 Бугунь бир-биринъизге не файда, не де зарар бермеге кучюнъиз етер. Биз залымларгъа, яланламакъта олгъан атешинъизнинъ азабыны татынъ! дейджекмиз.
43 Оларгъа ап-ачыкъ аетлеримиз окъулгъан вакъытта, деген эдилер ки: Бу, сизни бабаларынъызнынъ табынгъан (путларындан) чевирмек истеген бир адамдан башкъасы дегиль. Ве кене бу, (Къур'ан) да уйдурылгъан бир яландан башкъа бир шей дегиль, дедилер. Хакъ озьлерине кельгенде, оны инкяр эткенлер де: Бу, ап-ачыкъ бир тылсымдан башкъа бир шей дегиль, дедилер.
44 Албуки, биз оларгъа окъуйджакъ китаплар бермегенимиз киби, сенден эвель оларгъа бир тенбиеджи (пейгъамбер) де, ёлламагъан эдик.
45 Олардан эвелькилер де (пейгъамберлерини) инкяр эткен эдилер. Булар эвелькилерге бергенлеримизнинъ ондан бирине иришмеген эдилер. (Бойле экен), пейгъамберимни яланладылар; амма меним берген къаршылыгъым насыл олгъан эди!
46 (Ресулым! Оларгъа) де ки: Сизге тек бир огют береджем: Аллаh ичюн экишер-экишер ве бирер-бирер аякъкъа къалкъынъ, сонъ тюшюнинъ! Аркъадашынъызда (пейгъамберде) ич делилик ёкътыр! О, анджакъ шиддетли бир азап келип чатмадан эвель, сизни тенбиелеген бир пейгъамбердир.

(Къур'ан-ы Керим ичтимаий ве психологик тазыйыкълар алтында пейгъамберни инкяр эткенлерни чифтер, янгъыз башларына тюшюнерек ве озьара тартышаракъ, пейгъамбер акъкъында укюм бермеге давет этмекте. Зира, чокъларынынъ инкяры этрафнынъ маневий баскъысындан илери келе эди).

47 Де ки: Мен сизден бир акъ истеген исем, о сизинъ олсун. Акъкъым ялынъыз Аллаhкъа аиттир. О, эр шейге шааттыр.
48 Де ки: Шубесиз, Раббим акъикъатны ортагъа къояр, чюнки, о гъайбны чокъ яхшы билиджидир.
49 Де ки: Хакъ кельди; артыкъ батыл не бир шейни ортагъа чыкъара билир, не де кери кетире билир.
50 Де ки: Эгер (хакътан) сапар исем, озь алейхиме сапкъан олурым. Эгер догъру ёлны тапсам, бу да, Раббимнинъ манъа вахий эткен (Къур'аны) саесиндедир. Шубесиз, О, эшитиджидир, якъындыр.
51 (Ресулым!) Теляшкъа тюшкен вакъытларында бир корьсенъ! Артыкъ къуртулыш ёкътыр, якъын бир ерден якъалангъанлар.

(Кяфирлернинъ теляшкъа тюшкен вакъытлары, олюм аны, къабирден къалкъув вакъты, я да Бедир дженки вакъты оларакъ анълашылгъан. Якъын бир ерден якъаланувлары да, топракътан мезаргъа, махшерден джеэннемге, Бедир сахрасындан дженк мейданы олгъан къуюгъа алып барылувларынен тефсир этильген).

52-53 (Иш-иштен кечкен сонъ:) «Онъа инандыкъ», деген эдилер, амма узакъ ерден (дюнья аяты келип кечкен сонъ) имангъа къавушмакъ олар ичюн насыл мумкюн олур? Албуки, даа эвель оны (хакъны) инкяр эткен эдилер. Узакъ бир ерден гъайб акъкъында атып-тута эдилер.
54 Артыкъ бундан эвель оларгъа бенъзегенлерге япылгъаны киби, озьлерине арзу эткен шейлери арасына перде чекильгендир. Шубесиз, олар озьлерини шубеге тюшюрген бир къоркъу ичинде эдилер.

(Инкяр эткенлернинъ о куню ахиретте арзу эткен шейлери – о куньки иманларынынъ файдасыны корьмек, бойледже, атештен къуртулмакъ, дженнетке къавушмакъ я да текрар дюньягъа ёлланылып, яхшы давранышларда булунмакъ киби бош тилеклердир).