Сура 41: ФУССЫЛЕТ

Адыны 3-инджи аетте кечкен «фуссылет» келимесинден алгъан. Седжде, Хаа, Миим ве Месаабих адларынен де анъылгъан бу суре Меккеде энген. 54 аеттир.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Хаа. Миим.
2 (Къур'ан) рахман ве рахим олгъан Аллаh къатындан эндирильгендир.
3 (Бу,) бильген бир къавм ичюн аетлери арапча окъуларакъ, беян этильген бир китаптыр.
4 Бу китап мужделейиджи ве тенбиеджидир. Факъат оларнынъ чокуъ юзь чевирди. Артыкъ динълемезлер.

(3-инджи аетте кечкен «фуссылет» (изаатлангъан) келимеси шу шекиллерде изаат этильген: а). Къур'аннынъ укюмлери, къыссалары, ваазлары ачыкъ беян буюрылгъандыр. б). Ляфзи итибарынен фасылалары, сурелернинъ эвель ве ахырлары айырды этильгендир. в) Манасы итибарынен ваделери, техдитлери, къыссалары, укюмлери, мисаллери, огютлери... айры-айры беян этилерек, ашкярлыкъкъа къавуштырылгъандыр).

5 Ве дедилер ки: Бизни чагъыргъан шейинъе нисбетен къальплеримиз къапалыдыр. Къулакъларымызда да бир агъырлыкъ мевджут. Бизнен сенинъ арамызда бир перде булунмакъта. Шунынъ ичюн сен (истегенинъни) яп, биз де япмакътамыз!

(Къурейш, бу сёзлеринен Къур'анны динълемектен къачынаракъ, Аз. Пейгъамбернен араларындаки дин ихтиляфыны ашкяр этмекте ве Аллаhнынъ Ресулы Къур'ан окъуп, Аллаhкъа чагъыргъан вакъытта, онынънен алай эте эди).

6 Де ки: Мен де, анджакъ сиз киби бир инсаным. Манъа иляхынъызнынъ тек бир илях олгъаны вахий олунмакъта. Артыкъ Онъа ёнелинъ, Ондан магъфирет истенъ. Ортакъ къошкъанларнынъ алына вай!

(«Аллаhкъа ёнельмек» иман, итаат, тевхид, ибадет ве ихляснен мумкюндир. Айны заманда, шейтаннынъ телькъинлерине уймамакъ, Аллаhны быракъып, башкъа дост ве уйдырма шефаатчылар эдинмемек, Аллаhкъа ёнелювнинъ темель шартларыдыр).

7 Олар зекятны бермезлер; ахиретни инкяр этиджилер де олардыр.
8 Шубесиз, иман этип, яхшы иш япкъанлар ичюн, тюкенмеген бир мукяфат бар.
9 Де ки: Акъикъатен, сиз ерни эки куньде яраткъанны инкяр этип, Онъа ортакъ къошмакътасынъызмы? О, алемлернинъ Раббидир.
10 О, ер юзюне сабит дагълар ерлештирди. О, ерде берекетлер яратты ве о ерде тамам дёрт куньде истегенлер ичюн, фаркъсыз оларакъ, гъыдалар такъдир этти.
11 Сонъ думан алында олгъан кокке ёнельди, онъа ве ер къурресине: Истеерек я да истемеерек келинъ! деди. Экиси де, «истеерек кельдик», дедилер.

(Дженаб-ы Хакънынъ «Ер ве кокте истегени», эр экисининъ де озьлерине юкленген вазифелернинъ керегини ерине кетирювлеридир).

12 Бойледже, оларны эки куньде еди кок оларакъ яратты ве эр кокке вазифесини вахий этти. Ве биз, якъын семаны къандиллернен донаттыкъ, бозулувдан да къорчаладыкъ. Иште, бу, азиз, алим Аллаhнынъ такъдиридир.

(Эр кокке вазифесининъ вахий этилюви, мелеклернинъ, йылдызларнынъ ве дигер кок джысымларынынъ, яратылув суретинен, эр бирине ишлерининъ бильдирилювидир).

13 Эгер олар юзь чевирир иселер, де ки: Иште, сизни Аад ве Семууднынъ башына кельген къасыргъагъа бенъзеген бир къасыргъагъа къаршы тенбиелемектем!
14 Пейгъамберлер оларгъа: Оглеринден ве артларындан келерек, Аллаhтан башкъасына къуллыкъ этменъ, деген вакъытларында: «Раббимиз тилесе эди, эльбетте мелеклер эндирир эди. Шунынъ ичюн, биз сизнен ёлланылгъан шейлерни инкяр этмектемиз», деген эдилер.

(Бу къавмларгъа эр девирде пейгъамберлер ёлланылгъаны ве пейгъамберлернинъ оларнен якъындан алякъада олгъанлары анълашыла).

15 Аад къавмына кельгенде, ер юзюнде акъсыз ерде буюклик тасладылар ве: Бизден даа къуветли ким бар? дедилер. Олар озьлерини яраткъан Аллаhнынъ, олардан даа къуветли олгъаныны корьмедилерми? Олар бизим аетлеримизни (муджизелеримизни) инкяр этмекте эдилер.
16 Бундан толайы, биз де оларгъа дюнья аятында зиллет азабыны таттырмакъ ичюн о огъурсыз куньлерде сувукъ бир рузгяр ёлладыкъ. Ахирет азабы, эльбетте даа чокъ резиль этиджидир. Оларгъа ярдым да этильмез.

(«Огъурсыз куньлер» ёлланылгъан шиддетли фыртынанынъ арды-арасы кесильмеден, девам эткени ве бу себептен, къавмнынъ эляк олгъан куньлеридир. Ёкъса, куньлернинъ озюнде огъурсызлыкъ деген бир шей ёкъ).

17 Семуудгъа кельгенде, оларгъа догъру ёлны косьтердик, амма олар корьликни догъру ёлдан усьтюн туттылар. Бойледже, япаяткъан феналыкълары себебинден, алчалтыджы азапнынъ йылдырымы оларны чарпты.
18 Инангъанларны къуртардыкъ. Олар (Аллаhтан) къоркъмакъта эдилер.
19 Аллаhнынъ душманлары, атешке сюрюльмек узьре, топлангъан куньлери эписи бир ерге кетирилирлер.
20 Ниает, о ерге кельген вакъытлары къулакълары, козьлери ве терилери, ишлеген шейлерине къаршы оларнынъ алейхине шаатлыкъ этеджек.
21 Терилерине: Ничюн алейхимизге шаатлыкъ эттинъиз? дерлер. Олар да: Эр шейни къонуштыргъан Аллаh, бизни де къонуштырды. Ильк дефа сизни О яраткъан. Кене Онъа дёндюрильмектесинъиз, дерлер.
22 Сиз не къулакъларынъызнынъ, не козьлеринъизнинъ, не де терилеринъизнинъ алейхинъизге шаатлыкъ этювинден сакъынмай эдинъиз, япкъанларынъыздан чокъуны Аллаh бильмейджек беллей эдинъиз.
23 Раббинъиз акъкъында беслеген занынъыз бар я, иште сизни о махв этти ве зиянгъа огърагъанлардан олдынъыз.
24 Шимди эгер даяна билир иселер, оларнынъ ери атештир. Ве эгер (текрар дюньягъа къайтып Аллаhны) хошнут этмек истер иселер, мемнюн этиледжек дегиллер.
25 Биз оларгъа бир такъым аркъадашлар мусаллат эттик де, олар оглеринде ве артларында не бар исе, эписини буларгъа сюслю косьтердилер. Озьлеринден эвель келип кечкен джинлер ве инсанлар ичюн, (тедбикъ олунгъан) азап оларгъа да, керекли олгъан. Шубесиз, олар зиянгъа тюшкенлер эди.

(Фена аркъадашларнынъ инанмаганларгъа сюслю косьтерген шейлери – дюнья ишлеридир. Чюнки, дюньянынъ ялынъыз маддий менфаат ве нефсаний истеклерге уйгъун тарафыны корерлер ве садедже оны истерлер. Ахирет ишлерини де арткъа быракъырлар. Тирилюв ве эсапны инкяр этмекнен раатлыкъкъа къавушаджакъларыны телкъин этерлер).

26 Инкяр эткенлер: Бу Къур'анны динълеменъ, окъулгъанда гурюльти япынъ. Белки, бастырырсынъыз, дедилер.
27 О инкяр эткенлерге шиддетли бир азапны таттыраджакъмыз ве оларны япкъанларынынъ энъ фенасынен джезаландыраджакъмыз.
28 Иште, бу Аллаh душманларынынъ джезасы – атештир. Аетлеримизни инкяр эткенлеринден толайы, о ерде оларгъа джеза оларакъ эбедий къаладжакъ юртлары (джеэннем) бардыр.
29 Кяфирлер джеэннемде: Раббимиз! Джинлерден ве инсанлардан бизни сапыткъанларны бизге косьтер де, ашшалангъанлардан олсунлар дие, оларны аякъларымызнынъ астына алайыкъ! дейджеклер.
30 Шубесиз, Раббимиз Аллаhтыр деп, сонъ дос-догъру ёлда юргенлернинъ узерине мелеклер энер. Оларгъа: Къоркъманъ, кедерленменъ, сизге ваде олунгъан дженнетнен севининъ! дерлер.

(Мелеклер, аетте васыфлары бильдирильген му'минлерге зикр этильген мужделерни олюм сырасында береджеклер. Дос-догъру ёлда юрмек, иманда себаттыр. Буны Аз. Эбу Бекир сёз ве давранышнен низамлы олмакъ; Аз. Умер мунафыкълыкъ этмемек; Аз. Осман амельде ихласлы олмакъ; Аз. Али фарзларны эда этмек шеклинде ёрумлагъанлар. Мелеклернинъ «къоркъманъ» муждеси, олюмнинъ сонъу ве кечмиш амеллернен багълыдыр. «Кедерленменъ» деген мужделери исе, артта быракъылгъан эвлят ве аилене иле багълыдыр).

31-32 Биз дюнья аятында да, ахиретте де сизинъ достларынъызмыз. Гъафур ве рахим олгъан Аллаhнынъ икрамы оларакъ, о ерде сиз ичюн джанларынъыз чеккен эр шей бар ве истеген эр шейинъиз о ерде сиз ичюн азырдыр.
33 (Инсанларны) Аллаhкъа чагъыргъан, яхшы иш япкъан ве «Мен мусульманларданым», дегенден кимнинъ сёзю даа гузель?

(Аетте васыфлары анълатылгъан зат Ресулуллаh (с.а.)тыр. Базыларына коре, ает мазинлер акъкъында назиль олгъан. Аллаhнынъ даветине уйгъан ве инсанларны да уймагъа давет эткен эр кеснинъ де бу васыфнынъ саиби оладжагъы бильдирильген).

34 Яхшылыкънен яманлыкъ бир олмаз. Сен энъ гузель бир шекильде (яманлыкънынъ) огюни ал. О вакъытта сеннен арасында душманлыкъ олгъан кимсе санки джандан бир дост олур.

(Яманлыкънынъ огю, энъ гузель хислет не исе, онынънен алыныр. Меселя, гъадапкъа сабыр, бильгисизликке йымшакъ табият, феналыкъкъа афу иле къаршылыкъ берилир).

35 Бунъа (бу гузель давранышкъа) анджакъ сабыр эткенлер къавуштырылыр; бунъа анджакъ (хайырдан) буюк насиби олгъан кимсе къавуштырылыр.

(Шейтандан кельген яман тюшюндже, шейтаннынъ инсанны гузель табият ве давранышлардан узакълаштырмакъ ичюн весвеседир).

36 Эгер шейтандан кельген яман бир тюшюндже сени тюртеджек исе, аман Аллаhкъа сыгъын, чюнки, О, эшитиджи ве билиджидир.
37 Гедже ве куньдюз, кунеш ве ай Онынъ аетлериндендир. Эгер Аллаhкъа ибадет этмек истей исенъиз, кунешке де, айгъа да седжде этменъ. Оларны яраткъан Аллаhкъа седжде этинъ!
38 Эгер инсанлар буюклик таслар иселер, (бильсинлер ки) Раббинънинъ янында булунгъан (мелеклер) ич усанмадан, гедже-куньдюз оны тесбих этерлер.
39 Сенинъ ер юзюни къуп-къуру корювинъ де, Аллаhнынъ аетлериндендир. Биз онынъ узерине сувны эндирген вакътымызда, арекетке келип къабарыр. Онъа джан берген, эльбетте олюлерни де тирильтир. О, эр шейге къадирдир.
40 Аетлеримиз акъкъында догърулыкътан айырылып, эгирликке сапкъанлар бизге гизли къалмаз. О алда, атешнинъ ичине атылгъан даа эйидирми, ёкъса, къыямет куню ишанчнен кельгенми? Истегенинъизни япынъ! Шубесиз, О, япкъанларнъызны корьмекте.

(Аетлер акъкъында, догърулыкътан айырылып, эгриликке сапмакъ хусусы, догъруны яманламакъ, бозмагъа ынтылмакъ, батыл ёрумлавларгъа арекет этмек ве манасыз тартышувларгъа киришмек шеклинде ёрумлангъан).

41 Озьлерине Китап кельгенде, оны инкяр эткенлер (шубесиз, бунынъ нетиджесине къатланаджакълар). Албуки, о акърансыз бир Китаптыр.
42 Онъа огюнден де, артындан да батыл келалмаз. О, икмет саиби, чокъ макътавлы Аллаhтан эндирильгендир.
43 (Ресулым!) Санъа айтылгъанлар, сенден эвельки пейгъамберлерге айтылгъанындан башкъа бир шей дегиль. Эльбетте ки, сенинъ Раббинъ, эм магъфирет саиби, эм де аджджы бир азап саибидир.
44 Эгер биз оны, ябанджы тильде бир Къур'ан къылса эдик, дейджек эдилер ки: Аетлери тефсилятлы шекильде анълатылмалы дегиль эдими? Арапкъа ябанджы тильде (китап) олурмы? Де ки: О, инангъанлар ичюн догъру ёлны косьтерген бир къылавуздыр ве шифадыр. Инанмагъанларгъа кельгенде, оларнынъ къулакъларында бир агъырлыкъ бардыр ве Къур'ан оларгъа къапалыдыр. (Санки) оларгъа узакъ бир ерден багъырылмакъта (да, Къур'анда не айтылгъаныны анъламайлар).
45 Ант олсун, биз Мусагъа Китапны бердик, онда да ихтиляфкъа тюшюльди. Эгер Раббинъден бир сёз кечкен олмаса эди, араларында дер’ал укюм этилир эди (ишлери битирилир эди). Олар Къур'ан акъкъында терен бир шубе ичиндедирлер.

(Кечмиш сёз демек, эсапнынъ ве джезанынъ къыямет кунюнедже кечиктирилюви демектир. Бу сёзден толайы, Китапта ихтиляфкъа тюшкенлер, Китапны яланлагъанлар дюньяда эляк олгъан ве азапкъа огъратылгъанлардыр).

46 Ким бир яхшы иш япар исе, бу озь лехинедир. Ким де феналыкъ япар исе, алейхинедир. Раббинъ къулларгъа зулум этиджи дегильдир.
47 Къыямет кунюнинъ бильгиси, Онъа авале этилир. Онынъ бильгисинден гъайры ич бир мейва (чегирдеги) къабугъыны ярып чыкъалмаз, ич бир ыргъачы юкке къалмаз ве догъурмаз. Аллаh оларгъа: Ортакъларым не ерде! дие сесленген куню: Бунъа даир бизден ич бир шаат олмагъаныны санъа арз этермиз, дерлер.
48 Бойледже, эвельден ялварып тургъанлары олардан узакълашкъандыр. Озьлерининъ къачаджакъ ерлери олмагъаныны анълагъандырлар.
49 Инсан хайыр истемектен усанмаз. Факъат онъа бир феналыкъ токъуныр исе, аман умютсизликке тюшер, кедерлене берир.

(Инсаннынъ истеген хайыры: мал, сагълыкъ, ферах киби дюньявий арзулардыр. Шерр исе: факъырлыкъ, азап ве сыкъынтыдыр).

50 Ант олсун ки, озюне токъунгъан бир зарардан сонъ, биз онъа бир рахмет таттырыр исек: Бу, меним акъкъымдыр, къыямет къопадажакъ санмайым, Раббиме дёндюрильген олсам биле, муакъкъакъ Онынъ къатында мен ичюн даа гузель шейлер бардыр, дер. Биз, инкяр эткенлерге япкъанларыны мытлакъа хабер береджекмиз ве муакъкъакъ оларгъа агъыр азаптан таттыраджакъмыз.
51 Инсангъа бир нимет берген вакътымызда, (бизден) юзь чевирир ве узакълашыр (кибрленир). Факъат онъа бир шерр токъунгъан вакъытта да ялварып турар.
52 Де ки: Не дерсинъиз, эгер о (Къур'ан) Аллаh тарафындан исе, сиз де оны инкяр эткен исенъиз, о заман (хакътан) узакъ бир айрылыкъкъа тюшкенден даа сапыкъ ким бар?
53 Инсанларгъа уфукъларда ве озь нефислеринде аетлеримизни косьтереджекмиз ки, онынъ (Къур'аннынъ) керчек олгъаны, оларгъа яхшыджа белли олсун. Раббинънинъ эр шейге шаат олувы етмезми?

(Аеттеки «уфукълар» келимесинден инсанны сарып алгъан тышкъы алемни, «озь нефислери» ифадесинден де, инсаннынъ озь биологик ве рухий шеклини анъламакъ мумукюн. Бунъа коре, аетнинъ манасы «биз инсангъа истер озюни сарып алгъан тышкъы алемде, истер шахсен озюнинъ маддий ве рухий дюньясында олгъан ве бизим барлыгъымызны ве кучюмизнинъ мукеммелигини исбатлагъан делиллерни косьтереджекмиз» демек олур ки, акъикъатен, «буюк алем» ве «кучюк алем» денильген эки алемнен багълы оларакъ, илим бельгилеген акъылларгъа дургъунлыкъ бериджи бильгилер, Аллаhнынъ барлыгъына ве кучюнинъ сынъырсызлыгъына даир муим делиллер ортагъа къоймакъта).

54 Дикъкъат этинъ; олар, Рабблерине къавушмакъ хусусында шубе ичиндедирлер. Билесинъиз ки, О, эр шейни (ильминен) къушатыджыдыр.