Сура 48: эль-ФЕТИh

Ичинде Ислямнынъ эльде этеджек фетhи, мувафакъиети ве заферден баас этильгени ичюн, Фетих адыны алгъан бу суре иджретнинъ алтынджы йылында Худейбие антлашувыны япып къайткъанда, Меккенен Медине арасында энген ве Мединеде энген сурелерден сайылгъан, 29 аеттир.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Биз санъа, догърусы, ап-ачыкъ бир фетиh ихсан эттик.
2 Бойледже, Аллаh сенинъ кечмиш ве келеджек гунахынъны багъышлар. Санъа олгъан ниметини тамамлар ве сени догъру бир ёлгъа къавуштырыр.
3 Ве санъа шанлы бир зафернен ярдым этер.

(Кечмиште ве келеджекте гунахтан узакъ олгъан Пейгъамберге тамамлангъан иляхий нимет – Мекке ве Таифнинъ фетхи, дюньяда шерефининъ юджелбтилви, ярдым ве заферге наиль олувы, баш къалдыргъаларнынъ боюн эгюви шеклинде юзь берген. Акъикъатен, Аз. Пейгъамбер Аллаhнынъ хабибидир, эвельки шериатларны тамамлагъан ве тюзельткен. Мираджгъа наиль олгъан, энъ юдже макъамларгъа къадар юксельген, инс ве джинге Пейгъамбер олгъан, гъанимет озюне ве умметине элял этильген, шефааты макъбул олунгъан, тешшехудде, эзанда ве Къур'аннынъ бир чокъ еринде Аллаhнен бирликте анъылгъан, онъа итаат – Аллаhкъа итаат сайылгъан. Келиме-и Тевхиднинъ эки рукнинден бири олгъан, бойледже, озю ичюн бутюн ниметлер таманлангъан).

4 Иманларыны бир къат даа арттырсынлар дие, му'минлернинъ къальплерине ишанч эндирген Одыр. Коклернинъ ве ернинъ ордулары Аллаhнынъдыр. Аллаh билиджидир, эр шейни икметле япыджыдыр.
5 (Бутюн бу лютфлер) му'мин эркеклернен, му'мин къадынларны ичинде эбедий къаладжакъ, земининден ирмакълар акъкъан дженнетлерине къоювы, оларнынъ гунахларыны къапатмакъ ичюндир. Иште, бу, Аллаh къатында буюк бир къуртулыштыр.
6 (Бир де булар) Аллаh акъкъында фена занда булунгъан мунафыкъ эркеклерге ве мунафыкъ къадынларгъа, Аллаhкъа ортакъ къошкъан эркеклерге ве ортакъ къошкъан къадынларгъа азап этюви ичюндир. Мусульманлар ичюн беклеген яманлыкъларынынъ чембери башларына кельсин! Аллаh оларгъа гъадап эткен, лянетлеген ве джеэннемни оларгъа азырлагъан. О ер не фена бир ердир!
7 Коклернинъ ве ернинъ ордулары Аллаhнынъдыр. Аллаh азиздир, хакимдир.
8 Шубесиз, биз сени шаат, мужделейиджи ве тенбиеджи оларакъ ёлладыкъ.
9 Та ки, (эй, му'минлер!) Аллаhкъа ве Ресулына иман этерсинъиз, Ресулына ярдым этерсинъиз, Онъа сайгъы косьтерирсинъиз ве саба-акъшам Аллаhны тесбих этерсинъиз.
10 Муакъкъакъ ки, санъа биат эткенлер, анджакъ Аллаhкъа биат этмектедирлер. Аллаhнынъ эли оларнынъ эллерининъ узериндедир. Ким ахтыны бозар исе, анджакъ озь алейхине бозгъан олур. Ким де Аллаh иле олгъан ахтына вефа косьтерир исе, Аллаh онъа буюк бир мукяфат береджек.

(Ает, Къурейшнен мусульманлар арасында япылгъан 10 йыллыкъ муддетли Худайбие антлашувына ве бу антлашув сырасындаки биаткъа ишарет этмекте. Бойле ки, иджертнинъ алтынджы йылы Аз. Пейгъамбер умре япмакъ ичюн 1400 мусульманнен Меккеге догъру ёлгъа чыкъкъан эди. Факъат Къурейш мусульманларны Меккеге кирьсетмек истемегенлеринден, оглерине орду бирлиги чыкъаргъан, Аз. Пейгъамбер де, вадилер ашып, Худейбиеге кельген эди. Дженклешмек ниетинде дегиль эди. Анълашмакъ ичюн Аз. Османны Къурейшке эльчи ёллагъан, Аз. Османнынъ къайтувы кечиккенинен, Пейгъамберимиз бир терекнинъ астына отураракъ, асхабындан, Осман ольдюрильген исе, ольгенге къадар дженклешеджеклерине даир сёз алгъан эди. Олар да Аз. Пейгъамберге биат этип, бу сёзни бергенлер, сонъунда Аз. Осман кельген эди).

11 Бедевийлерден артта къалгъанлар, санъа дейджеклер ки: «Малларымыз ве аилелеримиз бизни токътаттылар. Аллаhтан бизим багъышланувымызны исте». Олар къальплеринде олмагъанны тиллеринен сёйлерлер. Де ки: Аллаh сизге бир зарар келювини истесе, я да бир файда эльде этювинъизни истесе, онъа къаршы кимнинъ бир шейге кучю ете билир? Догърусы, Аллаh япкъанларынъыздан хабердардыр.

(Бу ерде Къурейшнинъ уджюминден къоркъкъанлары ичюн, сеферге чыкъмагъан, Медине дживарында отургъан Эслем, Джухейне, Музейне ве Гъыфар къабилелерине ишарет этильмекте. Булар Худайбиеден къайткъанда, Аз. Пейгъамберден афу сорагъан эдилер).

12 Аслында сиз Пейгъамбер ве му'минлер аилелерине бир даа дёнмейджеклер беллеген эдинъиз. Бу сизинъ гонъюллеринъизге гузель корюнди де, яман занда булундынъыз ве элякетни хакъ эткен бир топлулыкъ олдынъыз.
13 Ким Аллаhкъа ве Ресулына иман этмесе, бильсин ки, биз кяфирлер ичюн чылгъын бир атеш азырлагъандырмыз.
14 Коклернинъ ве ернинъ мульки Аллаhнынъдыр. О, истегенини багъышлар, истегенине джеза берир. Аллаh чокъ багъышлайыджы, чокъ мерхамет этиджидир.
15 Сиз гъаниметлерни алмакъ ичюн баргъанынъызда, сеферден артта къалгъанлар: Быракъынъ, биз де артынъызгъа тюшейик, дейджек эдилер. Олар, Аллаhнынъ сёзюни денъиштирмек истерлер. Де ки: «Сиз асла бизим пешимизге тюшмейджексинъиз! Аллаh даа эвель сиз ичюн бойле буюргъандыр». Олар сизге: Ёкъ, бизни куньлемектесинъиз, дейджеклер. Албуки, олар пек аз анълагъан кимселердир.

(Аз. Пейгъамбер иджертнинъ алтынджы йылында Худейбиеден къайткъандан сонъ, келеджек йылнынъ башларында Худейбиеге иштирак эткенлернен бирликте Хайбер сеферине чыкъкъан, о ерни фетих эткен эди. Бу фетихтен мусульманларгъа чокъча гъанимет тюшкен, бунъа иштирак этмегенлер, гъанимет хырсына къапыларакъ, талапта булунгъан эдилер. Аетте бу вакъиагъа ишарет этильген, Аз. Пейгъамбер Худейбиеде олгъанларнен Хайберге баргъан, гъаниметлерни оларгъа такъсим эткен, артта къалгъанларгъа гъанимет берильмейджегине, гъаниметте эсасен Худейбиеге къатылгъанларнынъ ортакъ оладжакъларына даир иляхий укюмни тедбикъ эткен эди).

16 Бедевийлерден (сеферден) артта къалгъанларгъа де ки: Сиз якъында чокъ къуветли бир къавмгъа къаршы дженклешювге чагърыладжакъсынъыз. Оларнен, теслим олгъангъа къадар, дженклешеджексинъиз. Эгер эмирге итаат этсенъиз, Аллаh сизге гузель бир мукяфат берир. Амма, эвельден дёнгенинъиз киби, кене дюнеджек олсанъыз, сизни элем бериджи бир азапкъа огъратыр.

(Худейбие сеферинден артта къалгъанларнынъ дженкке чагъырылгъан къуветли топлулыкънынъ фарслылар я да римлилер олгъаны бильдирильген).

17 Корьге вебал ёкътыр, топалгъа да вебал ёкътыр, хастагъа да вебал ёкътыр. (Булар дженкке къатылмагъа меджбур дегиллер). Ким Аллаhкъа ве Пейгъамберине итаат этсе, Аллаh оны астындан ирмакълар акъкъан дженнтелерге къояр. Ким де артта къалса, оны элемли бир азапкъа огъратыр.
18 Ант олсун ки, о терекнинъ астында санъа биат эткенлеринде, Аллаh о му'минлерден разы олгъан. Къальплеринде олгъаныны бильген, оларгъа ишанч дуйгъусы берген ве оларны пек якъын бир фетихнен мукяфатландыргъандыр.

(Аетнинъ ишарет эткен биаты, Худейбиеде Семре терегининъ астында япылгъан «Рыдван биаты»дыр. 1400 сахаби, Къурейшке къаршы, ольгенге къадар, дженклешеджеклерине емин эткен эдилер. Хабер берильген якъын фетих Хайбернинъ фетхи оларакъ анълашылгъандыр).

19 Кене оларны эльде этеджек бир чокъ гъаниметлернен де мукяфатландырды. Аллаh усьтюндир, икмет саибидир.

(Акъикъатен, кене бир муддет сонъра, мусульманлар фетих этильген Хайберде бир чокъ гъанимет эльде эткенлер).

20 Аллаh сизге эльде этеджегинъиз бир чокъ гъанимет ваде эткендир. (Бу гъанметлерден) иште шуларны аман берген ве инсанларнынъ эллерини сизден чеккен ки, бу, му'минлерге бир ишарет олсун ве сизни дос-догъру ёлгъа къавуштырсын.

(Тефсирде, умумен, аетнинъ ёрумыны бойле япкъанлар:
Аллаh, ваде эткен фетихлеринден биринджисини, яни Хайберни ве гъаниметлерни аман бахш эткен. Бу арада Хайберлернинъ муттефиклери Эсед ве Гъатафан къабилелерининъ де, мусульманларгъа удюжмлернинъ огюни алгъан. Худейбие барышынен де, Меккелилер уджюмининъ огю алынгъан).

21 Даа эльде этип олалмагъан башкъа гъаниметлеринъиз де бар ки, олар Аллаhнынъ бильгиси ве къудретине аит. Аллаh эр шейге къадирдир.
22 Эгер кяфирлер сизнен дженклешсе эдилер, артларына дёнюп къачар эдилер. Сонъ бир дост ве ярдымджы да тапалмаз эдилер.

(Аетте ифаде этильгенине коре, эгер къурейшлилер, Худейбиеде барыш теклифинде булунмайып, дженнке киришлесер эди, магълюп оладжакъ эдилер. Дженаб-ы Хакънынъ такъдири бойле юзь береджек эди).

23 Аллаhнынъ, эвельден бери девам этип кельген къануны будыр. Аллаhнынъ къанунында асла бир денъишиклик тапалмазсынъ.
24 О сизни, оларгъа нисбетен, музаффер эткенинден сонъ, Меккенинъ ичинде оларнынъ эллерини сизден, сизинъ эллеринъизни де, олардан чеккендир. Аллаh япкъанларынъызны корюджидир.

(Акъикъатен, Дженаб-ы Хакъ Мекке сынъырлары ичинде, яни Худейбиеде мусульманларгъа зафер бахш эткен эди. Бойле ки, душмандан силяхлы сексен адам, мусульманларнынъ этрафыны саргъанда, якъаланаракъ, Аз. Пейгъамбернинъ узурына кетирильген эдилер, Аз. Пейгъамбер де, оларны афу эткен эди. Иште, къурейшлилернинъ барыш истемелерине бу вазиет себеп олгъан эди).

25 Олар, инкяр эткен ве сизинъ Месджид-и Харамны зияретинъизни ве беклетильген къурбанларнынъ ерлерине етишювлерине мани олгъанлардыр. Эгер (Меккеде) озьлерини аля танымагъан му'мин эркеклернен му'мин къадынларны бильмеерек эзювинъиз себебинен, къасеветке къапылувынъызнынъ итималы олмаса эди, (Аллаh дженкнинъ огюни алмаз эди). Истегенлерине рахмет этмек ичюн Аллаh бойле япкъан. Эгер олар бир-биринден айырылгъан олсалар эди, эльбетте олардан инкяр эткенлерни элемли бир азапкъа чарптырыр эдик.

(Худейбиеде къурейшлилер мусульманларнынъ Меккеге кирювлерине мани олмакънен, эм Месджид-и Харамны зиярет этювлерине, эм де азырлангъан къурбанларыны Минада соювларына мани олгъан эдилер. Зияретлерине мани олувнен берабер, мусульманларгъа дженк ве фетих изнининъ берильмемек себеби, Меккеде олгъан ве аля иманыны ашкяр этмеген му'минлернинъ барлыгъы эди. Му'минлер къурейшли кяфирлерден сечилип, айырылып олалмагъанлары ичюн, фетих кечиктирильген эди).

26 О вакъытта инкяр эткенлер, къальплерине таассубны (гъадапны), джахилие таассубыны ерлештирген эдилер. Аллаh да, эльчисине ве му'минлерге сюкюнет ве ишанчыны эндирди, оларнынъ такъва сёзюни тутувларыны темин этти. Затен, олар бунъа ляйыкъ ве ляйыкъ кимселер эди. Аллаh эр шейни билиджидир.

(Аетте кечкен такъва сёзю – шеадет келимесидир. Такъва келимесине багълылыкъ о сырада джерьян эткен вазиетни ятыштыргъан. Бойле ки, Худейбиеде меккелилернен мусульманлар арасында антлашув языладжакъ сырада, Аз. Пейгъамбер Аз. Алиге «Яз» деди: «Бу – Аллаh эльчиси Мекке халкъынен япкъан антлашмадыр». Къурейш векиллери дедилер ки: «Биз сенинъ Аллаh эльчиси олгъанынъны бильсек, сизинъ Кябеге кирьменъизге мани олмаймыз. Бойле язынъыз: «Бу, Абдуллах огълу Муhаммед иле Мекке халкъы арасындаки антлашувдыр». Аз. Пейгъамбер де ойле яздырды. Къурейшлилернинъ бу арекети му'минлерге чокъ агъыр баткъан, амма аетте ифаде этильген такъва сёзю оларны ятыштырып, сакинлештирген).

27 Ант олсун ки, Аллаh эльчисининъ руясыны догъру чыкъарды. Аллаh истесе, сиз ишанч ичинде башларынъызны тыраш эткен ве къыскъарткъан алда, къоркъмадан Месджид-и Харамгъа киреджексинъиз. Аллаh сизинъ бильмегенинъзни билир. Иште, бундан эвель сизге якъын бир фетих берди.

(Риваетке коре, Аз. Пейгъамбер, Худейбиеге чыкъмадан эвель, руясында озюнинъ ве асхабынынъ ишанч ичинде башларыны тыраш этерек, Меккеге киргенлерини корьген, буны асхабына хабер берген. Олар да, чокъ севингенлер. Ниает, сеферге чыкъып Худейбиеде токътатылып, кери къайткъан вакъытларында, бу вазиет оларны чокъ кедерлендирген. Базы мунафыкълар да, шубеге тюшерек, усьтю къапалы къонушмагъа башлагъанлар. Факъат бунда бир икметнинъ барлыгъы бильдирильген, фетихнинъ муессер оладжагъы бильдирилерек, бир йыл эвельки якъын фетих (Хайбер фетхи) хатырлатылгъан).

28 Бутюн динлерден усьтюн къылмакъ узьре, Пейгъамберини хидает ве хакъ дин иле ёллагъан Одыр. Шаат оларакъ Аллаh етер.
29 Муhаммед Аллаhнынъ эльчисидир. Янындакилер де, кяфирлерге нисбетен четин, озь араларында мерхаметлидирлер. Оларны рукугъа баргъанда, седжде эткенде корерсинъ. Аллаhтан лютф ве ризалыкъ истерлер. Оларнынъ бельгилери – юзьлериндеки седжде изидир. Бу, оларнынъ Тевраттаки васыфларыдыр. Инджильдеки васыфлары да бойледир: Олар филисини ярып чыкъаргъан, кеттикче оны къувветлендиререк, къалынлашкъан, кевдеси узеринде тургъан бир осюмликке бенъзерлер ки, бу, зираатчыларнынъ да ошуна кетер. Аллаh бойледже, оларны чокълаштырып къуветлендирмекнен, кяфирлерни опькелендирир. Аллаh олардан инанып, яхшы ишлер япкъанларгъа магъфирет ве буюк мукяфат ваде эткендир.

(Аз. Пейгъамбер ве аркъадашларынынъ ильки ве сонъки вазиетлери бир бенъзетювнен анълатылмакъта. Ильк кере ерге атылгъан бир урлукъ киби филисленмеге башлагъан мусульманлар, кеттикче къуветленерек, къоджаман бир орду олгъанлар, Ислям урлугъыны сачкъанлар. Бу вазиетке сонъ дереджеде севингенлеринде, оларнынъ бу къуветли вазиетлерини корьген кяфирлер де, опькеден чатлайджакъ алгъа кельген эдилер).