Къур'ан-ы Керим ве изаатлы манасы

Сура 1: эль-ФААТИhА

Муддессир суресинден сонъ Меккеде энген, 7 аеттир.
Къур'аннынъ ильк суреси олгъаны ичюн, ачыш япкъан, ачкъан манасына коре "Фаатиhа" денильген. Дигер адлары шулар: Буюк Китап манасына коре "Умму'ль-Китап", диннинъ эсасларыны тамамлайыджы манасына коре "эль-Эсас", баш мевзулары манасына коре Ислямны анълаткъаны ичюн "эль-Вaафие" ве "эль-Кяaфие", ильк оларакъ энген еди ает манасына коре, "эс-Себу'ль Месааний", бир чокъ сырларны ташыгъаны ичюн "эль-Кенз".
Пейгъамберимиз: "Фаатиhаны окъумагъаннынъ намазы олмаз" буюргъанлар. Манасынынъ итибары иле Фаатиhа энъ буюк дуа ве мунаджаттыр. Къуллыкънынъ ялынъыз Аллаhкъа япыладжагъы, ярдымнынъ ялынъыз Аллаhтан келеджеги, догъру ёлда юрмекнинъ де, догъру ёлдан сапылувнынъ да Аллаhнынъ ирадесине багълы олгъаны, чюнки хайыр ве шеррни яраткъан да Аллаh олгъаны хусуслар бу суреде озь ифадесини тапкъандыр.
Къур'ан инсаниетке догъру ёлны косьтермек ичюн эндирильген. Къур'аннынъ ичине алгъан хусуслары, баш мевзуларынен Фаатиhада мевджуттыр. Зира, Фаатиhада cевмеге, тазимге ве ибадетке ляйыкъ тек бир Аллаhнынъ барлыгъы, Онынъ акимиети, Ондан башкъа таяныладжакъ бир кучь олмагъаны анълатыла ве догъру ёлда юрьмек, эйи инсан олмакъ тилегинде булуныла.
БИСМИЛЛЯ
Бир хадис-и шерифте:"Бисмиллянен башланмагъан эр бир иш текмиль дегильдир", – дениле. Бу себептен, мусульманлар бутюн ишлерине, яхшы арекетлерине "Бисмилля"нен башларлар.
"Бисмилляаhи раhмаани раhиим" демек – "Раhмаан ве Раhиим олгъан Аллаhнынъ адынен" демектир. Мусульманларда ишлерге Аллаhнынъ адынен башламакъ пек гузель ан'ане ве давраныштыр. Бунынъ киби де, Къур'ан-ы Керимден, бир ает биле окъуладжакъ олса, мытлакъа "Бисмилля" чекилир.
Эуузубиляаhиминешшейтааныраджиим
1.  Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен.
2.  Хамд (макътав ве макъталмакъ) алемлернинъ Рабби Аллаhкъа аиттир.
3.  О рахмандыр ве рахимдир.
4.  Джеза кунюнинъ саибидир.
5.  (Раббимиз!) Ялынъыз Санъа къуллыкъ этермиз ве ялынъыз Сенден медет умют этермиз.
6.  Бизге догъру ёлны косьтер.
7.  Озьлерине лютф ве икрам эткен кимселеринънинъ ёлуны; гъадапкъа огърагъанларнынъ ве сапкъанларнынъ ёлуны дегиль!

Аамин!
("Аалемиин" – аалем келимесининъ чокълугъыдыр. Инсан, мелек ве джин киби акъыл саиби яратылгъанларнынъ эписини ичине алгъан кяинатнынъ адыдыр. Базылары да Аллаhнынъ барлыгъына делялет этиджи эр шейге аалем денильгенини сёйлегенлер.
Рахмаан – эйи олсун, фена олсун, му'мин олсун, кяфир олсун, айырды япмайып, дюньяда ниметини эр кеске бериджи Аллаh демектир.
Рахиим – ахиретте ниметлерини ялынъыз му'минлерге бериджи манасындадыр. Дженаб-ы Аллаh дюньяда эр кеске нимет бергени алда, озюне инангъанларгъа ахиретте айрыджа муамеле япаджакъ. Къур'анда кечкен "Раhмаан" ве "Раhиим" келимелери эп бу манада къулланылгъан.
Джеза куню – ахиретте эр кеснинъ эсабы чекилип, эйининъ эйи, фенанынъ фена къаршылыкъ аладжакъ махкеме кунюдир.
Тефсирджилернинъ анълаткъанларына коре, озьлерине лютф ве ихсанда булунылгъан кимселер, пейгъамберлер ве оларнынъ ёлунда юргенлердир. Гъадапкъа огърагъанлар – еудийлер, сапыкълар исе – христианлар олгъаны ривает этиле.
Бунынънен берабер, догъру ёлдан сапмакъ ве Аллаhнынъ гъадабына огърамакъ ялынъыз христианлар ве еудийлерге аит дегиль.
6-нджы аетте Аллаh Таaлядан бизни "догъру ёл"гъа къоювы истениле, 7-нджи аетте исе, догъру ёлнынъ не олганы анълатыла. Бу да, башында Пейгъамбер олмакъ узьре, эйилернинъ ёлуны эйи, феналарнынъ ёлуны да фена оларакъ косьтермектир, иште Къур'аннынъ буюк бир къысмы бу эки аетнинъ тефсири шеклиндедир).