Сура 15: эль-ХИДЖР

Хиджр суреси 99 ает олуп, 87-си Мединеде, дигерлери Меккеде энген. Хиджр бир ер адыдыр. 80-84-нджи аетлерде Хиджрден баас этильгени ичюн, суреге бу ад берильген.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Элиф. Ляам. Раа. Булар Китапнынъ ве ап-ачыкъ бир Къур'аннынъ аетлеридир.
2 Инкяр эткенлер заман-заман, кешке биз де мусльман олса эдик, дие арзу этерлер.

(Инкяр эткенлернинъ заман-заман бу арзуны ташыгъанларына бакъмадан, кене де иман этмегенлери себепли, оларнынъ дюнья менфаатларына авесли олувлары, феналыкъ ве инкярджылыкъларынен шартлангъанларындандыр. Аеттен кяфирлернинъ ахиретте: «Кешке дюньяда олгъанда иман эткен олса эдик!» дие кедерленеджеклери де анълашыла билир).

3 Оларны быракъ; ашасынлар, эгленсинлер ве бош умют оларны эглендире турсын. (Фена нетиджени) якъында биледжеклер!
4 Эляк эткен ич бир улькемиз ёкъ ки, акъкъында (биздже) билинген бир язы олмасын.

(Истер топрагъыны ерге батырмакъ ве истер халкъыны ёкъ этмек суретинен, я да башкъа афатларнен эляк этильген мемлекетлернинъ ич бири корь-коране, тесадюфий оларакъ эляк этильмедилер. Аллаh тарафындан тайин ве такъдир этилип, левх-и махфузда язылгъан денъишмез, унутылмаз ве гъафлет этильмез бир языгъа коре эляк олгъандыр. Демек ки, девлет ве миллетлернинъ де, шахыслар киби, такъдир этильген белли омюрлери бар. Шахыслар догъгъаны, етишкени, къартайгъаны, ольгени киби, девлетлер де къурулыр, инкишаф этер ве ниает Аллаhнынъ такъдир эткен куню кельгенинен, йыкъылып, тарихке къарышырлар. Шахыслар киби, буларнынъ да базылары узун омюрли, базылары исе, къыскъа омюрли олур).

5 Ич бир миллет эджелининъ огюне кечалмаз ве оны кечиктиралмаз.
6 Дедилер ки: «Эй, озюне Къур'ан эндирильген (Муhаммед!) Сен мытлакъа бир меджнунсынъ!»
7 «Эгер догъру сёйлегенлерден олсанъ эди, бизге мелеклерни кетирмели эдинъ».

(Эвельки араплар шаирнинъ джинден ильхам алгъанына инана эдилер. Ресулуллах нефасет нокътаи назарындан, шиирден ве эдебий несирден даа усьтюн бир Китап кетиргени ичюн, онъа «Меджнун шаир» дедилер).

8 Биз мелеклерни анджакъ хакъ иле эндирирмиз. О заман оларгъа мухлет берильмез.
9 Къур'анны кесен-кес биз эндирдик; эльбетте оны биз къорчалайджакъмыз.

(Бу ает ачыкъ косьтермекте ки, Къур'ан-ы Керим Аллаhнынъ къорчалавы алтындадыр ве гъайып олмадан, энъ уфакъ бир бозулувгъа огърамадан, къыяметке къадар аслыны муафаза этеджектир).

10 Ант олсун, сенден эвельки миллетлерге де эльчилер ёлладыкъ.
11 Оларгъа бир пейгъамбер кельгенинен, аман онынънен алай эте эдилер.
12 Иште, бойледже, биз оны, (инкярджылыкъны) сучлыларнынъ къальплерине сокъармыз.
13 Эвелькилернинъ башына кельгенлерден дерс алувлары керексе де, олар аля бунъа (Къур'ангъа) инанмайлар.
14-15 Оларгъа коктен бир къапу ачсакъ да, о ерден юкъары чыкъсалар, кене де: «Козьлермиз боянды, даа догърусы, бизге ырым япылгъандыр», дерлер.
16 Ант олсун, биз кокте бир такъым бурджлар яраттыкъ ве сейир эткенлер ичюн оны сюследик.

(Бурдж – аслында юксек кошк демектир. Кок юзюнде хусусий бир шекильде топлангъан бир такъым йылдызлар топуна да бу манада бурдж денилир. Булардан мешурлары он эки дане олмакънен берабер, ает-и керимеде «Буруудж» келимеси беллисиз ве чокълукъ оларакъ зикр этильгенине коре, кок юзюнде даа кешф этильмеген бир чокъ йылдыз топларынынъ барлыгъына ишарет этиле).

17 Оларны ташборан япылгъан (къувулгъан) эр шейтандан къорчаладыкъ.
18 Анджакъ, гизлиден динълеген истисна. Онынъ да пешине ачыкъ бир алев стуны (учар йылдыз) тюшкендир.
19 Ерни кенъ яйдыкъ, о ерде къавий дагълар ерлештирдик, кене о ерде микъдары ве ольчюси белли шейлер осьтюрдик.
20 О ерде эм сиз ичюн, эм де рызыкълары сизге аит олмагъанлар ичюн (керекли) кечинюв васталары яраттыкъ.
21 Эр шейнинъ хазинелери ялынъыз бизим янымыздадыр. Биз оны, анджакъ белли бир ольчюнен эндирирмиз.
22 Биз рузгярларны ашлайыджы оларакъ ёлладыкъ ве коктен бир сув эндирдик де, онынънен сув итияджынъызны къаршыладыкъ. (Биз буларны япмаса эдик) сиз оны (етерли) сувны топлап оламаз эдинъиз.

(Аетте рузгярнынъ бир ашлайыджы оларакъ ёлланылгъаны ифаде этильмекте ки, бугунь илим ягъмурнынъ ягъувында рузгярнынъ буюк роль ойнагъаныны, айны заманда, экинлер усьтюнден эскенде оларнынъ эркек урлукъларыны ыргъачы урлукъларнынъ узерине къондурмакънен, оларны ашлагъаныны исбат этмекте. Бу аетте айрыджа коктен энген сувларнынъ ер къатламларында топлангъаны ве бу ерлерден инсанлыкънынъ итияджы къаршылангъаны ифаде этильмекте).

23 Шубесиз, биз тирильтир ве биз ольдюрирмиз! Ве эр шейге биз варис олурмыз.
24 Ант олсун, биз сизден эвель келип кечкенлерни де билирмиз, кери къалгъанларны да билирмиз.
25 Шубесиз, Раббинъ оларны (къыяметте) топлайджакъ. Чюнки, О, хакимдир, алимдир.
26 Ант олсун, биз инсанны (пишкен) къуру бир чамурдан, шекилленген къара балчыкътан яраттыкъ.
27 Джинлерни де, даа эвель, зеэрли атештен яраткъан эдик.
28 О вакъытта, Раббинъ мелеклерге деген эди ки: «Къуп-къуру бир чамурдан, шекилленген къара балчыкътан бир инсан яратаджагъым».
29 «Онъа шекиль берген ве онъа рухумдан уфлеген вакътымда, сиз аман онынъ ичюн седждеге къапанынъ!»
30 Мелеклернинъ эписи де аман седжде эттилер.
31 Факъат Иблис истисна! О седжде эткенлернен берабер олмакътан къачынды.
32 (Аллаh:) Эй, Иблис! Седжде эткенлернен берабер олмаювынънынъ себеби недир? деди.
33 (Иблис:) Мен къуру бир чамурдан, шекилленген къара балчыкътан яраткъан бир инсанынъа седжде этеджек дегилим, деди.
34 Аллаh бойле буюрды: Ойле исе, о ерден чыкъ. Артыкъ къувылдынъ!
35 Муакъкакъ ки, къыямет кунюне къадар лянет сенинъ узеринъе оладжакъ!
36 (Иблис:) Раббим! Ойле исе, (барлыкъларнынъ) текрар тириледжек кунюне къадар манъа мухлет бер, деди.
37-38 Аллаh: Сен белли бир вакъыткъа къадар озьлерине мухлет берильгенлерденсинъ, буюрды.
39 (Иблис) деди ки: Раббим! Мени ёлдан аздырувынъа къаршылыкъ, мен де ер юзюнде оларгъа (гунахларны) сюслейджем ве оларнынъ эписини мытлакъа ёлдан аздыраджам!
40 Анджакъ, олардан ихляслы къулларынъ истисна.
41 (Аллаh) бойле буюрды: «Иште, манъа баргъан дос-догъру ёл будыр».
42 «Шубесиз, къулларым узеринде сенинъ бир акимиетинъ ёкътыр. Анджакъ, ёлдан азгъанлардан санъа уйгъанлар истисна».
43 Муакъкъакъ джеэннем оларнынъ эписине ваде олунгъан ердир.
44 Джеэннемнинъ еди къапусы бардыр. Олардан эр къапу ичюн бирер топлулыкъ айырылгъандыр.

(Джеэннемнинъ еди къапусы – базы тефсирлерге коре, еди табакъадыр. «Джюз'ун макъсуум» да, о къапулардан киререк, ерлерини аладжакълардыр. Базы риваетлерге коре, бу табакъалардан биринджиси Хаавие – гунахкяр му'минлер ичюн, экинджиси Сакъар – еудийлер ичюн, учюнджиси Са'иир – христианлар ичюн, дёртюнджиси Джахиим – Саабиэ ичюн, бешинджиси Лезаа – атешперестлер ичюн, алтынджысы Хутаме – путперестлер ичюн ве пек чокъ адларнен анъылгъан единджиси мунафыкълар ичюндир).

45 (Аллаhнынъ азабындан къоркъуп, рахметине сыгъынгъан) такъва саиплери мытлакъа дженнетлерде ве чокъракъ башларында оладжакълар.
46 «О ерге эминликнен ве селяметнен киринъ», (денилир оларгъа).
47 Биз оларнынъ гонъюллериндеки кинни сёкюп аттыкъ; олар артыкъ кошклер узеринде къаршы-къаршыгъа отургъан къардашлар оладжакълар.

(Аллаh Тааля дюньяда бир-биринден ынджынгъан ве бир-бирине кин беслеген му'минлернинъ къальплеринден о кинни чыкъараджакъ ве му'минлер, къардаш оларакъ субет этеджеклер).

48 Оларгъа о ерде ич бир ёргъунлыкъ кельмейджек ве олар о ерден чыкъарылмайджакълар.
49 (Ресулым!) Къулларыма меним чокъ багъышлайыджы ве пек мерхаметли олгъанымны хабер бер.
50 Меним азабымнынъ элем бериджи бир азап олгъаныны да бильдир.
51 Оларгъа Ибрахимнинъ мусафирлеринден (мелеклерден) де хабер бер.
52 Онынъ янына кирген вакъытларында «Селям» дедилер. (Ибрахим:) Биз сизден чекинемиз, деди.
53 Дедилер ки: Къоркъма; биз санъа бильгили бир огъул мужделемектемиз.
54 (Ибрахим:) Манъа ихтиярлыкъ кельгенине рагъмен, мени мужделемектесизми? Мени не иле мужделейсинъиз? деди.
55 Санъа акъикъатны мужделедик, сакъын умютсизликке тюшкенлерден олма! дедилер.
56 (Ибрахим) деди ки: Раббининъ рахметинден сапыкълардан башкъа ким умют кесер?
57 «Эй, эльчилер! (Башкъа) не ишинъиз бар?» деди.

(Аз.Ибрахим оларнынъ Аллаh тарафындан ёлланылгъан мелеклер олгъанларыны анълагъанынен, бойле бир мелек джемаатынынъ садеже бир мужде ичюн кельмегенини, даа башкъа муим вазифелери де ола биледжегини тахмин этерек, бу суальни берди).

58 Дедилер ки: «Биз сучлы бир топлумгъа (оларны эляк этмеге) ёлланылдыкъ».
59 «Анджакъ, Луут аилеси истисна. Оларнынъ эписини къуртараджакъмыз».
60 (Факъат Луутнынъ) къадыны истисна; биз онынъ кери къалгъанлардан олувыны такъдир эттик».
61-62 Эльчилер Луут аилесине кельгенде, Луут оларгъа: «Акъикъатен, сиз танылмагъан кимселерсинъиз», деди.
63 Дедилер ки: «Аксине, биз санъа оларнынъ шубе эткен шейлерини (азапны ве элякетни) кетирдик.
64 Санъа акъикъатны кетирдик; биз акъикъатен догъру сёйлейиджилермиз.
65 Гедженинъ бир къысмында аиле азаларынъны ёлгъа чыкъар, сен де артларындан юр. Сизден ич кимсе сакъын чевирилип де, артына бакъмасын, истенильген ерге кетинъ.
66 Онъа (Лууткъа) шу укмимизни вахий этик: «Сабагъа чыкъар экенлер, мытлакъа оларнынъ арды кесильген оладжакъ».
67 Шеэр халкъы, бир-бирилерини хайырлап, (мелеклернинъ янына) кельдилер.

(Чюнки, йигитлер суретинде кельген мелеклер оларнынъ гомосексуалликтен догъгъан фена истеклерини уяндыргъан эди).

68-69 (Луут) оларгъа: «Булар меним мусафиримдир. Сакъын мени утандырманъ; Аллаhтан къоркъунъ; мени резиль этменъ!» деди
70 «Биз сени эль-алемнинъ ишине къарышувдан мен этмеген эдикми?» дедилер.
71 (Луут:) Иште, къызларым! (Тюшюнгенлеринъизни япаджакъ исенъиз (оларнен эвленинъ), деди.
72 (Ресулым!) Аятнынъ акъкъы ичюн олар саргъошлыкълары ичинде боджалай эдилер.
73 Кунеш догъгъанда оларны о къоркъунч сес якъалады.
74 Бойледже, улькелерининъ усьтюни астына чевирдик. Усьтлерине де балчыкътан пиширильген ташлар ягъдырдыкъ.

(Луут къавмы гомосексуаллик киби фена бир гунахны ишлегенлери ичюн, Аллаh Тааля оларгъа эвеля къоркъунч бир сес дуюргъан, сонъра мемлекетлерининъ астыны устюне чевирген, даа сонъунда узерлерине таш ягъдыргъан ки, бир миллетнинъ ёкъ олуп, тарих санасындан силинменси ичюн бундан даа шиддетли фелякет оламаз).

75 Иште, бунда ибрет алгъанлар ичюн, ишаретлер бардыр.
76 Олар аля козьлер огюнде тургъан бир ёл узериндедирлер.
77 Акъикъатен, бунда иман эткенлер ичюн бир ибрет бардыр.
78 Эйке халкъы да керчектен залым эди.

(Аетте анъылгъан Эйке сыкъ орманлыкъ демектыр. Шуайб пейгъамбер ве къавмы отургъан ульке орманлыкъ олгъаны ичюн оларгъа Эйке халкъы денильген).

79 Биз олардан да интикъам алдыкъ. Экиси де (Эйке ве Медйен) ачыкъ бир ёл узериндедир.
80 Ант олсун, Хиджр халкъы да пейгъамберлерни яланлагъан эдилер.

(Хиджр Салих пейгъамбернинъ къавмы яшагъан больгенинъ адыдыр. Бу ерде яшагъан халкъ Семууд къавмы дие анъылгъан).

81 Биз оларгъа муджизелеримизни берген эдик; факъат олардан юзь чевирген эдилер.
82 Олар дагъларда (къаялардан) эминлик ичинде къаладжакъ эвлер оя эдилер.
83 Оларны да сабагъа чыкъкъанларында о кърокъунч сес якъалады.
84 Къазанаяткъан шейлери олардан ич бир зарарны узакълаштырмады.
85 Биз коклерни, ерни ве экисининъ арасындакилерни, анджакъ хакъ иле яраттыкъ. О саат (къыямет) мытлакъа келеджек. Шимдилик оларгъа гузель муамеле эт.
86 Шубесиз, Раббинъ хакъкъы иле яратыджы, пек яхшы билиджидир.
87 Ант олсун ки, биз санъа текрарлангъан еди аетни ве юдже Къур'анны бердик.

(Ресулуллахтан ривает этильген бир хадиске коре, бу еди ает намазларнынъ эр рекятында текрар этильген Фаатиha суресидир).

88 Сакъын олардан базы сыныфларгъа берген дюнья малымызгъа козь тикме, олардан толайы гъам чекме ве му'минлерге алчакъгонюлли ол.
89 Де ки: Шубесиз, мен ап-ачыкъ бир тенбиеджийим.
90 Акъикъатен, биз (Къур'анны) къысымларгъа айыргъанларгъа азапны эндиргендирмиз.
91 Олар Къур'анны болюп айыргъанлардыр.

(Къур'анны болюп айыргъанлар, онынъ бир къысмыны къабул этип, бир къысмыны ред этиджилердир. Я да Къур'ангъа шиир, фал ве масал дегенлердир).

92-93 Раббинъ акъкъы ичюн мытлакъа оларнынъ эписини, япкъаларынынъ себебинден, соргъугъа чекеджекмиз.
94 Санъа эмир олунгъанны ачыкъча сёйле ве ортакъ къошкъанлардан юзь чевир!

(Бу аетлерде де корюльгени киби, Къур'ан-ы Керимнинъ бир къысмына инанып, бир къысмына инанмагъанлардан Аллаh «мушриклер» дие, сёз эте. Бакъара суресининъ 85-нджи аетинде Къур'аннынъ бир къысмына инанып, бир къысмына инанмагъанларнынъ джезасы дюньяда резиллик, ахиретте де энъ шиддетли азап бильдириле. Нисаа суресининъ 150 ве 151-нджи аетлеринде исе, Аллаhнен пейгъамберлерни бир-биринден айыргъан ве «Бир къысмына инанырмыз, бир къысмына да инанмамыз», дегенлернинъ акъикъий манада кяфир олгъанларына дикъкъат чекиле ).

95 (Сеннен) алай эткенлерге къаршы биз санъа етерлимиз.
96 Олар Аллаhнен берабер башкъа бир танърыгъа табынгъанлардыр. (Кимнинъ догъру олгъаныны) якъында биледжеклер!
97 Оларнынъ сёйлеген шейлери себебинден, сенинъ джанынъ сыкъылгъаныны, ант олсун, бильмектемиз.
98 Сен шимди Раббинъни хамд иле тесбих эт ве седжде эткенлерден ол!
99 Ве санъа якъыийн (олюм) кельгенге къадар, Раббинъе ибадет эт!