Сура 27: эн-НЕМЛЬ

Бу суре Меккеде назиль олгъан, 93 аеттир. «Немль» – къарынджа демектир. 18-нджи аетинде Сулейман алейхисселямнынъ ордусына ёл берген къарынджалардан сёз этильгени ичюн, суре бу исмни алгъан.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Таа. Сиин. Булар Къур'анынъ, (акъикъатларны) анълаткъан Китапнынъ аетлеридир.
2-3 Намазны къылгъан, зекятны берген ве ахиретке де кесен-кес иман эткен му'минлер ичюн, бир хидает ребери ве бир муждедир.
4 Шубесиз, биз, ахиретке инанмагъанларнынъ ишлерини озьлерине сюслю косьтердик; о себептен, боджалар турарлар.
5 Иште, булар, азабы энъ агъыр олгъанлардыр; ахиретте энъ чокъ зиянгъа огърайджакълар да олардыр.
6 (Ресулым!) Шубесиз ки, бу Къур'ан, икмет саиби ве эр шейни билиджи Аллаh тарафындан санъа берильмекте.
7 О заман Муса, аилесине бойле деген эди: Акъикъатен, мен бир атеш корьдим. (Барып) сизге о ерден бир хабер кетиреджем, яхут бир атеш парчасы кетиреджем, умют этем ки, къызынырсынъыз!
8 О ерге баргъанында, бойле сесленильди: Атеш булунгъан ердеки ве этрафындекилер мубарек къылынгъандыр! Алемлернинъ Рабби олгъан Аллаh эксикликлерден узакътыр!
9 Эй, Муса! Яхшы биль ки, мен, мутлакъ гъалип ве икмет саиби олгъан Аллаhым!
10 Таягъынъны ат! Муса (таягъыны атып) онынъ йылан киби къыбырдагъаныны корьгенинен, чевирилип, артына бакъмадан, къачты. (Онъа дедик ки): Эй, Муса! Къоркъма; чюнки, меним узурымда пейгъамберлер къоркъмаз.
11 Анджакъ, ким акъсызлыкъ этип, сонъра япкъан феналыгъы ерине яхшылыкъ япса, бильсин ки, мен (онъа нисбетен де) чокъ багъышлайыджыйым, чокъ мерхамет саибийим.
12 Элинъни къойнунъа сокъ да, къусурсыз бем-беяз чыкъсын. Докъуз муджизенен Фыравун ве къавмына (бар). Чюнки, олар артыкъ ёлдан чыкъкъан бир къавм олгъанлар.
13 Муджизелеримиз оларнынъ козьлери огюне серильгенинен: «Бу, ап-ачыкъ бир тылсымдыр», дедилер.
14 Озьлерининъ де къальплери буларгъа инангъанлары алда, зулум ве кибрлеринден отьрю, оларны инкяр эттилер. Бозгъунджыларнынъ сонъу насыл олгъанына бир бакъ!
15 Ант олсун ки, биз Давудгъа ве Суйлемангъа илим бердик. Олар: Бизни, му'мин къулларынынъ бир чокъундан усьтюн къылгъан Аллаhкъа хамд олсун, дедилер.
16 Суйлеман Давудгъа варис олды ве деди ки: Эй, инсанлар! Бизге къуш тили огретильди ве бизге эр шейден (насип) берильди. Догърусы, бу, ап-ачыкъ бир лютфтир.

(Аллаh Тааля пейгъамбери Суйлеман (а.с.)гъа буюк ниметлер берген, бу арада къушларнынъ тилини анъламакъ къабилиетини де -муджизе оларакъ- лютф эткен).

17 Сулейманнынъ джинлерден, инсанлардан ве къушлардан тешкиль олгъан ордулары топланды; эписи бир арада (онынъ тарафындан) тертипли оларакъ идаре этиле эди.
18 Ниает, Къарынджа вадисине кельген вакъытларында, бир къарынджа: Эй, къарынджалар! Юваларынъызгъа киринъ; Сулейман ве ордусы фаркъына бармадан, сизни эзмесин! деди.
19 (Сулейман) Онынъ сёзюнден толайы, кулюмсиреди ве деди ки: Эй, Раббим! Мени истер манъа, истер ана-бабама берген ниметинъе шукюр этмеге ве хошнут оладжагъынъ яхшы ишлер япмагъа муваффакъ эт. Рахметинънен мени яхшы къулларнынъ арасына къош.
20 (Сулейман) Къушларны козьден кечирди ве бойле деди: Худхудны ничюн коралмайым? Ёкъса, гъайыпларгъа къарыштымы?
21 Я манъа (узюрини косьтерген) ап-ачыкъ бир делиль кетиреджек, я да онынъ джаныны яхшы якъаджам, яхут оны богъазлайджам!
22 Чокъ кечмеден, (Худхуд) келип: Мен, деди, сен бильмеген бир шейни огрендим. Себе'ден санъа чокъ догъру (ве муим) бир хабер кетирдим.

(Себе' – Йеменде деделерининъ исминен анъылгъан бир къабиленинъ ады).

23 Акъикъатен, оларгъа (себе'лелирге) укюмдарлыкъ япкъан, озюне эр шей берильген ве буюк бир тахты олгъан бир къадыннен расткелиштим.
24 Онынъ ве къавмынынъ, Аллаhны быракъып, кунешке седжде эткенлерини корьдим. Шейтан оларгъа япкъанларыны сюслю косьтерген де, оларны догъру ёлдан чыкъаргъан. Бунынъ ичюн, догъру ёлны тапалмайлар.
25 (Шейтан ойле япкъан ки:) Коклерде ве ерде гизленгенни ачыкъкъа чыкъаргъан, гизлегенинъизни ве ашкяр эткенинъизни бильген Аллаhкъа седжде этмесинлер.
26 (Албуки) Буюк Аршнынъ саиби олгъан Аллаhтан башкъа танъры ёкътыр.
27 (Сулейман Худхудгъа) деди ки: Догъру сёйлединъми, ёкъса, яланджылардансынъмы, бакъджакъмыз.
28 Шу мектюбимни алып бар, оны озьлерине бер, сонъра олардан бираз чекиль де, не нетиджеге келеджеклерине бакъ.
29 (Сулейманынъ мектюбини алгъан Себе' меликеси:) «Бейлер, улулар! Манъа чокъ муим бир мектюп быракъылды», деди.
30 «Мектюп Сулеймандан, рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ ады иле (башламакъта)».
31 «Манъа баш къалдырманъ, теслимиет косьтерип, манъа келинъ, дие (язмакъта)».
32 (Сонъра Мелике) деди ки: Бейлер, улулар! Бу ишимде манъа бир фикир беринъ. (Билесинъиз) Сиз янымда олмадан (сизнен акъыл танышмадан), ич бир ишни кестирип атмам.
33 Олар шу джевапны бердилер: Биз кучлю-къуветли кимселермиз, кучьлю дженк эрбабымыз; эмир исе, сенинъдир; артыкъ не буюраджагъынъны сен тюшюн.
34 Мелике: Укюмдарлар бир мемлекетке кирдилерми, о ерни перишан этерлер ве халкъынынъ буюклерини алчалтырлар. (Эр алда) олар да бойле япаджакътырлар, деди.
35 Мен (шимди) оларгъа бир эдие ёллайым да, бакъайым эльчилер не (киби бир нетидже) иле къайтаджакълар.
36 (Эльчилер эдиелернен) Сулеймангъа кельгенинен, бойле деди: Сиз манъа малнен ярдым этесинъизми? Аллаhнынъ манъа бергени сизге бергенинден даа яхшыдыр. Эдиенъизнен (мен дегиль) сиз севинирсинъиз.
37 (Эй, эльчи!) Оларгъа дён; яхшы бильсинлер ки, озьлерине асла къаршы къоялмайджакъ ордуларнен келир, оларны муакъкъакъ суретте хор ве ашшалангъан алда о ерден чыкъарырмыз!
38 (Сонъ Сулейман мушавирлерине) деди ки: Эй, улулар! Олар теслимиет косьтерип, манъа кельмеден эвель, ангинъиз о меликенинъ тахтыны манъа кетире билир?
39 Джинлерден бир ифрит: Сен макъамынъдан къалкъмадан, мен оны санъа кетиририм. Акъикъатен, бу ишке кучюм етер ве манъа ишана билирсинъиз, деди.
40 Китаптан (Аллаh тарафындан берильген) бир ильми олгъан кимсе исе: Козюнъни ачып-юмгъандже, мен оны санъа кетиририм, деди. (Сулейман) оны (меликенинъ тахтыны) янбашына ерлешкен алда корьгенинен: Бу, деди, шукюр этеджегимми, ёкъса, нанкорьлик этеджегимми, дие мени сынамакъ ичюн Раббимнинъ (косьтерген) лютфиндендир. Шукюр эткен, анджакъ озю ичюн шукюр эткен олур, нанкорьлик эткенге кельгенде, о бильсин ки, Раббимнинъ ич бир шейге итияджы ёкътыр, чокъ керем саибидир.

(Илим саиби затнынъ Сулейман (а.с.)нынъ везири Асаф бин Берхия, яхут да Хызыр олгъаны ривает этиле).

41 (Сулейман девам этип) деди ки: Онынъ тахтыны билалмайджакъ бир алгъа кетиринъ; бакъайыкъ таныйджакъмы, ёкъса танымайджакълар арасында оладжакъмы.
42 Мелике кельгенинен: Сенинъ тахтынъ да, бойле эдими? денильди. О бойле джевап берди: Тыпкъы о! (Сулейман бойле деди): Бизге даа эвель (Аллаhтан) бильги берильген ве биз мусульман олгъан эдик.
43 Оны Аллаhтан башкъа табынгъан шейлери (о замангъа къадар тевхид динине кирювден) четке быракъкъан эди. Чюнки, о инкярджы бир къавмдан эди.
44 Онъа: Кошкке кир! денильди. Мелике оны корьгенинен, терен бир сув белледи ве этегини юкъары чекти. Сулейман: Бу, биллюрден япылгъан, шеффаф бир земиндир, деди.

(Риваетке коре, Аз.Сулейман Себе' меликеси Белькъыс кельмеден эвель, бир кошк яптыргъан эди. Бу кошкнинъ азбары биллюрден япылгъан, астындан сув акъызылгъан ве сувгъа балыкълар къоюлгъан. Белькъыс земинининъ шеффаф бир мадде олгъаныны фаркъ эталмагъаны ве сувдан кеджегини зан эткени ичюн, этегини чеккен. Бутюн бу тедбир ве тертиплер онынъ акъыл ве бильгесине ишанчыны сарскъан, озюни иляхий теблигъатны къабул этмеге азырлагъан).
Мелике деди ки: Раббим! Мен, акъикъатен озюме языкъ эткеним. Сулейманнен берабер, алемлернинъ Рабби олгъан Аллаhкъа теслим олдым.

45 Ант олсун ки, «Аллаhкъа къуллыкъ этинъ!» (деюви ичюн) Семууд къавмына къардашлары Салихни ёлладыкъ. Аман бир-бирилеринен чекишкен эки топлум ола къойдылар.
46 Салих деди ки: Эй, къавмым! Яхшылыкъ тургъанда, ничюн яманлыкъкъа чапышасынъыз? Аллаhтан магъфирет тилесенъиз олмазмы? Бельки, сизге мерхамет этилир.
47 бойле дедилер: Сенинъ ве янындакилернинъ себебинден, огъурсызлыкъкъа огърадыкъ. Салих: Сизге кельген огъурсызлыкъ (себеби), Аллаh къатында (язылы)дыр. Ёкъ, сиз имтиангъа чекильген бир къавмсынъыз, деди.

(Аз.Салих, пейгъамбер олгъанынен, оны яланджылыкъта къабаатлагъанларындан, Дженаб-ы Аллаh оларгъа къытлыкъ берген эди. «Огъурсызлыкъ» дегенлери бу эди).

48 О шеэрде докъуз адам бар эди ки, олар ер юзюнде бозгъунджылыкъ япа, яхшылыкъ тарафына ич янашмай эдилер.

(Бу ер – семуудлыларнынъ Хиджр адлы шеэри олгъаны бильдирмекте. Докъуз киши демек, докъуз инсан ола биледжеги киби, докъуз топлулыкъ да олар билир).

49 Аллаhкъа ант ичерек, бир-бирилерине бойле дедилер: Гедже онъа ве аилесине баскъынджылыкъ япайыкъ (эписини ольдюрейик); сонъра да велисине: «Биз (Салих) аилесининъ ёкъ этилюви сырасында о ерде дегиль эдик, инанынъ ки, догъру сёйлеймиз», дейик.
50 Олар бойле бир тузакъ къурдылар. Биз де, олар фаркъында олмадан, оларнынъ ийлелерини алт-усьт эттик.
51 Бакъ, иште, тузакъларынынъ акъибети насыл олды: Оларны да, оларгъа уйгъан къавмларны да, (насыл) топтан эляк эттик!
52 Иште, акъсызлыкълары себебинден чёккен эвлери! Анълагъан бир къавм ичюн, эльбетте бунда бир ибрет бар.
53 Иман этип, Аллаhкъа къаршы келювден сакъынгъанларны исе, къуртардыкъ.
54 Луутны да (пейгъамбер оларакъ къавмына ёлладыкъ). Къавмына бойле деген эди: Козь коре-коре, аля о аясызлыкъны япаджакъсынъызмы?
55 (Бу иляхий тенбиеден сонъ аля) сиз илле де къадынларны быракъып, шехветнен эркеклерге якълашаджакъсынъызмы? Догърусы, сиз фикрсизликте девам этип кельген бир къавмсынъыз!
56 Къавмынынъ джевабы садедже: «Луут аилесини мемлекитинъизден чыкъарынъ; чюнки, олар, (бизим япкъанларымыздан) узакъ къалмакъ истеген инсанлар экен!», деювлеринден ибарет олды.
57 Бунынъ узерине, оны ве аилесини къуртардыкъ. Ялынъыз къадыны истисна; онынъ артта (азапкъа огърагъанларнынъ арасында) къалувыны такъдир эттик.
58 Оларнынъ усьтлерине мутхиш бир ягъмур эндирдик. Бу себепнен, тенбиеленген (факъат уймагъан)ларнынъ ягъмуры не яман олгъандыр!

(Тефсирлерде бу ягъмур акъкъында анълатув япылгъанда, узерлеринде, кимнинъ башына тюшеджек олса, онынъ ады язылы ташлар ягъдырылгъаны ифаде этиле).

59 (Ресулым!) Де ки: Хамд олсун Аллаhкъа, селям олсун усьтюн къылгъан къулларына. Аллаh даа хайырлымы, ёкъса, Онъа къошкъан ортакъларымы?

(Аллаhнынъ усьтюн къылгъан къуллары – пейгъамберлер я да Аз.Пейгъамбернинъ асхабы, я да иляхий ризагъа наиль олгъан, кельген-келеджек бутюн му'минлер ола биледжеги ифаде этиле).

60 (Олар хайырлымы) ёкъса, коклерни ве ерни яраткъан, коктен сизге сув эндиргенми? О сувнен, бир терегини биле осьтюрмеге кучинъиз етмеген гузель багъчалар осьтюрдик. Аллаhтан башкъа бир танъры бармы! Догърусы, олар сапыкълыкъта девам эткен бир топлулыкътыр.
61 (Олар хайырлымы) ёкъса, ер юзюни отурмагъа эльверишли япкъан, араларындан (ер алтындан ве усьтюнден) нехрлер акъызгъан (ер ичюн къавий дагълар яраткъан), эки денъиз арасына мани къойгъанмы? Аллаhтан башкъа бир танъры бармы! Догърусы, оларнынъ чокъу (акъикъатларны) бильмейлер.
62 (Олар хайырлымы) ёкъса, тарлыкъкъа къалгъангъа, Онъа ялваргъан вакътынъда, къаршылыкъ берген ве (башынъдаки) сыкъынтыны кеткизген, сизни ер юзюнинъ акимлери къылгъанмы? Аллаhтан башкъа бир танъры бармы! Не къадар да сай тюшюнмектесинъиз!
63 (Олар хайырлымы) ёкъса, къаранынъ ве денъизнинъ къаранлыкълары ичинде сизге ёл таптыргъан, рахметининъ (ягъмурынынъ) огюнде рузгярларны муждеджи оларакъ ёллагъанмы? Аллаhтан башкъа бир танъры бармы! Аллаh, оларнынъ къошкъан ортакъларындан чокъ юджедир, узакътыр.
64 (Олар хайырлымы) ёкъса, ильк баштан яраткъан, сонъра яратувны текрар эткен ве сизни эм коктен, эм ерден рызыкъландаргъанмы? Аллаhтан башкъа бир танъры бармы! Де ки: Эгер догъру сёйлей исенъиз, сиз кесен-кес делилинъизни кетирнъ!
65 Де ки: Коклерде ве ерде, Аллаhтан башкъа кимсе гъайбны бильмез. Ве олар не заман тирильтиледжеклерини де бильмезлер.
66 Ёкъ; оларнынъ ахирет акъкъындаки бильгелери эксиктир. Даа да, бу хусуста шубе ичиндедирлер. Бундан да гъайры, олар ахирет хусусында корьдирлер.
67 Инкярджылар дедилер ки: Акъикъатен, биз ве аталармыз топракъ олгъандан сонъ, акъикъатен (тирильтилип) чыкъарыладжакъмызмы?
68 Ант олсун ки, бу техдит бизге япылгъаны киби, даа эвель аталарымызгъа да япылгъан. Бу, эвелькилернинъ масалларындан башкъа бир шей дегиль.
69 Де ки: Ер юзюнде кезинъ де, гунахкярларнынъ акъибети насыл олды, коринъ!
70 (Ресулым!) Оларнынъ себебинден кедерленме, къураяткъан тузакъларындан отьрю, сыкъынты дуйма.
71 Олар: Эгер догъру сёзлю исенъиз (сёйленъ бакъайыкъ) бу техдит не вакъыт керчеклешеджек? дерлер.
72 Де ки: Чабук келювини истеген шейинъизнинъ (азапнынъ) бир къысмы, эр алда, якъында башынъызгъа келеджек.

(Кяфирлернинъ, даа дюньяда олгъанда, чеккен бир къысым джезаларына ишарет олунмакъта ве асыл джезанынъ ахиретте олгъаны, ифаде этильмекте).

73 Шубесиз, Раббинъ, инсанларгъа нисбетен лютф саибидир; факъат инсанларнынъ чокъу шукюр этмезлер.
74 Раббинъ, эльбетте оларнынъ къальплери гизлегенлерини де, ашкяр эткенлерини де билир.
75 Кокте ве ерде козьге корюнмеген ич бир шей ёкътыр ки, ап-ачыкъ бир китапта (левх-и махфузда) олмасын.
76 Догърусы, бу Къур'ан Исраил огъуларына, акъкъында ихтилаф этип кельген шейлернинъ пек чокъуны анълатмакъта.
77 Ве о, му'минлер ичюн, акъикъатен бир хидает ребери ве рахметтир.
78 Раббинъ, шубесиз олар арасында укмини береджек. О, мутлакъ гъалиптир, эр шейни билиджидир.
79 О алда, сен Аллаhкъа ишанып таян. Чюнки, сен ап-ачыкъ акъикъат узьресинъ.
80 Биль ки, сен олюлерге эшиттиралмазсынъ, артларына къайтып кетер экенлер, сагъырларгъа да даветни дуюралмазсынъ.
81 Сен корьлерни сапыкълыкъларындан чевирип, догъру ёлгъа кетиралмазсынъ. Анджакъ, аетлеримизге инанып да, теслим олгъанларгъа дуюра билирсинъ.
82 О сёз башларына кельген (къыямет якълашкъан) заманда, оларгъа ерден бир дааббе (махлюкъ) чыкъарырмыз да, бу оларгъа инсанларнынъ аетлеримизге кесен-кес бир иман кетирмегенлерини сёйлер.
83 О куню эр уммет арасындан аетлеримизни ялан сайгъанлардан бир джемаат топлармыз да, олар топлу оларакъ (эсап ерине) алынып барырырлар.

(Тефсирлерде, бу ерде анъылгъан джемаат – озьлерине уйылгъан реберлер олгъаны ифаде этиле).

84 Ниает, (эсап ерине) кельген вакъытларында Аллаh буюрыр: Сиз меним аетлеримни, не олгъаныны анъламадан, ялан сайдынъыз, ойлеми? Дегиль исе, япкъанынъыз не эди?
85 Япкъан акъсызлыкъларындан отьрю, (азапкъа огърайджакъларыны бильдирген) о сёз керчеклешкендир; артыкъ олар сёйлеп оламазлар.
86 Раатлансынлар дие, геджени (къаранлыкъ) ве (чалышсынлар дие) куньдюзни айдынлыкъ япкъанымызны корьмедилерми? Иман эткен бир къавм ичюн, эльбетте бунда бир чокъ ибретлер бар.
87 Суургъа уфюрильген куню, -Аллаhнынъ истегенлери истисна- коклерде ве ерде олгъанлар эп дешетке къапылыр. Эписи, боюнлары букюк алда, Онъа келирлер.
88 Сен дагъларны корерсинъ де, оларны еринде тургъан санарсынъ. Албуки, олар булутларнынъ юрмеси киби юрмектедирлер. (Бу,) эр шейни сап-сагълам япкъан Аллаhнынъ санатыдыр. Шубесиз ки, О, япкъанларынъыздан тамамынен хабердардыр.

(Бу ает дюньянынъ сабит олмайып, арекет алында олгъанына ишарет этмекте. Дагъларнынъ арекет этюви демек, оларнынъ да узеринде булунгъан ернинъ арекет этюви демектир).

89 Ким яхшылыкънен (иляхий узургъа) келир исе, онъа даа яхшысы берилир. Ве олар о куню къоркъудан эмин олурлар.
90 (Рабблерининъ узуруна) яманлыкънен кельген кимселер исе, юзюкъоюн джеэннемге атылырлар. (Оларгъа:) «Анджакъ япкъанларынъызнынъ къаршылыгъны корьмектесинъиз!», (денилир.).
91-92 (Де ки:) Мен анджакъ, бу шеэрнинъ (Меккенинъ) Раббине -ки О, бу ерни токъунылмаз япкъан- къуллыкъ этмекнен эмир олундым. Эр шей де, затен Онъа аиттир. Манъа мусульманлардан олувым ве Къур'ан окъувым эмир этильди. Артыкъ ким догъру ёлгъа кельсе, ялынъыз озю ичюн кельген олур; ким де сапса, онъа де ки: Мен, садедже тенбиеджилерденим.
93 Ве бойле де: Хамд Аллаhкъа махсустыр. О, аетлерини сизге косьтереджек, сиз де оларны корюп таныйджакъсынъыз (амма артыкъ файдасы олмайджакъ). Раббинъ, япкъанларынъыздан хаберсиз дегиль.