Сура 33: эль-АhЗААБ

Мединеде назиль олгъан; 73 аеттир. «Аhзааб», «hизб»нинъ чокълугъыдыр. Топлулыкъ, группа, болюк, партия киби маналардадыр. Эр кунь адет оларакъ девам этильген дуа деметине, Къур'ан джузининъ дёртте бирине, де hизип денилир. Бу суреде мусульманларгъа къаршы дженклешмек узьре бирлешкен арап къабилелеринден баас этильгени ичюн, бу исим берильген.
(Риваетке коре, бир такъым илери кельген мушриклер Ухуд дженкинден сонъ, Мединеге кельгенлер, мунафыкъларнынъ буюги Абдуллах б. Убеййнинъ эвине мусафир олгъанлар. Аз. Пейгъамбер буларгъа озюнен корюшмеге изин берген. Бу корюшюв эсансында Ресулуллаhкъа: Сен бизим табынгъанларымызны тилинънен чайнамакътан вазгеч, «Олар менфаат кетире билир, шефаат эте билир», де, биз де сени Раббинънен берабер быракъайыкъ, дедилер. О ерде булунгъан мусульманларнынъ джанлары сыкъылды, оларны ольдюрмек истедилер. Бунынъ узерине, бу мевзуда Аллаhтан къоркъмаларыны ве кяфирлернен мунафыкъларнынъ сёзлерине боюн эгмемелерини, Ресулуллаhнынъ шахсында му'минлерден истеген шу ает назиль олды:)

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Эй, Пейгъамбер! Аллаhтан къоркъ, кяфирлерге ве мунафыкъаргъа боюн эгме. Эльбетте, Аллаh эр шейни бильмекте ве ерли-ериндже япмакъта.
2 Раббинъден санъа вахий этильгенге уй. Шубесиз, Аллаh бутюн япкъанларынъыздан хабердардыр.
3 Аллаhкъа ишан. Векиль оларакъ Аллаh етер.
4 Аллаh адамнынъ ичинде эки юрек яратмагъаны киби, «зыхаар» япкъан къадынларынъызны да, аналарынъыз еринде тутмады ве эвлятлыкъларынъызны да, озь огъулларынъыз оларакъ танымады. Булар сизинъ агъызларынъызгъа келе къойган сёзлерден ибареттир. Аллаh исе, акъикъатны сёйлей ве догъру ёлгъа О ириштирир.

(Араплар арасындаки бир адетке коре, бир адам къадынына «сен манъа анамнынъ сырты кибисинъ» дедими, о къадын озь анасы киби сайыла ве артыкъ о адам онъа янашалмаз эди. Иште, бунъа «зыхаар» денилир эди. Аетте бир инсанда эки юрекнинъ олмагъаны киби, эм аналыкъ, эм къадынлыкъ, эм башкъа сойдан эвлятлыкъ, эм акъикъий огъул олув васфынынъ бирлешалмайджагъы анълатылмакъта. Къур'ан араплардаки бу эки адетни (зыхаар ве эвлятлыкъны) танымагъан. Зыхаар япылувы алында, джеза олмакъ узьре «кеффаарет» укюми кетирильген (бакъ. Муджааделе, 58/1-4). Аетте араплар арасында акъыллы адамларнынъ эки юрек ташыгъаны ёлундаки инанчкъа ишарет олунгъаны да базы тефсирлерде бильдирильмекте).

5 Оларны (эвлят эткенлеринъизни) бабаларына нисбет этерек чагъырынъ. Аллаh янында энъ догърусы будыр. Эгер бабаларынынъ ким олгъаныны бильмесенъиз, о такъдирде, оларны дин къардашларынъыз ве корюп-козеткен кимселер оларакъ къабул этинъ. Янъыларакъ япкъанларынъызда сизге вебал ёкъ; факъат къальплеринъизнинъ биле-биле ёнельгенинде гунах бар. Аллаh багъышлайыджыдыр, мерхаметлидир.
6 Пейгъамбер му'минлерге озь джанларындан даа якъындыр. Къадынлары оларнынъ аналарыдыр. Акъараба олгъанлар, Аллаhнынъ Китабына коре, (мирасчылыкъ нокътаи назарындан) бир-бирилерине дигер му'минлерден ве мухаджирлерден даа якъындыр; анджакъ достларынъызгъа уйгъун бир васиет япувынъыз истиснадыр. Булар Китапта язылы булунмакътадыр.

(Эвеллери му'минлер бир аиле киби, бир-бирилерине мирасчы ола экенлер; бу аетнен мирасчылыкъта акърабалыкъкъа биринджилик берильген).

7 О вакъытта биз пейгъамберлерден сёз алгъан эдик; сенден, Нуhтан, Ибрахимден, Мусадан ве Мерьем огълу Исадан да. (Эбет) биз олардан пек сагълам бир сёз алдыкъ.
8 Аллаh бу сёзни догъруларны догърулыкълары иле месулиетли япмакъ ичюн алды. Кяфирлер ичюн де, чокъ элем бериджи бир азап азырлады.

(Иджертнинъ бешинджи йылында Къурейш ве Гъатафаан къабилелери топлу олуп, Медине узерине юргенлер; мусульманларнен иттифакъы булунгъан Мединедеки Бени Къурейза къабилеси де хыянетлик этерек, оларнен бирлешкен. Бойледже, душман ордусынынъ сайысы 12.000 адамгъа баргъан. Аз. Пейгъамбер кенъешерек, арапларда адет олмагъан бир дженк тактикасы ишлеп чыкъа: Медине этрафына эндек къаздыра ве аскерлерини эндектен чыкъкъан топракъларнынъ артына ерлештире. Душман эндектен кечалмай, бир ай къадар сюрген сарым сырасында, ярдым алалмагъан мусульманлар буналгъан эдилер. Иште, бу вазиетте бир муджизе мейдангъа кельди: Бирден ортагъа чыкъкъан сувукъ бир фыртына душман чадырларыны сёке, атешлерни сёндюре, атларны урькюте, душманны тозгъа богъа. Мусульман аскерлерининъ этрафында саиплери корюльмеген сеслерден текбирлер эшитиле. Сонъунда душман перишан ола, чекилип кете. Даа сонъра Бени Къурейза къабилесинден де, бу хиянетликлерининъ эсабы соралды. Иште, ашагъыдаки аетлернинъ бу вакъиа акъкъында назиль олгъаны ривает этильмекте).

9 Эй, иман эткенлер! Аллаhнынъ сизге олгъан ниметини хатырланъ; о вакъытта сизге ордулар бастыргъан эди де, биз оларгъа къаршы бир рузгяр ве сиз корьмеген ордулар ёллагъан эдик. Аллаh не япкъанынъызны чокъ эйи корьмекте эди.
10 Олар эм юкъарынъыздан, эм ашагъы тарафынъыздан (вадининъ усьтюнден ве алтындан) усьтюнъизге юрген вакъытларында; козьлер патлагъан, юреклер гъыртлакъкъа кельген ве сиз Аллаh акъкъында тюрлю-тюрлю шейлер тюшюнген вакътынъызда;
11 Иште, о ерде иман саиплери имтиандан кечирильген ве шиддетли бир сарсынтыгъа огъратылгъан эдилер.
12 Ве о заман, мунафыкъларнен къальплеринде мараз (иман зайыфлыгъы) олгъанлар: Мегер Аллаh ве Ресулы бизге садедже къуру ваделерде булунгъанлар! дей эдилер.

(Риваетке коре, олардан бири, «Муhаммед эм бизге Иран ве Византиянынъ фетхини ваде этмекте, эм де биз къоркъумыздан мейдангъа чыкъалмайып, эндек къазамыз», деген эди).

13 Олардан бир топу да деген эди ки: Эй, Йесриблилер (мединелилер)! Артыкъ сиз ичюн токътамакънынъ сырасы дегиль, айды, къайтынъ! Араларындан бир къысмы исе: акъикъатен эвлеримиз эмниетте дегиль, диерек Пейгъамберден изин истей эди; албуки, эвлери телюкеде дегиль эди, садедже къачмакъ истей эдилер.
14 Мединенинъ эр тарафындан усьтлерине бастырылса эди де, о заман дженклешювлери истенильсе эди, шубесиз аман дженкке къатылыр ве эвлеринде пек эгленмез эдилер.

(Ает «... Эгер фитне чыкъарувлары (динден дёнювлери) истенильсе эди, буны аман япар эдилер» шеклинде де маналандырылмакъта).

15 Ант олсун ки, даа эвель олар, аркъа чевирип къайчмайджакъларына даир, Аллаhкъа сёз берген эдилер. Аллаhкъа берильген сёз месулиетни керектирир!
16 (Ресулым!) Де ки: Эгер олюмден я да ольдюрилювден къачсанъыз, къачмакънынъ сизге асла файдасы олмаз! (Эджелинъиз кельмеген исе) о такъдирде де, яшатыладжакъ муддетинъиз чокъ дегиль.
17 Де ки: Аллаh сизге бир яманлыкъ истесе, Онъа къаршы сизни ким къорчалар; я да сизге рахмет истесе, (сизге ким зарар бере билир)? Олар, озьлерине Аллаhтан башкъа не бир дост тапарлар, не де бир ярдымджы.
18 Аллаh, аранъыздан (дженктен) токътаткъанларны ве къардашларына: «Бизге къошулынъ», дегенлерни акъикъатен бильмекте. Затен, буларнынъ пек азы дженкке келир.
19 (Кельселер де) сизге нисбетен пек хасистирлер. Бир де къоркъу келип чаттымы, узерине олюм байгъынлыгъы чёккен киби, козьлери дёнерек, санъа бакъкъанларыны корерсинъ. Къоркъу кеткенинен исе, малгъа хырс косьтеререк, сизни кескин демир тиллеринен ынджытырлар. Олар иман этмиш дегиллер; бунынъ ичюн Аллаh оларнынъ япкъанларыны бошуна чыкъаргъандыр. Бу, Аллаhкъа коре къолайдыр.

(«Къоркъу кеткенинен исе...», дие башлангъан джумле ашагъыдаки шекиллерде де изаатлана билир:
«... чокъ хайырсевер адамлар таврынен сизни кескин тильлеринен ынджытырлар»,
«... мал хырсындан муляйим сёзлернен сизге сокъулырлар»).

20 Булар, душман бирликлерининъ дагъылып кетмегенлери ваимесиндедирлер. Муттефикълер ордусы кене келеджек олса, истерлер ки, чёльде кочебе араплар арасында олсунлар да, сизинъ хаберлеринъизни (узакътан) сорасынлар. Затен, аранъызда олсалар биле, пек дженклешеджек дегиль эдилер.
21 Ант олсун ки, Ресулуллах, сиз ичюн, Аллаhкъа ве ахирет кунюне къавушмакъны умют эткенлер ве Аллаhны чокъ зикр эткенлер ичюн, гузель бир орьнектир.

(Аетте Аз.Пейгъамбернинъ Аллаh хошнутлыгъыны къазандыраджакъ давранышларда булунмакъ истегенлер ичюн, мукеммель ве джанлы бир орьнек, энъ буюк фазилет нумюнеси олгъаны анълатылмакъта. Бойледже, Ресулуллахнынъ ислерине магълюп инсанларны мемнун этмек ве оларгъа амелий дегерден марум бир такъым назарий къаиделер огретмекнен вазифедар олмайып, онынъ гъаеси, инсанлыкъкъа амелий къаиделер огретмек ве бу къаиделерни озь яшайышынен косьтермек ве тариф этмек олгъаны анълашыла. Бунынъ киби, онынъ аяты ве фаалиети талиль этильгенде, бу нокъта асла козьден къачырылмамалыдыр).

22 Му'минлер исе, душман бирликлерини корьгенлеринде: Иште, Аллаh ве Ресулынынъ бизге ваде эткени! Аллаh ве Ресулы догъру сёйлеген, дедилер. Бу (ордуларнынъ келиши), оларнынъ анджакъ иманларыны ве Аллаhкъа багълылыкъларыны арттырды.

(Аллаh бираз къыйынлыкъ ве сыкъынтыгъа къатлангъандан сонъ, зафернинъ му'минлерге аит оладжагъыны мужделеген; Аз.Пейгъамбер де, муттефикъ ордуларнынъ къыскъа бир муддеттен сонъ келеджегини, бираз сыкъынтыдан сонъра, нетидженинъ му'минлер файдасына аль оладжагъыны хабер берген эди. Иште, бу ерде бу ваделерге юректен инангъан му'минлернинъ теслимиетине ишарет олунмакъта).

23 Му'минлер арасында Аллаhкъа берген сёзлеринде тургъан нидже эркеклер бар. Иште, олардан кими сёзюни ерине кетирип, о ёлда джаныны берген; кими де (шеитликни) беклемекте. Олар ич бир шекильде (сёзлерини) денъиштирмегенлердир.
24 Чюнки, Аллаh садакъат косьтергенлерни, садакъатлары себебинден, мукяфатландыраджакъ, мунафыкъларгъа -истер исе- азап этеджек яхут да (тёвбе этселер) тёвбелерини къабул этеджек. Шубесиз, Аллаh багъышлайыджыдар, мерхаметлидир.
25 Аллаh, о инкяр эткенлерни, ич бир файда эльде эталмадан, опькелеринен кери чевирди. Аллаh(нынъ ярдымы) дженкте му'минлерге етти. Аллаh кучьлюдир, мутлакъ гъалиптир.
26 Аллаh эхл-и китаптан, оларгъа (мушрик ордуларына) ярдым эткенлерни къалелеринден эндирди ве къальплерине къоркъу тюшюрди; Бир къысмыны ольдюре, бир къысмыны да эсир ала эдинъиз.

(Мушрик къабилелер кеткенден сонъ, кельген вахийге бинаэн, Аз.Пейгъамбер мусульманларнен олгъан ахтларыны бозуп, хаинлик эткен Бени Къурейза адлы еудий къабилеси усьтюне юрди. Мусульманлар 25 кунь къадар къурейзалыларнынъ къалесини сардылар. Сонъунда къале мусульманларнынъ элине кечти).

27 Аллаh, оларнынъ ерлерине, юртларына, малларына ве аякъ басмадыгъынъыз топракъларгъа сизни мирасчы япты. Аллаhнынъ эр шейге кучю етер.
28 Эй, Пейгъамбер! Къадынларынъа бойле сёйле: Эгер дюнья тирилигини ве зийнетини (ферахыны) истей исенъиз, келинъ, сизге айырылув акъларынъызны берейим де, сизни гузелликнен айырайым.

(Ает назиль олгъан вакъытларда, артыкъ Аз.Пейгъамбер аман-аман бутюн Арабистангъа аким вазиетте эди. Ичтимаий аятта буюк денъишювлер мейдангъа кельген эди. Артыкъ факъырлыкъ ерине ферах орталыкъны къапламакъта эди. Бу шартлар алтында Аз.Пейгъамбернинъ къадынлары да, умумий ферахтан пай алувны арзулаяракъ, Ресулуллахтан базы зийнет эшьяларны ве даа яхшы бир кечинюв истеген эдилер. Иште, бу сырада кельген вахий, Аз.Пейгъамберге, кене эскиси киби, саделиктен айрылмамасыны эмир этти. Бойле бир эмир, дюнья аятына хырслы, эр кечкен кунь кучюне кучь, серветине сервет къошмакъ ичюн талашкъан малперест бир инсан тарафындан теблигъ этильмез эди. Эгер Ресулуллах къадынларына да, бу умумий ферахны теминлеген олса эди, энъ кучюк бир итиразнен къаршылашмаз эди. Лякин, Ресул-ы Экрем яшайышыны ве яшайышынынъ саделигини асла денъиштирмейджек эди. Джемиетнинъ яшайышында не къадар денъишиклик олса-олсун, дюньянынъ кечиджи зийнетлери Ресулуллахнынъ эвинде ер алмайджакъ, пейгъамберлик ханеси, дюнья зийнетинден узакъ, икътидар саиплерине орьнек оладжакъ эди.
Аз.Пейгъамбернинъ къадынлары тарафындан бильдирильген истеклер узерине назиль олгъан бу аетке «Тахйиир» (сербест быракъув) аети денилир. Нетиджеде, къадынлары ферах ве зийнет ерине Аз.Пейгъамберни усьтюн корьгенлер).

29 Эгер Аллаhны, Пейгъамберини ве ахирет юртуны тилей исенъиз, билинъ ки, Аллаh, аранъыздан гузель даврангъанлар ичюн, буюк бир мукяфат азырлагъандыр.
30 Эй, Пейгъамбер къадынлары! Сизден ким ачыкъ бир аясызлыкъ япар исе, онынъ азабы эки къатына чыкъарылыр. Бу, Аллаhкъа коре къолайдыр.
31 Сизден ким Аллаhкъа ве Ресулына итаат этер ве файдалы иш япар исе, онъа мукяфатыны эки къат берирмиз. Ве онъа (дженнетте) бол рызыкъ азырлагъандырмыз.
32 Эй, Пейгъамбер къадынлары! Сиз къадынлардан эр анги бири киби дегильсинъиз. Эгер (Аллаhтан) къоркъа исенъиз, (ябанджы эркеклерге нисбетен) джельп этиджи бир шекильде къонушманъ; сонъра къальбинде бозукълыкъ олгъан кимсе умютке къапылыр. Гузель сёз сейленъ.

(Аетте кечкен эмир, эр не къадар Ресулуллах (с.а.)нынъ къадынлары ичюн буюрылгъан ве оларнынъ айры вазиетлерине дикъкъат чекильген исе де, укюм бутюн мусульман къадынларгъа аиттир ).

33 Эвлеринъизде отурынъ, эски джахилие адетинде олгъаны киби, ачылып-сачылманъ. Намаз къылынъ, зекят беринъ, Аллаhкъа ве Ресулына итаат этинъ.Эй, эхл-и Бейт! Аллаh сизден садедже гунахны кеткизмек ве сизни тер-темиз япмакъ истемекте.

(Аетте хитап этильген эхл-и Бейт, Ресулуллахнынъ эв халкъыдыр. Эхл-и Бейт хусусында энъ уйгъун нокътаи назар шу: Аллаh Ресулынынъ эвлятлары, къадынлары, торунлары Асан ве Усеин ве киеви Аз.Али эхл-и Бейтни тешкиль этерлер).

34 Эвлеринъизде окъулгъан Аллаhнынъ аетлерини ве икметини хатырланъ. Шубесиз, Аллаh эр шейнинъ cырыны билиджидир ве эр шейден хабери олуджыдыр.
35 Мусульман эркеклер ве мусульман къдынлар, му'мин эркеклер ве му'мун къадынлар, ибадетке девам эткен эркеклер ве ибадетке девам эткен къадынлар, догъру эркеклер ве догъру къадынлар, сабыр эткен эркеклер ве сабыр эткен къадынлар, мутевази эркеклер ве мутевази къадынлар, садакъа берген эркеклер ве садакъа берген къадынлар, ораза туткъан эркеклер ве ораза туткъан къадынлар, ырызларыны къорчалагъан эркеклер ве (ырызларыны) къарчалагъан къадынлар, Аллаhны чокъ зикр эткен эркеклер ве зикр эткен къадынлар бар я; иште, Аллаh булар ичюн бир магъфирет ве буюк бир мукяфат азырлагъандыр.
36 Аллаh ве Русулы бир ишке укюм берген вакъытта, инангъан бир эркек ве къадынгъа о ишни озь истеклерине коре сечюв акъкъы ёкътыр. Эр ким Аллаh ве Ресулына къаршы келир исе, ап-ачыкъ бир сапыкълыкъкъа тюшкен олур.
37 (Ресулым!) О вакъытта Аллаhнимет берген, сен де онъа яхшылыкъ эткен кимсеге: Къадынынъны янынъда тут, Аллаhтан къоркъ! дей эдинъ. Аллаh ашкяр этеджек шейини, инсанлардан чекинерек, ичинъде гизлей эдинъ. Албуки, асыл къоркъманъа ляйыкъ Аллаhтыр. Зейд, о къадындан багъыны кескенинен, биз оны санъа никяхладыкъ ки, эвлятлыкълары къадынларынен багъларыны кескенлеринде (О къадынларнен эвленмек истеселер) му'минлерге бир кучьлик олмасын. Аллаhнынъ эмири ерине кетирильмиштир.

(Бу аетте зикр этильген ве Къур'анда ады кечкен тек сахаби зат Зейд б. Хариседир. Балалыгъында эсир тюшкен, Аз.Хатидже оны хызметкяр оларакъ сатын алгъан. Аз.Хатидже онъа эдие эткен бу баланы Пейгъамберимиз азат этип, эвлят эткен эди. Ресулуллах Зейдни чокъ север эди. Онъа аласынынъ къызы Зейнеб бинти Джахышны никяхлагъан эди. Факъат Зейнеб Зейднен кечиналмады. Зейнеб, асыллы бир аиледен олгъаны ичюн, бир азат олгъан хызметкярнен эвленмек истемеген, анджакъ бу догъруда вахий кельгенинен, онынънен эвленген эди. Зейдге бир тюрлю ысыналмагъан, бу себептен, онъа нисбетен асалетинен гъурурланувдан артта къалмагъан эди. Зейд бир муддет даа бунъа сабыр этсе де, сонъунда Аллаhнынъ Ресулына барып, Зейнебден айырылмакъ истегенини сёйледи. Бунынъ узерине, Ресулуллах хошнутсызлыкънынъ битмеси ичюн, айырылувларыны уйгъун корьсе де, буны Зейднинъ юзюне айтмады, онъа садедже (къадынынъны янынъда тут), деди.
Аз.Пейгъамбернинъ ичинде гизлеген шейи, Зейнебнинъ сонъундан озюне зевдже оладжагъыны бильгени алда, буны айтмагъаныдыр. Бу мевзуда уйдурылгъан бир такъым ифтираларнынъ эсасы ёкътыр. Пейгъамберимиз Зейнебнинъ гузеллигине къызгъаны ичюн эвленмеген. Зейнеб онынъ аласынынъ къызы эди ве Пейгъамбер оны эр вакъыт коре эди. Истесе, онынънен Зейдден эвель озю эвлене билир эди).

38 Аллаh, онъа элял эткен шейинде Пейгъамберге ич бир вебал ёкътыр. Эвельде келип-кечкенлер арасында да, Аллаhнынъ суннети бойле эди. Аллаhнынъ эмри мытлакъа ерине келеджек, язылгъан бир такъдирдир.
39 О пейгъамберлер ки, Аллаhнынъ ёллагъан эмирлерини теблигъ этерлер, Аллаhтан къоркъарлар ве Ондан башкъа кимседен къаркъмазлар. Эсап корюджи оларакъ Аллаh (эр кеске) етер.
40 Муhаммед сизинъ эркеклеринъизден ич бирининъ бабасы дегиль. Факъат о Аллаhнынъ Ресулы ве пейгъамберлернинъ сонъкисидир. Аллаh эр шейни хакъкъы иле билиджидир.
41 Эй, инангъанлар! Аллаhны чокъча зикр этинъ.
42 Ве Оны саба-акъшам тесбих этинъ.

(Саба-акъшам – бутюн вакъытларны ичине алмакъта. Тесбих ве зикр, энъ эвеля «Субхааналлааh, Эльхамдулиляаh», «Ляа иляахе иллаллааh», «Аллааhу экбер» ве "Ляа хавле веляа къуввете илляа биляахи'ль алиййи'ль азыым» ифаделеринен япылыр).

43 Сизни къаранлыкълардан айдынлыкъкъа чыкъармакъ ичюн, узеринъизге рахметини ёллагъан Одыр. Мелеклери де сизге истигъфар этер. Аллаh му'минлерге нисбетен чокъ мерхаметлидир.
44 Озюне къавушкъан куньлери, Аллаhнынъ оларгъа ильтифаты «селям»дыр. Аллаh оларгъа чокъ дегерли мукяфат азырлагъандыр.
45 Эй, Пейгъамбер! Биз сени, акъикъатен бир шаат, бир мужделейиджи ве бир тенбиеджи оларакъ ёлладыкъ.
46 Аллаhнынъ изнинен, бир даветчи ве нур сачкъан бир къандиль оларакъ (ёлладыкъ).
47 Аллаhтан буюк бир лютфке иришеджеклерини му'минлерге мужделе.
48 Кяфирлерге ве мунафыкъларгъа боюн эгме. Оларнынъ эзиетлерини итибаргъа алма. Аллаhкъа ышанып таян, векиль ве дестек оларакъ Аллаh етер.
49 Эй, иман эткенлер! Му'мин къадынларны никяхлап да, аман токъунмадан, оларны айырыр исенъиз, оларны саяджагъынъыз бир иддет муддети къадар беклетюв акъкъынъыз ёкътыр. О алда, оларны (бир бахшышнен) мемнун этинъ ве оларны гузель бир шекильде сербест быракъынъ.

(Джинсий алякъадан эвель айырылгъан къадынгъа, эвельден тайин этильген бир мехир бар исе, онынъ ярысы берилир. Ёкъ исе, бахшыш этилир. Бу бахшышнынъ белли бир микъдары ёкътыр. Бу шекильде айырылгъан къадын, иддет беклемеден, эвлене билир).

50 Эй, Пейгъамбер! Мехирлерини берген къадынларынъны, Аллаhнынъ санъа гъанимет оларакъ берген ве элинънинъ алтында булунгъан джариелерни, эмдженънинъ, аланънынъ, дайынънынъ ве тейзенънинъ сеннен берабер кочь эткен къызларыны санъа элял эттик. Бир де, Пейгъамбер онынънен эвленмек истегени такъдирде, озюни Пейгъамберге теслим эткен му'мин къадынны дигер му'минлерге дегиль, тек санъа аит олмакъ узьре (элял эттик). Шубесиз, биз къадынларны ве эллери алтында булунгъан джариелери акъкъында му'минлерге нени фарз къылгъанымызны билирмиз. (Бу хусуста не япувлары лязимлигини оларгъа анълаттыкъ) ки, санъа бир зорлукъ олмасын. Аллаh быгъышлайыджыдыр, мерхамет этиджидир.

(Нисаа суресининъ 3-нджи аетинде дёрттен зияде эвленювге изин берильмегени алда, бу аетте Ресулуллахнынъ дёрттен зияде къадыннен эвленювине мусааде этильген. Ресулуллахкъа аит бу мусааденинъ укъукъий, ичтимаий, сиясий ве тербиенен багълы себеплери бар.
Аз.Пейгъамберден башкъа му'минлерге берильген бирден зияде эвлилик изни ве бунынъ сынъырлары акъкъында бакъ. Нисаа, 4/3- нинъ изааты).

51 Олардан тилегенинъни кериге быракъыр, тилегенинъни янынъа алырсынъ. Айыргъан къадынларынъдан арзу эткенинъни текрар янынъа алувынъда, санъа бир гунах ёкътыр. Бойле япувынъ, оларнынъ бахтлы олувларына, кедерленмемелерине ве эписининъ, сенинъ бергенлеринъе разы олувларына даа уйгъундыр. Аллаh къальплеринъизде олгъанны билир. Аллаh хакъкъы иле билиджидир, халимдир.

(28 ве 29-нджи аетлерде Ресулуллах (с.а.)нынъ къадынларына онынънен бирликте къалмакъ я да айырылмакъ шекиллеринден бирини сечювлери теклиф этильген, олар Ресулуллахнен бирликте къалувны усьтюн корьгенлер. Бу аетте де айны сечюв акъкъы Ресулуллахкъа берильген, о да къадынларындан айырылмамакъны уйгъун корьген).

52 Бундан сонъ, артыкъ башкъа къадынларнен эвленювинъ, элинънинъ алтында булунгъан джариелерден гъайры, гузельликлери ошунъа кетсе биле, буларнынъ ерине башкъа къадынлар алувынъ, санъа элял дегильдир. Аллаh эр шейни козетер.
53 Эй, иман эткенлер! Сиз вакътыны козетмеден, бир емекке давет этильмегендже, Пейгъамбернинъ эвлерине кирменъ. Анджакъ, давет этильген вакътынъызда киринъ. Ашны ашагъанынъызнен, аман дагъылынъ, субетке далманъ. Чюнки, бу арекетинъиз Пейгъамберни кедерлендирмекте, факъат о (сизге буны сёйлемектен) утанмакъта. Амма, Аллаh хакъны сёйлемектен чекинмез. Пейгъамбернинъ къадынларындан бир шей истеген вакътынъызда, перде артындан истенъ. Бу, эм сизинъ къальплеринъиз, эм де оларнынъ къальплери ичюн даа темиз бир давраныштыр. Сиз Аллаhнынъ Ресулыны кедерлендирювинъиз ве озюнден сонъ онынъ къадынларыны никяхламанъыз, асла джаиз оламаз. Чюнки, бу Аллаh къатында буюк (бир гунах)тыр.

(Бу ает Аз.Пейгъамбернинъ эвине аштан эвель кельген, аш азыр олгъангъа къадар беклеген, аштан сонъ да, турып кетмегенлер акъкъында назиль олгъан. Ает-и кериме мусульманларнынъ Ресулуллахкъа ве хане-и саадетке нисбетен насыл давранаджакъларыны, бир-бирилерине нисбетен насыл муамеле этеджеклерини бильдирмекте. Бунъа коре, бир кимсенинъ, башкъасыны раатсыз этмемеси, эвинде узур ве истираатыны бозмамасы, давет этильгенинде, бельгиленильген вакъыттан эвель бармамасы, аштан сонъ, зияде отурмамасы керектир).

54 Бир шейни ашкяр этсенъиз де, гизлесенъиз де, шубе ёкъ ки, Аллаh эр шейни гъает эйи бильмектедир.

(Пейгъамбер къадынларына хитабен перде артындан къонушмакъны эмир эткен ает энгенинен, оларнынъ якъын акърабалары: «Биз де перде артындан къонушаджакъмызмы?», дие сорадылар. Бунынъ узерине шу ает энди:)

55 Оларгъа (Пейгъамбернинъ къадынларына) бабалары ве огъуллары, къардашлары, къардашларынынъ огъуллары, къыз къардашларынынъ огъуллары, къадынлары (му'мин къадынлар) ве эллери алтында булунгъан джариелеринден толайы, бир гунах ёкътыр. (Эй, Пейгъамбер къадынлары!) Аллаhтан къоркъынъ, шубесиз, Аллаh эр шейге шааттыр.
56 Аллаh ве мелеклери Пейгъамберге чокъ салават кетирирлер. Эй, му'минлер! Сиз де онъа салават кетиринъ ве там бир теслимиетнен селям беринъ.

(Аллаhнынъ салаваты, рахмет этмек ве къулунынъ шаныны юджельтмектир. Мелеклернинъ салаваты, Пейгъамбернинъ шаныны юджельтмек, му'минлерге багъышлав тилемек манасындадыр. Му'минлернинъ саляты исе, дуа манасына кельмекте. Аллаh бутюн му'минлерге, пейгъамберлерине салят ве селям кетирювлерини эмир этмекте ве онъа сайгъы косьтерювлерини истемекте. «Аллааhумме салли аляа Мухаммедин» демек – салят, «Эсселяаму алейке эййуhе'н небиййу» демек – селямдир. Пейгъамберимизден ривает этильген бир чокъ саляват-ы шерифе бардыр. Буларны окъумакъ, мумкюн олгъаны къадар чокъ салят ве селям кетирмек, Пейгъамбернинъ севгисини джельп этер, шефаатына себеп олур).

57 Аллаh ве Ресулыны ынджыткъанларгъа Аллаh дюньяда ве ахиретте лянет эткен ве олар ичюн хорлайыджы бир азап азырлагъандыр.

(Буларнынъ, эсасен, «Узейр Аллаhнынъ огълудыр, Аллаhнынъ эли багълыдыр, Аллаh факъыр, биз зенгинмиз», деген еудийлер; «Месих – Аллаhнынъ огълудыр, о учьнинъ учюнджисидир», деген христианлар; «Мелеклер – Аллаhнынъ къызларыдыр, путлар онынъ ортакъларыдыр», деген мушриклер олгъаны бильдирильген).

58 Му'мин эркеклерге ве му'мин къадынларгъа, япмагъан бир шейлеринден толайы, эзиет эткенлер, шубесиз бир ифтира ве ап-ачыкъ бир гунах аркъалагъанлардыр.
59 Эй, Пейгъамбер! Къадынларынъа, къызларынъа ве му'минлернинъ къадынларына (бир итиядж ичюн тышкъа чыкъкъан вакъытларында) тыш орьтюлерини устьлерине алувларыны сёйле. Оларнынъ танылувы ве ынджытылмамасы ичюн, энъ эльверишли олгъаны будыр. Аллаh багъышлайыджыдыр, мерхаметлидир.
60 Ант олсун, эки юзлюлер, къальплеринде мараз олгъанлар (фухуш тюшюнджеси ташыгъанлар), шеэрде яман хабер яйгъанлар (бу алларындан) вазгечмеселер, сени оларгъа мусаллат этермиз (оларнен дженклешменъни ве оларны шеэрден сюрюп чыкъарманъны санъа эмир этермиз). Сонъ о ерде, сенинъ янынъда анджакъ аз бир вакъыт къала билирлер.
61 Эписи де лянетленген оларакъ, не ерде эльге кечирильселер, якъаланыр ве мытлакъа ольдюрилирлер.
62 Аллаhнынъ эвельден кечкенлер акъкъындаки къануны будыр. Аллаhнынъ къанунында асла бир денъишиклик тапалмазсынъ.
63 Инсанлар сенден къыяметнинъ вакътыны сорамакъталар. Де ки: Онынъ бильгиси Аллаh къатындадыр. Не билирсинъ, бельки де вакъты якъындыр.
64 Шу муакъкъакъ ки, Аллаh кяфирлерни рахметинден къувгъан ве оларгъа чылгъын бир атеш азырлагъандыр.
65 (Олар) о ерде эбедий къаладжакълар, (оларны къорчалайджакъ) не бир дост, не де бир ярдымджы тападжакълар.
66 Юзьлери атеште эврилип-чевирильген куню: Эй-вах бизге! Кешке Аллаhкъа итаат этсе эдик, Пейгъамберге итаат этсе эдик! дерлер.
67 Эй, Раббимиз! Биз реберлеримизге ве буюклеримизге уйдыкъ да, олар бизни ёлдан саптырдылар, дерлер.
68 Раббимиз! Оларгъа эки къат азап бер ве оларны буюк бир лянетнен рахметинъден къув.
69 Эй, иман эткенлер! Сиз де Мусагъа эзиет эткенлер киби олманъ. Ниает, Аллаh оны дедиклери шейден темизге чыкъарды. О, Аллаh янында шерефли эди.

(Аз.Мусанынъ, къавмынен бирликте союнып, йикъанмагъаныны корьгенлер, бедений бир хасталыгъы олгъаныны сёйлеерек, оны ынджыттылар. Бир куню Аз.Муса янгъыз башына йикъаныр экен, урбаларыны бир ташнынъ усьтюне къойгъан эди. Кийинмек ичюн кельгенде, таш урбанен арекет этип къавмынынъ янына кельди. Бойледже, онда бир хасталыкъ олмагъаныны корьдилер. Бу иддаларынынъ эсассызлыгъы, озь шаатлыкъларынен, ортагъа чыкъарылды.
Аз.Пейгъамбер де бир гъанимет такъсиматы эснасында мунасебетсиз бир итиразгъа огърады. Ает бу киби эзиетлерге ишарет этерек, му'минлерни тенбиелемекте).

70 Эй, иман эткенлер! Аллаhтан къоркъунъ ве догъру сёз сейленъ.
71 (Бойле давраныр экенсиз) Аллаh ишлеринъизни тюзельтир ве гунахларынъызны багъышлар. Ким Аллаh ве Ресулына итаат этер исе, буюк бир къуртулышкъа иришкен олур.
72 Биз эманетни, коклерге, ерге ве дагъларгъа теклиф эттик де, олар буны аркъаламакътан чекиндилер, (месулиетлигинден) къоркътылар. Оны инсан аркъалады. Догърусы, о чокъ залым, чокъ джаильдир.

(Инсан аркъалагъан эманет – ишленювинде савап, терк этилювинде джеза къазанылгъан ибадет ве давранышларнен, акъыл ве тюшюндже къабилиетидир. Къуллыкъ ве акъыл эманетине риает этильмез исе, зулум ве бильгисизликке сапылмыш олур. Бу эманетни бермекнен, Аллаh инсанны теклифлеринен месулиетли туткъан ве бойледже, оны имтиан эткен).

73 (Аллаh бу эманетни инсангъа берюв суретинен), мунафыкъ эркеклерге ве мунафыкъ къадынларгъа, мушрик эркеклерге ве мушрик къадынларгъа азап этеджек, инангъан эркеклернинъ ве инангъан къадынларнынъ да тёвбесини къабул буюраджакъ. Аллаh багъышлайыджыдыр, мерхамет этиджидир.

(Ширк – иман ве амель хусусында Аллаhкъа ортакъ къошмакъ демектир. Буны япкъангъа да, мушрик денилир).