Сура 38: СААД

Къамер суресинден сонъ Меккеде энген. 88 аеттир. Исмини биринджи аетте ер алгъан Саад арифинден алгъан.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1-2 Саад. Огют берген Къур'ангъа емин этерим ки, куфюр эткенлер, (идда эткенлерининъ) аксине, бир гъурур ве болюнюв ичиндедирлер.
3 Олардан эвель нидже несиллерни эляк эттик. О заман ферьяд эттилер. Албуки, артыкъ къуртулмакъ заманы дегиль эди.

(Ашагъыдаки аетлерде кяфирлернинъ базы иддаларына ер берилерек, вазиетлери бойле анълатылгъандыр:)

4-5 Араларындан оларгъа бир тербиеджининъ келювине шаштылар ве кяфирлер: Бу пек яланджы бир сихирбаздыр! Танърыларны, бир танъры яптымы? Догърусы, бу шашыладжакъ бир шей! дедилер.

(Къурейшлилер бу сёзлеринен Аз. Муhаммедни танымайып, инкяр эте эдилер. Аз. Пейгъамбер Келиме-и Тевхидни тевсие эткен вакътында мушриклер: «Бир танъры бутюн яраттыкъларны насыл идаре эте билир?», деген ве Аллаhнынъ бирлигини къабул этмеге янашмагъан эдилер).

6-8 Олардан илери кельгенлери: Юринъ, танърыларынъызгъа багълылыкъта тирелинъ, сизден истенильгени, шубесиз будыр. Сонъки динде де буны эшитмедик. Бу, анджакъ бир уйдырмадыр. Къур'ан арамыздан Муhаммедге эндирильдими? диерек турып кеттилер. Бельки, булар Къур'аным акъкъында шубеге тюштилер. Ёкъ! Азабымны даа татмадылар.

(Юкъарыдаки аетлерде, Аз. Пейгъамбер де давет этильген Эбу Талибнинъ эвиндеки топлашув ве онынъ нетиджеси хабер берильмекте. Къур'ан-ы Керимни инкяр эткенлер, бабаларынынъ динлеринде бойле бир шей эшитмегенлерини идда этмекте эдилер).

9 Ёкъса, азиз ве лютфкяр Раббинънинъ рахмет хазинелери оларнынъ янындамы!
10 Яхут коклернинъ, ернинъ ве экисининъ арасында олгъанларнынъ укюмранлыгъы оларнынъ элиндемидир? Ойле исе, (коклернинъ) ёлларында юксельсинлер (бакъайым)!
11 Олар, чешит топлулыкълардан олгъан бир ордудыр; иште, шу ерде дагъылувгъа огъратыладжакълар.

(Дагъылувгъа огъратыладжакъларнынъ ери Бедир, Хендек ве Мекке олгъаны айтыла).

12-13 Олардан эвель Нуh къавмы, Аад къавмы, къазыкълар саиби Фыравун, Семууд, Луут къавмы ве эйке халкъы да, пейгъамберлерини яланладылар. Иште, булар да (пейгъамберлерге къаршы) бирлешкен топлулыкълардыр.

(Аетте, Фыравун ичюн «къазыкълар саиби» денилюви, онынъ сарай ве салтанат саиби олувыны ифаде этювинен берабер, азап берген кимселерининъ эллерини, аякъларыны дёрт къазыкъкъа багълаяракъ эскендже эткенини анълатмакъта).

14 Оларнынъ эр бири ёлланылгъан пейгъамберлерни яланладылар да, бу себептен (озьлерине) азабым хакъ олды.
15 Булар да анджакъ, бир ан кечикмейджек къоркъунч бир сес беклемектелер.
16 Раббимиз! Бизим пайымызны эсап кунюнден эвель бер, дедилер.

(Мекке кяфирлери, «Амель дефтерлери сагъ тарафтан берильгенлерге кельгенде...» аети назиль олгъан вакъытта, аетте беян этильген алайлы ифадени сёйлегенлер).
(Ашагъыдаки аетлерде, Аз. Давуд ве онынъ кечирген имтианы анълатылмакъта).

17 (Ресулым!) Оларнынъ айткъанларына сабыр эт, къулымыз Давудны, о къувет саиби затны хатырла. О, эп Аллаhкъа ёнелир эди.

(Риваетке коре, Аз. Давуднынъ кучьлюлиги, ибадетке олгъан даяныкълылыгъы эди. Бир кунь ораза тутар, бир кунь ашар эди. Гедженинъ анджакъ учьте биринде юкълар, къалгъан саатлерини эп идабетнен кечирир эди).

18-19 Догърусы, биз акъшам-саба онынънен берабер тесбих эткен дагъларны, топлу алында, къушларны онынъ эмири алтына берген эдик. Эписи Онъа ёнельгендир.

(Ибн Аббас къушлукъ намазынынъ бу аетке коре къылынгъаныны анълаткъан. Риваетке коре, Дженаб-ы Хакъ, Давуд (а.с.)гъа гузел ве гурь бир сес ихсан эткен. О Зебурны окъугъанда бутюн вахший айванлар этрафында топлана ве оны динълей экенлер).

20 Онынъ укюмранлыгъыны къуветлендирген, онъа икмет ве гузель къонушма берген эдик.

(Аз. Давуд, эйбетли олмакъ, Аллаh тарафындан ярдымгъа огърамакъ ве озюне бир чокъ къоруйыджы берильмек, буюк ордуларгъа къоманданлыкъ этмек киби дереджелернен куветлендирильген, айрыджа пейгъамберлик, китап, шериат, юксек илим, амель, гузель къонушма ве икметке саип олгъан эди).

21-22 (Эй, Муhаммед!), Санъа даваджыларнынъ хабери келдими? Маабеднинъ диварына тырмашып, Давуднынъ янына кирген эдилер де, Давуд олардан къоркъкъан эди. «Къоркъма! Биз бир-бирине душман эки даваджымыз, арамызда адалетнен укюм эт, акъсызлыкъ япма; бизге догъру ёлны косьтер», дедилер.

(Дауд (а.с.) месджитте ибадет эткени ичюн, къоруйыджылар кельгенлернинъ кирмесине изин бермеген эдилер. Сёз этильген эки даваджы, Аз. Давудгъа суикъастта булунмакъ истеген эки душман эди. Чеврелеринде Аз. Давуднынъ къоруйыджыларыны корюп, макъсатларына иришалмайджакъларыны анълагъанларынен, бу ялан даваны уйдургъан эдилер).

23 (Олардан бири бойле деди:) Бу, къардашым. Онынъ докъсан докъуз къоюны бар. Менде исе, тек бир къоюн бар. Бойле экен: «Оны да манъа бер», деди ве тартышмада мени енъди.
24 Давуд: Ант олсун ки, сенинъ къоюнынъны озь къоюнларына къошмакъ истемекле, санъа акъсызлыкъ япкъан. Догърусы, ортакъчыларнынъ чокъусы бир-бирилерининъ акъларына теджавуз этерлер. Ялынъыз иман этип де, яхшы ишлер япкъанлар истисна. Олар да не къадар аз! деди. Давуд озюни сынагъанымызны зан этти ве Раббинден магъфирет тилеерек, эгилип седждеге къапанды, тёвбе этип, Аллаhкъа ёнельди.
25 Сонъ бу арекетинден толайы, оны багъышладыкъ. Шубесиз, янымызда онынъ юксек бир макъамы ве гузель бир келеджеги бардыр.
26 Эй, Давуд! Биз сени ер юзюнде халифе яптыкъ. О алда, инсанлар арасында адалетнен укюм эт. Арзу ве авеске уйма, сонъ бу сени Аллаhнынъ ёлундан саптырыр. Догърусы, Аллаhнынъ ёлундан сапкъанларгъа, эсап кунюни унуткъанларына къаршылыкъ, четин бир азап бардыр.
27 Кокни, ерни ве экиси арасындакилерни биз бош ерге яратмадыкъ. Бу зан, инкяр эткенлернинъ заныдыр. Вай о инкяр эткенлернинъ атештеки алына!
28 Ёкъса, биз иман этип де, яхшы ишлер япкъанларны ер юзюнде бозгъунджылыкъ япкъанлар киби тутаджакъмызмы? Я да (Аллаhтан) къоркъкъанларны ёлларындан чыкъкъанлар киби саяджакъмызмы?
29 (Ресулым!) Санъа бу мубарек Китапны, аетлерини тюшюнсинлер ве акъылы олгъанлар огют алсынлар, дие эндирдик.

(Бундан сонъ Аз. Сулейманнынъ къыссасына ер бериле:)

30 Биз Давудгъа Сулейманны бердик. Сулейман не гузель бир къул эди! Догърусы, о даима Аллаhкъа ёнелир эди.
31 Акъшам усьтю онъа чалымлы, джынслы къошу атлары такъдим этильген эди.
32-33 Сулейман: Акъикъатен, мен мал севгисини, Раббимни анъмакъ ичюн истедим, деди. Ниает, кунеш батты. (О заман:) Оларны (атларны) текрар манъа кетиринъ, деди. Аякъларыны ве боюнларыны сыйпамагъа башлады.

(Ает муаребе ичюн ат беслевнинъ эвельден берли девам этип кельген гузель бир адет олгъаныны ортагъа къоймакъта. Аз. Сулейман, дженк итияджы белли олгъанынен, атларнынъ азырланувыны ве огретмек ичюн къоштырылмасыны эмир этерек, «Мен буларны дюньяда нефсимнинъ истеги ичюн дегиль, Аллаhнынъ эмри ве онынъ динини къуветлендирмек истегеним ичюн севем», деген эди).

34 Ант олсун, биз Сулейманны имтиан эттик. Тахтынынъ усьтюне бир джесет быракъа къойдыкъ, сонъ о, кене эски алына къайтты.

(Сулейман (а.с.) агъыр бир хасталыкъкъа огърагъан девирде имтиан этильген, хасталыгъы вакътында «джансыз джесет» дениледжек къадар зайыфлашкъан, сонъ текрар сагълыгъына къавушкъан).

35 Сулейман: Раббим! Мени багъышла; манъа, менден сонъ кимсе иришалмайджакъ бир укюмранлыкъ бер. Шубесиз, сен, даима багъышлавда булуныджысынъ, деди.
36-38 Бунынъ узерине, биз де, истеген ерине онынъ эмринен къолай эскен рузгярны, бина къургъан ве далгъычлыкъ япкъан шейтанларны, демир алкъаларнен багълы дигер яратылгъанларны онынъ эмрине бердик.
39 «Иште, бу бизим багъышладыгъымыздыр. Истер бер, истер (элинъде) тут; эсапсыздыр», дедик.
40 Догърусы, онынъ бизим янымызда буюк бир дегери ве гузель бир ери бар.
41 (Ресулым!) Къулымыз Эййубны да анъ. О, Раббине: Догърусы, шейтан манъа бир ёргъунлыкъ ве эзиет берди, дие сесленген эди.
42 Аягъынънен ерни теп! Иште, йикъанаджакъ ве ичиледжек сувукъ бир сув (дедик).

(Раатсызлангъан Эййуб (а.с.), бу сувнен йикъангъан, муджизе оларакъ, ич ве тыш хасталыкъларынынъ эписинден бунынънен къуртулгъан).

43 Бизден бир рахмет ве кямиль акъыл саиплери ичюн де, бир ибрет олмакъ узьре, онъа эм аилесини, эм де оларнен берабер о къадарыны даа багъышладыкъ.

(Аз. Эййуб ве аилеси дарма-дагъын алда олгъанда, бир ерге топлангъан, сайылары эвелькинден бир къат даа арткъан, гъайыплары зиядесинен ерине кетирильген).

44 Элинъе бир демет сап ал да, онынънен ур, емининъни бойле ерине кетир. Акъикъатен, биз Эййубни сабырлы (бир къул) булгъан эдик. О, не яхшы къул эди! Даима Аллаhкъа ёнелир эди.

(Риваетке коре, Эййуб (а.с.) къадынынынъ бир хатасындан отьрю, сагълыгъы кельген сонъ, онъа юз сопа урмагъа емин эткен. Албуки, къадынынынъ, онъа хызметлери, федакярлыкълары буюк эди. Шунынъ ичюн Дженаб-ы Хакъ, юз дане экин сапындан тешкиль олгъан бир деметнен бир кере урулувыны кяфи корьген.
Ашагъыдаки аетлерде пейгъамберлернинъ къыссаларындан парчалар хатырлатылыр:)

45 (Эй, Муhаммед!) Къуветли ве басиретли къулларымыз Ибрахим, Исхакъ ве Якъубны да анъ.
46 Биз оларны, хусусен ахирет юртуны тюшюнген ихляслы кимселер къылдыкъ.
47 Догърусы, олар бизим къатымызда сечильген эйи кимселердендир.
48 Исмаилни, Эльйесаны, Зулькифльни де анъ. Эписи де эйилердендир.

(Бу аетлер, пейгъамберлернинъ гунахтан сакъынгъанларына делялет этмекте, чюнки Дженаб-ы Хакъ мутлакъ оларакъ эписининъ «эйилер»ден олгъанына укюм эткен. Бунъа мукъабиль му'миннен мункирнинъ акъибети де бойле анълатылгъан:)

49 Иште, бу бир хатырлатувдыр. Догърусы, Аллаhкъа къаршы келювден сакъынгъанларгъа гузель бир келеджек бар.
50 Къапулары ялынъыз оларгъа ачылгъан Адн дженнетлери бар.
51 Олар курсилерге ясланып къуруларакъ, о ерде бир чокъ мейвалар ве ичимликлер истерлер.
52 Янларында, зевджелеринден башкъасына бакъмагъан, озьлерине яшдаш дюльберлер бардыр.
53 Иште, эсап куню ичюн сизге ваде олунгъан шейлер булардыр.
54 Шубесиз, бу, бизим берген рызкъымыздыр. Онъа битмек ве тюкенмек ёкътыр.
55 Бу, бойле; амма ёлдан азгъанларгъа фена бир келеджек бар.
56 Олар джеэннемге киреджеклер. О ер не фена бир къалув еридир.
57 Иште, бу; къайнагъан сув ве ириндир. Оны татсынлар.
58 Бунъа бенъзеген даа тюрлю-тюрлю башкъалары да бар.
59 (Инкярджыларнынъ буюклерине:) Иште, бу, сизнен берабер джеэннемге киреджек топлулыкътыр (денильгенде, буюклери:) Олар раатлыкъ юзю корьмесин, дерлер). Олар мытлакъа атешке киреджеклер.
60 (Буюклерге уйгъанлар исе:) Ёкъ, асла сиз раатлыкъ юзю корьменъ! Оны бизим огюмизге сиз кетирдинъиз! Не фена бир ердир! дерлер.
61 Кене олар: Раббимиз! Буны бизим огюмизге ким кетирген исе, онынъ атештеки азабыны эки къат арттыр! дерлер.
62 (Инкярджылар) дерлер ки: Озьлерини дюньяда олгъанда яманлардан сайгъан кимселеримизни бу ерде ничюн корьмеймиз?
63 Алайгъа алгъанларымыз олар дегиль эдими? Ёкъса, (бу ерделер де) оларны козьден къачырдыкъмы?
64 Иште, бу, джеэннем эхлининъ давасы, шубесиз бир акъикъаттыр.

(Мекке кяфирлерининъ алай эткен инсанлары – Аммар, Билял ве Сухейб (р.а.) киби факъыр му'минлер эди).

65 (Ресулым!) Де ки: Мен садедже бир тенбиеджийим. Тек ве къаххар олгъан Аллаhтан башкъа бир танъры ёкътыр.
66 Коклернинъ, ернинъ ве экисининъ арасында олгъанларнынъ Рабби (олгъан Аллаh) усьтюндир, чокъ багъышлайыджыдыр.
67-68 Де ки: Бу буюк бир хабердир. Амма, сиз ондан юзь чевирмектесинъиз.
69 Олар о ерде давалашкъанда, меним меле-и а'ляа акъкъында ич бир бильгим ёкъ эди.

(Тефсирлерге коре, меле-и а'ляанынъ манасы – Аллаhнынъ къонушмакъ ичюн мелеклерни топлагъан юдже меджлисидир).

70 Мен анджакъ ап-ачыкъ бир тенбиеджи олгъаным ичюн, манъа вахий олунмакъта.
71 Раббинъ мелеклерге деген эди ки: Мен муакъкъакъ чамурдан бир инсан яратаджам.
72 Оны тамамлап, ичине де рухумдан уфлеген заманымда, дер’ал онъа седжедеге къапанынъ!
73 Бутюн мелеклер топтан седжде эттилер.
74 Ялынъыз Иблис седжде этмеди. О буюклик таслады ве кяфирлерден олды.
75 Аллаh: Эй, Иблис! Эки элимнен яраткъаныма седжде этювден сени мен эткен недир? Кибрлендинъми, ёкъса, юджелерденсинъми? деди.
76 Иблис: Мен ондан хайырлыйым! Мени атештен яраттынъ, оны чамурдан яраттынъ, деди.
77-78 Аллаh: Чыкъ о ерден (дженнеттен)! Сен артыкъ къувулгъан бирисисинъ, джеза кунюне къадар лянетим сенинъ узеринъдедир! буюрды.
79 Иблис: Эй, Раббим! О алда, текрар тирильтиледжек куньлерине къадар манъа мухлет бер, деди.
80-81 Аллаh: Айды, сен белли куньгедже мухлет берильгенлерденсинъ, буюрды.
82-83 Иблис: Сенинъ мутлакъ къудретинъе ант олсун ки, олардан ихляскъа ириштирильген къулларынъ бир тарафта, эписини мытлакъа ёлдан аздыраджам, деди.
84-85 Догърусы -ки мен эп догъруны сёйлерим- мытлакъа сен ве санъа уйгъанларнынъ эписинен джеэннемни толдураджам! буюрды.
86 (Ресулым!) Де ки: Бунъа къаршылыкъ мен сизден бир акъ истемейим. Ве мен олгъанындан башкъа тюрлю корюнгенлерден де дегилим.
87 Бу Къур'ан, анджакъ алемлер ичюн бир огюттир.
88 О берген хабернинъ догърулыгъыны бираз вакъыт сонъджа чокъ яхшы биледжексинъиз.