Сура 42: эш-ШУУРАА

Меккеде назиль олгъан бу суре 53 аеттир, ялынъыз 23-26-нджи аетлери Мединеде энген. Адыны 38-нджи аетте кечкен ве мусульманларнынъ ишлерини араларында истишара (меслеат) иле япувлары кереклигини бильдирген Шуураа келимесинден алгъан.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1-2 Хаа. Миим. Айн. Сиин. Къааф.
3 Азиз ве хаким олгъан Аллаh санъа ве сенден эвелькилерине, иште бойле вахий этер.

(Дженаб-ы Хакъ Къур'ан-ы Керимде анълаткъан хусусларнынъ озюни даа эвельки китапларда да бильдирген. Хусусен, Хаа, Миим ве Айн, Сиин, Къааф киби арифлер ишарет ве сыр оларакъ, бутюн пейгъамберлерге вахий этильген).

4 Коклерде ве ерде не бар исе, эписи Онынъдыр. О, юджедир, улудыр.
5 Аман-аман тепелеринден коклер чатлайджакъ! Мелеклер де, Рабблерини хамд иле тесбих этмектелер ве ердекилер ичюн магъфирет истемектелер. Яхшы билинъ ки, Аллаh чокъ багъышлайыджы, чокъ мерхаметлидир.

(«Коклернинъ усьтлеринден чатлавы», Аллаhнынъ азаметинден ве шанынынъ юджелигиндендир).

6 Аллаhтан башкъасыны дост туткъанларыны Аллаh даима незарет этмектедир. Сен оларгъа векиль дегильсинъ.

(Аетте Аз. Пейгъамбернинъ вазифеси, садедже теблигъ олгъаны ифаде этиле).

7 Шеэрлернинъ анасы (олгъан Меккеде) ве онынъ чевресинде олгъанларны тенбиелевинъ ве асла шубе олмагъан топланув куню иле оларны къоркъызувынъ ичюн, санъа бойле арапча бир Къур'ан вахий эттик. (Инсанларнынъ) бир топу дженнетте, бир топу да чылгъын алевли джеэннемдедир.

(Къур'ан Мекке халкъына ве ер юзюндеки бутюн инсанларгъа эндирильгендир. Мекке, ичинде Кябе ве Макъам-ы Ибрахим олгъаны ичюн, шаны юксек бир шеэрдир. Аетте къыяметнинъ къоркъунчлы вазиети ве инсанларнынъ дженнетлилер ве джеэннемлилер оларакъ, экиге айырыладжакълары ифаделенген).

8 Аллаh истесе эди, оларны тек бир миллет япар эди. Факъат О, истегенини рахметине къавуштырыр; залымларнынъ исе, ич бир досту ве ярдымджысы ёкътыр.

(Башкъа динлердеки бутюн инсанлар Ислям динине кире биле эдилер. Амма, хидает ве далялет иляхий ирадеге багълыдыр. Бунынънен бирликте, инкярнен озьлерине зулум эткенлер азаптан ич бир шекильде къуртулалмайджакълар).

9 Ёкъса, олар Аллаhтан башкъа достлар таптылармы? Албуки, дост ялынъыз Аллаhтыр. О, олюлерни тирильтир, эр шейге къадирдир.
10 Ихтиляфкъкъа тюшкен эр анги бир шейинъизде укюм бермек Аллаhкъа махсустыр. Иште, бу, Аллаh, меним Раббимдир. Онъа таяндым ве онъа ёнелирим.
11 О, коклернинъ ве ернинъ ёкътан яратыджысыдыр. Сизге озюнъизден чифтлер, айванлардан да (озьлерине) чифтлер яраткъан. Бойледже, чокълашувынъызны теминлеген. Онъа бенъзеген ич бир шей ёкътыр. О, эшитиджидир, корюджидир.
12 Коклернинъ ве ернинъ анахтары Онынъдыр. Истегенине рызыкъны бол берир, истегенинден де къысар. О, эр шейни билиджидир.
13 «Динни аякъта тутынъ ве онда ихтиляфкъа тюшменъ», дие Нуhкъа тевсие эткенини, санъа вахий эткенимизни, Ибрахимге, Мусагъа ве Исагъа тевсие эткенимизни Аллаh сизге де дин къылды. Факъат оларны чагъырдыгъынъ бу (дин), Аллаhкъа ортакъ къошкъанларгъа агъыр кельди, Аллаh истегенини озюне (пейгъамбер) сечер ве озюне ёнельгенни де, догъру ёлгъа къавуштырыр.
14 Олар озьлерине илим кельгенден сонъ, садедже араларындаки аседчилик себебинден, болюнювге тюштилер. Эгер белли бир девиргедже Раббинъден бир (кечиктирюв) сёзю кечкен олмаса эди, араларында аман укюм берилир эди. Олардан сонъ, китапкъа варис къылынгъанлар да, онынъ акъкъында терен бир шубе ичиндедирлер.

(Болюнювге тюшкенлерге кельген илим табири, азап хаберининъ бильдирилюви, Аз. Пейгъамбернинъ ёлланыладжагъы хабери, пейгъамберлернинъ ве китапларнынъ бильдирген хусуслар шеклинде ифаде этиле билир. Бу бильгиге рагъмен, ихтляфкъа тюшюльген, инангъан ве инанмагъанлар чыкъкъан. Инанмагъанларгъа джеза оларакъ аман азап берильмемеси ве къыямет кунюне къалдырылувы, Аллаhнынъ бу хусуста берген бир сёзюнден толайыдыр).

15 Иште, шунынъ ичюн сен (тевхидге) давет эт ве эмир олунгъанынъ киби дос-догъру ол. Оларнынъ авеслерине уйма ве де ки: Мен Аллаhнынъ эндирген Китабына инандым ве аранъызда адалетни тиклемекнен эмир олундым. Аллаh бизим де Раббимиз, сизинъ де Раббинъиздир. Бизим япкъанларымыз бизге, сизинъ япкъанларынъыз да сизгедир. Арамызда тартышыла биледжек бир мевзу ёкътыр. Аллаh эпимизни бир ерге топлар, дёнюш де Онъадыр.

(Аетте Аз. Пейгъамебрнинъ инсанларны давет этеджек принциплери ифаде этилиркен, уяджакъ эсаслары да беян этильген. Бунъа коре, даветке девам этиледжек, инанмагъанларнынъ теклиф ве исрарлары динъленмейджек).

16 Давети къабул этильгенден сонъ, Аллаh акъкъында тартышмагъа киришкенлернинъ делиллери, Рабблери къатында боштыр. Олар ичюн бир гъадап, кене олар ичюн четин бир азап бардыр.

(Аетте ачыкъ косьтерильген муджизелерге я да китапларгъа инангъандан сонъ, тартышувгъа киришкен еудийлернинъ вазиетине ишарет этилерек, делиллерининъ кечмейджеги ифаде этильген).

17 Китапны ве мизанны хакъ оларакъ эндирген Аллаhтыр. Не бильмектесинъ, бельки де, къыямет сааты якъындыр!
18 Онъа инанмагъанлар, онынъ чабук къопувыны истерлер. Инангъанлар исе, ондан къоркъарлар ве онынъ акъикъат олгъаныны билирлер. Яхшы билинъ ки, къыямет куню акъкъында тартышкъанлар терен бир сапыкълыкъ ичинделер.
19 Аллаh къулларына лютфкярдыр, истегенини рызыкъландырыр. О, къуветлидир, кучьлюдир.

(Бу ерде Аллаh къулларынынъ яхшысына да, яманына да лютфте булунгъаны анълашылмакъта. О, феналарны биле, къабаатлары себебинден, ач быракъмагъан).

20 Ким ахирет къазанчыны истей исе, онынъ къазанчыны арттырырмыз. Ким де дюнья кярыны истей исе, онъа да дюньядан бир шейлер берирмиз. Факъат онынъ ахиретте бир насиби олмаз.

(Аетте ахирет къазанчы, яхшы ниет ве давранышлар ичюн алынгъан саваплар оларакъ ифаде этильген. Аллаh савапны экинге бенъзеткен. Чюнки, савап салих амельнен къазанылгъан бир файдадыр. Бу себептен, «дюнья, ахиретнинъ тарласыдыр», денильген. Къазанчнынъ арттырылувына кельгенде, бу савапнынъ бирге нистебен онгъа, еди юзге ве даа зиядесине чыкъарылувы ве бу артувнынъ дюнья ишлерине де аит олувы демектир).

21 Ёкъса, оларнынъ Аллаh изин бермеген бир динни кетирген ортакълары бармы? Эгер кечиктирме сёзю олмаса эди, дер’ал араларында укюм берилир эди. Шубесиз, залымларгъа джан якъыджы бир азап бар.

(Аетте кяфирлерге Аллаhкъа ортакъ къошмакъ, тирильмекни инкяр этмек ве дюньягъа табынмакъ киби сакъат тюшюнджелерни телкъин эткен шейтанларгъа ве Аллаhтан башкъа дин иджат эткенлерге уювларынынъ себеби соралмакъта ве бу ортакъларгъа уювнынъ нетиджелерине дикъкъат чекильмекте).

22 Япкъан шейлери башларына кельгенде, залымларнынъ къоркъудан титрегенлерини кореджексинъ. Иман этип, яхшы ишлер япкъанлар да, дженнет багъчаларындадырлар. Рабблерининъ янында оларгъа истеген эр шейлери меджвуттыр. Иште, буюк лютф будыр.
23 Иште, Аллаhнынъ, иман эткен ве яхшы ишлер япкъан къулларына мужделеген нимети будыр. Де ки: Мен бунъа нисбетен сизден акърабалыкъ севгисинден башъка бир уджрет истемейим. Ким бир яхшылыкъ япса, онынъ савабыны арткъачынен берермиз. Шубесиз, Аллаh багъышлыйыджы, шукюрнинъ къаршылыгъыны бериджидир.

(Аетте кечкен акърабалыкъ севгиси «Сизден акърабамны севгенинъизни истейим» я да «Акъарбанъыз оларакъ мени севип, дестеклеминъизни истейим», шеклинде беян этильген).

24 Ёкъса, олар (сен ичюн) Аллаhкъа нисбетен ялан уйдурдымы? дерлер. Аллаh истер исе, сенинъ къальбинъни де муурьлер. Ве Аллаh батылны ёкъ этер; сёзлеринен хакъны ортагъа къояр. Шубесиз, О, къальплерде олгъанларны билиджидир.

(Аз. Пейгъамбернинъ Къур'ан-ы Керимни Дженаб-ы Хакъкъа нисбет этювине инанмагъанлар Пейгъамберимизни Аллаh къаршысында ифтираджы вазиетине тюшюрмеге джесарет этекен эдилер. Амма, Аллаh Ресулынынъ ялан уйдурувдан узакъ олгъаныны, бойле бир шейге джесарет этсе биле, онынъ къальби муурьленеджегини беян этмектедир).

25 О, куълларынынъ тёвбесини къабул этиджи феналыкъларны багъышлайыджы ве япкъанларынъызны билиджидир.

(Гунахларгъа аман тёвбе этмек керектир. Къул акъкъындан башкъа, Аллаhкъа къаршы ишленген гунахнынъ тёвбеси учь шарткъа багълыдыр: 1). Гунахтан тамамен вазгечмек. 2). Япкъанына пешман олмакъ. 3). Бир даа онъа дёнмемек. Эгер киши къул акъкъынен багълы бир яманлыкъ ишлеген олса, акъ саибининъ акъкъыны одемек, онынъ ризасыны алмакъ тёвбесининъ къабул шартларындандыр).

26 Аллаh, иман этип, яхшы ишлер япкъанларнынъ тёвбесини къабул этер, лютфиндан оларгъа, зиядесини берир. Кяфирлерге кельгенде, оларгъа да четин бир азап бардыр.
27 Аллаh къулларына рызкъны бол-бол берсе эди, ер юзюнде адден ашар эдилер. Факъат О, (рызкъны) истеген ольчюде эндирир. Чюнки О, къулларынынъ хаберини алыджыдыр, оларны корюджидир.
28 О, (инсанлар) умютлерини кескенден сонъ, ягъмурны эндириджи, рахметини эр тарафкъа яйыджыдыр. О, акъикъий досттыр, макътавгъа ляйыкътыр.
29 Коклерни, ерни ве оларнынъ ичине яйып чокълаштыргъан джанлыларыны яратувы да, Онынъ делиллериндендир. О, истеген вакътында оларны бир ерге топламагъа да къадирдир.
30 Башынъызгъа кельген эр анги бир мусибет, озь эллеринъизнен япкъанларынъыз себебиндендир. (Бунынънен берабер) Аллаh чокъуны афу этер.

(Аетте хитап этильгенлер – гунахкяр му'минлердир. Гунахы олмагъан му'минлернинъ башына кельген мусибетлернинъ себеплери башкъадыр. Меселя, оларнынъ сабыр этювлери эджирлерини арттыраджакъ себеплерден бири оларакъ сайыла билир).

31 Ер юзюнде (Оны) аджиз быракъалмазсынъыз. Аллаhтан башкъа бир достунъыз ве бир ярдымджынъыз да ёкътыр.
32 Денъизде дагълар киби ялдап юргенлер (гемилер) де Онынъ (барлыгъынынъ) делиллериндендир.
33 Истесе, О, рузгярны токътатыр да, онынъ (денъизнинъ) усьтюнде къала къоярлар. Эльбетте бунда чокъ сабыр этиджи, чокъ шукюр этиджи эр кес ичюн ибретлер бардыр.
34 Яхут япкъанлары себебинден, оларны эляк этер. Бир чокъусыны да афу этер (къуртарыр).
35 Бойледже, аетлеримиз узеринде тартышкъанлар, озьлерине къачаджакъ бир ер олмагъаныны бильсинлер.
36 Сизге берильген шей, ялынъыз дюнья аятынынъ кечиджи метахларыдыр. Аллаhнынъ янында олгъанлар исе, даа яхшы ве даа бакъийдир. Бу мукяфат иман этип, Рабблерине таянып ишангъанлар ичюндир.

(Дюньяда инсанларгъа берильген маддий имкян ве боллукъ, садедже бир кечиниш вастасыдыр. Аллаhнынъ янындаки савап исе, даимий ве даа файдалыдыр. Ает-и кериме, Аз. Эбу Бекир бутюн малыны Аллаh ёлуна арджлагъан вакътында, бир топлулыкънынъ оны тенкъит эткени узерине назиль олгъан. Албуки, бу давранышынен Аз. Эбу Бекир Аллаhкъа таянып ишанувнынъ энъ гузель орьнегини берген).

37 Олар буюк гунахлардан ве аясызлыкътан къачынырлар; къызгъан вакъытларында да, къусурларны багъышларлар.
38 Кене олар, Рабблерининъ даветине уярлар ве намазны къыларлар. Оларнынъ ишлери, араларында танышувнендир. Оларгъа берген рызкъымыздан да арджларлар.

(Бу ает Ислямий идаре шеклининъ, мусульманларнынъ озь араларындан сечеджек шуранынъ къарарларына эсаслангъанларына делиль оларакъ косьтерильген).

39 Бир акъсызлыкъкъа огърагъан вакъытларында, ярдымлашырлар.
40 Бир яманлыкънынъ джезасы, онъа мусавий бир яманлыкътыр. Ким багъышлар ве барышны теминлер исе, онынъ мукяфаты Аллаhкъа аиттир. Догърусы, О, залымларны севмез.
41 Ким зулумгъа огърагъандан сонъ, акъкъыны алыр исе, артыкъ оларгъа япыладжакъ бир шей ёкътыр.
42 Анджакъ инсанларгъа зулум этиджилерге ве ер юзюнде акъсыз ерде адден ашкъанларгъа джеза бардыр. Иште, элем бериджи азап буларгъадыр.
43 Ким сабыр этер ве афу этер исе, шубесиз бу арекети, япылувгъа дегер ишлердендир.

(Яманлыкъ къаршысында сабыр эткен ве оны багъышлагъан кимсе, мерд ве азимли инсанларнынъ яптыгъы ишини япкъандыр. Диннинъ истеги будыр).

44 Аллаh кимни саптырса, ондан сонъ артыкъ онынъ ич бир досту ёкътыр. Азапны корьгенлеринде залымларнынъ: Дюнеджек бир ёл бармы? дегенлерини корерсинъ.
45 Атешке атылыр экенлер, оларнынъ зиллеттен башларыны тёбен эгерек, козь къыйыгъынен гизли-гизли бакъкъанларыны кореджексинъ. Инангъанлар да: Иште, асыл зиянгъа огърагъанлар, къыямет куню озьлерини ве аилелерини зиянгъа сокъкъанлардыр, дейджеклер. Кесен-кес билинъ ки, залымлар, девамлы бир азап ичиндедирлер.

(Къыяметте зиянгъа огърамакъ, джеэннемде эбедий къалмакъ ве дженнетте азырлангъан ниметлерден марум быракъылмакъ шеклинде беян этильген).

46 Оларнынъ Аллаhтан башкъа озьлерине ярдым эткен ич бир достлары ёкътыр. Аллаh кимни саптырыр исе, артыкъ онынъ къуртулышкъа чыкъаджакъ бир ёлу ёкътыр.
47 Аллаhтан кери чевирилюви имкянсыз бир кунь кельмезден эвель, Раббинъизге уйынъ. Чюнки, о куню ич биринъиз сыгъынаджакъ бир ер тапалмазсынъыз, итираз да эталмазсынъыз.
48 Эгер юзь чевирир иселер, билесинъ ки, биз сени оларнынъ узерине бекчи ёлламдыкъ. Санъа тюшкени садедже теблигъдир. Биз инсангъа къатымыздан бир рахмет таттыргъан вакътымызда, онъа севинир. Амма, эллеринен япкъанлары себебинден, башларына бир феналыкъ келир исе, иште, о заман инсан пек нанкорьдир!

(Аетте, инкяр эткенлернинъ вазиетине Аз. Пейгъамбернинъ кедерленмемеси истенильген, айрыджа инсанларнынъ зенгинлик ве сагълыкъ киби ниметлерге нисбетен арекетлери иле япкъан гунахлардан толайы, огърагъан сыкъынтылары къаршысындаки менфий тавурларына дикъкъат чекильген).

49 Коклернинъ ве ернинъ мульки Аллаhнынъдыр. Истегенини яратыр; истегенине къыз балалар, истегенине де огълан балалар багъышлар.
50 Яхут оларны эм огълан, эм де къыз балалары олмакъ узьре, чифт берир. Истегенини де къысыр къалдырыр. О, эр шейни билиджидир, эр шейге кучю етиджидир.
51 Аллаh бир инсаннен, анджакъ вахий ёлунен я да перде артындан къонушыр, яхут бир эльчи ёллап, изнинен онъа истегенини вахий этер. О, юджедир, акимдир.

(Вахийнинъ келюв шекиллерини беян эткен бу аетке коре, вахий къальпке ильхам я да Дженаб-ы Хакъны корьмеден, перде арктындан къонушув я да вахий мелеги (Джебраил) вастасы иле келям эшитмек суретинен де керчеклешмекте).

52 Иште, бойледже, санъа да эмримизнен Къур'анны вахий эттик. Сен китап недир, иман недир бильмез эдинъ. Факъат биз оны къулларымыздан истегенимизни кендиси иле догъру ёлгъа ириштирдигимиз бир нур къылдыкъ. Шубесиз ки, сен догъру бир ёлны косьтермектесинъ.

(Къур'ан дие терджиме этильген «рух» келимеси, айрыджа Джебраилни де ифаде эткен. Бу аетте рисалет ве китапнынъ эмиети беян этильген, Аз. Пейгъамбернинъ озюне кельген вахийнен, догъру ёл ребери олгъаны анълатылгъан).

53 (О ёл) коклернинъ ве ернинъ саиби олгъан Аллаhнынъ ёлудыр. Дикъкъат этинъ, бутюн ишлер сонъунда Аллаhкъа дёнер.

(Му'минлерге мужде, гунахкярларгъа да техдит булунгъан бу аетте, артыкъ къаршылыкълы себеп ве алякъаларнынъ ортадан къалкъкъаны, эр шейнинъ Аллаhкъа дёнген куню хатырлатылгъан).