Сура 43: эз-ЗУХРУФ

Зухруф – алтын ве джевер манасына келе. Суреде булардан сёз этильгени ве Аллаhнынъ инсангъа саип олгъан алтын ве джеверлернен дегиль, инанч ве давранышларына коре къыймет кескени анълатылгъаны ичюн, суре бу адны алгъан. Меккеде энген ве 89 аеттир.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Хаа. Миим.
2-3 Ап-ачыкъ Китапкъа ант олсун ки, биз, анълап тюшюнювинъиз ичюн, оны арапча бир Къур'ан къылдыкъ.
4 О къатымызда булунгъан Ана Китапта (левх-и махфузда) мевджут, юдже ве икмет иле толу бир китаптыр.

(Шаны юдже Къур'ан, муджизевий васфынен, дигер китаплардан даа юджедир. Чюнки, белягъатны энъ усьтюн мертебеге ириштирген, айрыджа бутюн кечмиш китапларнынъ укюмлерини ортадан къалдыргъандыр).

5 Сиз, адден ашкъан кимселер олдунъыз дие, сизни Къур'аннен тенбиелевден вазгечейикми?
6 Даа эвельки миллетлерге нидже пейгъамберлер ёллагъан эдик.
7 Олар, озьлерине кельген эр пейгъамберни мытлакъа алайгъа ала эдилер.
8 Биз булардан даа зорбаджы олгъанларны да эляк эттик. Бунынъ киби, эвелькилерде мисали кечкендир.
9 Ант олсун ки, оларгъа коклерни ве ерни ким яратты? деп сорасанъ; «Оларны, шубесиз кучьлю олгъан, эр шейни бильген Аллаh яратты», дерлер.
10 О, сизге ерни бешик япкъан ве догъру юрерсинъиз дие, ер юзюнде сизге ёллар яраткъан.
11 Коктен, бир ольчюге коре, сувны эндирген Одыр. Биз онынънен (къуп-къуру) олю мемлекетке аят берирмиз. Иште, сиз де, бойледже (мезарларынъыздан) чыкъарыладжакъсынъыз.

(Аетте, итияджгъа ве белли ольчюге коре, ягъмурнынъ ягъдырылгъаны, онынънен топракъкъа аят берильгени бильдирильген бу вазиетнинъ тирилювнинъ ачыкъ мисали олгъаны къайд этильген).

12-13 Бутюн чифтлерни О яраткъандыр. Ве сизге минеджек гемилеринъизни ве айванлар яраткъандыр ки, бойледже оларнынъ сыртына минип, усьтлерине ерлешкенинъизнен, Раббинъизнинъ ниметини анъаракъ: Буны бизим хызметимизге бергенни тесбих этермиз, ёкъса, биз буларгъа кучь етиштиралмаз эдик, деювинъиз ичюндир.

(Миниледжеклер, тюшюнмеге ве Аллаhны тесбих этмеге етеклейиджи варлыкълардыр. Бу себептен, сахабе-и кирам айванларына мингенлеринде, ахиретни ве табутнен башланаджакъ ёлджулыкъны тюшюне эдилер. Ресулуллаh ёлджулыкъкъа чыкъкъанда, бу аетлерни окъур эди).

14 Биз, шубесиз Раббимизге дёнеджекмиз (демелисинъиз).
15 Амма, олар къулларындан бир къысмыны Онынъ бир джузи (болюги) къылдылар. Акъикъатен, инсан ап-ачыкъ бир нанкорьдир.

(Бу ерде еудийлерден бир топунынъ Узейрни, христианлардан да Исаны Аллаhнынъ огълу сайгъанларына, мушриклернинъ исе, мелеклерни Аллаhнынъ къызлары оларакъ къабул эткенлерине ишарет этильмекте).

16 Ёкъса, Аллаh яраткъанларындан къызларны озюне алды да, огъулларны сизге айырдымы?!
17 Олардан бири, Рахмангъа аит сайгъан къыз баласынен мужделенгенинен, иддетленерек, юзю сим-сия кесилир.

(Аетте ифаде этильгени киби, къызларны Аллаhтан, огъулларыны озьлеринден сайгъанлары ичюн, къыз бала догъгъаны акъкъындаки хаберден кедерлене ве синъирлене эдилер. Сонъунда да къызларны тирилейин къумгъа коме эдилер).

18 Сюс ичинде етиштирилип, дженк эталмайджакъ олгъанны истемейлерми? (Оларны Аллаhнынъ парчасы саймакъталармы?)

(Ает, къадынлардаки сюсленюв хусусиетлеринен, курештеки зайыфлыкъларына ишарет этмекте).

19 Олар, Рахманнынъ къуллары олгъан мелеклерни де ыргъачы сайдылар. Аджеба, мелеклернинъ яратылгъанларыны корьгенлерми? Оларнынъ бу шаатлыкълары языладжакъ ве соргъугъа чекиледжеклер.
20 Ве дедилер ки: Рахман истесе эди, биз оларгъа табынмаз эдик. Оларнынъ бу хусуста бир бильгилери ёкъ. Олар садедже ялан сёйлейлер.
21 Ёкъса, бундан эвель оларгъа бир китап бердик де, онъа багъланмакъталармы?
22 Ёкъ! «Садедже, биз бабаларымызны бир дин узеринде булдыкъ, биз де оларнынъ изинден кетмектемиз», дерлер.

(Бойледже, мелеклерге табынувнынъ, бильги ве китап оларакъ, бир таянгъычы олмагъаны, садедже корь-коране такълиттен ибарет олгъаны ортагъа чыкъмакъта).

23 Сенден эвель де, анги мемлекетке тенбиеджи ёллагъан исек, мытлакъа о ернинъ илери кельгенлери: Бабаларымызны бир дин узеринде булдыкъ, биз де оларнынъ излерине уярмыз, дер эдилер.
24 Мен сизге бабаларынъызны узеринде булгъанынъыз (дин)ден даа догърусыны кетирген исем (кене манъа уймазсынъызмы)? дегенинен, дедилер ки: Догърусы, биз сизнен ёлланылгъан шейни инкяр этмектемиз.
25 Биз де олардан инктикъам алдыкъ. Бакъ, яланлагъанларнынъ сонъу насыл олды?
26 Бир заман Ибрахим, бабасына ве къавмына деген эди ки: Мен сизинъ табынгъанларынъыздан узакъым.
27 Мен, ялынъыз мени яраткъангъа табынырым. Чюнки, О, мени догъру ёлгъа къавуштыраджакъ.
28 Бу сёзни, артындан келеджеклерге девамлы къаладжакъ бир мирас оларакъ быракъты ки, инсанлар (онынъ динине) дёнсинлер.

(Аз. Ибрахим хакъны къабул этмеген бабасынынъ ёлуны терк этмекнен, эр заман аталарынынъ такълит этилалмайджагъыны косьтерген ве тевхид келимесини, артындакилерге мирас оларакъ къалдыргъан, бу себептен де, неслинде Бир Аллаhкъа инангъанлар эксик олмагъан. Меккелилер арасында да «ханифлер» адынен танылгъан ве Аз. Ибрахимнинъ инанчына садакъат косьтерген инсанлар бар эди).

29 Догърусы, буларны да, аталарыны да, оларгъа хакъ ве оны беян эткен бир пейгъамбер кельгенге къадар кечиндирдим.
30 Фаъкат озьлерине хакъ кельгенинен: Бу бир тылсымдыр, биз оны танымаймыз, дедилер.
31 Ве дедилер ки: Бу Къур'ан эки шеэрден бир буюк адамгъа эндирильсе олмаз эдими?

(Аз. Пейгъамберге инанмаганларгъа коре, Къур'ан Меккенинъ зенгинлеринден Велид б. Мугъииреге я да Тааифнинъ зенгинлеринден Урье эс-Сакъафийге эндирильмели эди. Велид б. Мугъиире бойле деген эди: Къурейшнинъ буюги ве эфендиси олгъан мен, яхут Сакифнинъ буюги Эбу Амр б. Умеир эс-Сакъафий тургъанда, Къур'ан Муhаммедге энеджекми?
Албуки, Аллаh назарында юксеклик, зенгинлик я да несеби беллиликнен дегиль, такъванендир. Бунынънен берабер, Аз. Муhаммед, несеб итибарынен де, оларнынъ энъ шерефлиси эди. Ялынъыз анадан ве бабадан етим къалгъан эди, зенгин де дегиль эди).

32 Раббинънинъ рахметини олар пайлаштырмакъталармы? Дюнья аятында оларнынъ маишетлерини (рызыкъларыны) араларында биз пайлаштырдыкъ. Бир-бирине иш яптырувлары ичюн кимини о бирисине дереджелернен усьтюн яптыкъ. Раббинънинъ рахмети оларнынъ топлагъан шейлеринден даа хайырлыдыр.
33 Эгер инсанларнынъ куфюрде бирлешкен тек бир уммет олувы (телюкеси) олмаса эди, Рахманны инкяр эткенлернинъ эвлерининъ таванларыны ве чыкъаджакъ мердивенлерини кумюштен япар эдик.
34 Эвлерининъ къапуларыны ве усьтлерине ясланаджакъ курсюлерни де (эп кумюштен япар эдик).
35 Ве оларны зийнетлерге богъар эдик. Бутюн булар, садедже дюнья аятынынъ кечиджи менфаатыдыр. Ахирет исе, Раббинънинъ къатында, Аллаhнынъ азабындан сакъынып, рахметине сыгъынгъанларгъа аиттир.
36 Ким Рахманны зикр этювден гъафиль олур исе, янындан айрылмагъан бир шейтанны онъа мусаллат этермиз.
37 Шубесиз, бу шейтанлар оларны догъру ёлдан чыкъарырлар да, олар озьлерини догъру ёлда зан этерлер.
38 О шейтаннынъ досту энъ сонъунда бизге кельгенинен, аркъадашына: Кешке, меннен сенинъ арамызда шаркънен гъарп арасы къадар узакълыкъ олса эди, не фена аркъадаш экенсинъ! дер.

(Аеттен, къыямет кунюнде ёлдан чыкъкъан ве шейтангъа аркъадаш олгъан кимсенинъ, фена аркъадашынен озю арасында узакъ месафе олгъаныны тилеерек, корюшмек истемейджеги анълашыла).

39 Зулум эткенинъиз ичюн бугунь (пешманлыкъ) сизге ич бир файда бермейджек. Чюнки, сиз азапта ортакъсынъыз.
40 (Ресулым!) Сагъырларгъа сен эшиттередексинъми; яхут корьлерни ве ап-ачыкъ сапыкълыкъта олгъанларны догъру ёлгъа сен къавуштыраджакъсынъмы?
41 Биз сени олардан узакълаштырсакъ да, кене олардан интикъам алырмыз.

(Сен корьсенъ де, кормесенъ де, оларгъа хакъ эткен джезаларыны береджекмиз).

42 Яхут оларгъа ваде эткен азабымызны санъа косьтерирмиз. Чюнки, бизим оларгъа кучюмиз етер.
43 Сен, санъа вахий этильгенге сым-сыкъы сарыл. Шубесиз, сен дос-догъру ёлдасынъ.
44 Догърусы, Къур'ан, санъа ве къавмынъа бир огюттир. Илериде ондан месулиетли тутуладжакъсынъыз.
45 Сенден эвель ёллагъан эльчилеримизнинъ (умметлеринден) сора! Рахмандан башкъа табыныладжакъ танърылар (эдининъиз дие) эмир эткенмизми?

(О бир пейгъамберлернинъ кетирген динлери талиль этильген вакъытта, анълашылыр ки, ич бир пейгъамбернинъ дининде путкъа табынув ёкъ. Бутюн пейгъамберлер тевхид инанчында бирдирлер).

46 Ант олсун, биз Мусаны аетлеримизнен Фыравунгъа ве онынъ илери кельген адамларына ёллагъан эдик де, Муса: Мен алемлер Раббининъ эльчисийим, деген эди.
47 Оларгъа аетлеримизни кетиргенинен, оларгъа куле къойгъан эдилер.
48 Оларгъа косьтерген эр бир аетимиз (муджиземиз) дигеринден даа буюк эди. Догъру ёлгъа дёнсюнлер дие, оларны азапкъа огъраттыкъ.
49 Бунынъ усьтюне, дедилер ки: Эй, тылсымджы! Санъа берген вадеге коре, биз ичюн Раббинъе дуа эт; чюнки, биз артыкъ догъру ёлгъа киреджекмиз.

(Ает, Аз. Муса къавмынынъ азапны корьгенинен, къуртулмакъ ичюн инанаджакъларыны бильдиргенлерине, бойледже, азапнынъ ортадан къалдырыладжагъына даир берильген сёзни де хатырлаткъанларына ишарет этмекте).

50 Факъат биз олардан азапны къалдыргъанымызнен, сёзлеринден къайта къойдылар.
51 Фыравун къавмына сесленди ве бойле деди: «Эй, къавмым! Мысыр мульки ве алтымдан акъкъан шу ирмакълар меним дегильми? Аля корьмейсинъизми?».

(Фыравун бу сёзюнен сарайларыны ве алтындан акъкъан Ниль нехрини козьде тутаракъ, къудрет, сервет ве буюклигини ортагъа къоймакъта ве бунъа нисбетен Аз. Мусанынъ зайыфлыгъыны ве факъырлыгъыны хатырлатмакъта).

52 «Ёкъса, мен, озю зайыф ве не ерде исе, сёз анълаталмайджакъ вазиеттеки шу адамдан даа хайырлы дегилимми?».

(Бу сёзюнен Фыравун, Аз. Мусанынъ тилиндеки тутукълыгъына ишарет этмек истей эди).

53 «Онъа алтын билезликлер берильмели я да янында онъа ярдымджы мелеклер келмели дегиль эдими?».
54 Фыравун къавмыны алдатты; олар да онъа боюн эгдилер. Олар ёлдан чыкъкъан бир къавмдыр.
55 Бойледже, бизни опькелендиргенинен, олардан итикъам алдыкъ, эписини сувда богъдыкъ.
56 Оларны, сонъундан кельгенлернинъ кечмиши ве бир ибрет орьнеги яптыкъ.
57 Мерьем огълу Иса, бир мисаль оларакъ, анълатылгъанынен, сенинъ къавмынъ аман багъырышмагъа башлады.

(Ривает этильгенине коре, Аз. Иса ве анасы Мерьемнен багълы бир меселе музакере этильген топлашувда мушриклерден бири: «Эгер табынылгъан Иса, Мерьем, Узейр ве мелеклер джеэннемде исе, оларнен берабер олмагъа разымыз», деген, бу сёзге мушриклер кульген эдилер. Ает оларнынъ бу къопайчора тавурлары акъкъында энген).

58 Бизим танърыларымыз хайырлымы, ёкъса омы? дедилер. Буны санъа, анджакъ тартышмакъ ичюн сёйледилер. Догърусы, олар къавгъаджы бир топлумдыр.

(Бу сёзлеринен мушриклер танърыларыны Аз. Исанен тенъештирмеге арекет эткенлери анълашыла).

59 О, садедже озюне нимет берген ве Исраил огъулларына орьнек япкъан бир къулымыздыр.

(Ает, Аз. Исанынъ пейгъамберлик ниметине иришкен ве бабасыз догъувынен де, Исраил огъулларына иляхий къудретнинъ орьнеги оларакъ кетирильген буюк бир зат олгъаныны такидлей).

60 Эгер тилесе эдик, аранъыздан ер юзюнде еринъизге кечеджек мелеклер яратыр эдик.
61 Шубесиз ки, о (Иса), къыяметнинъ (не заман къопаджагънынъ) бильгисидир. Ондан ич шубе этменъ ве манъа уйынъ; чюнки, бу, дос-догъру ёлдыр.

(Бу аетте Аз. Исанынъ къыямет ичюн бир бильги олгъаны беян этилерек, ахыр заманда онынъ текрар дюньягъа къайтаджагъына ишарет этиле. Бунынъ киби, аеттеки «илим» келимеси – ишарет мансына кельген «алем» шеклинде де окъулгъан. Бунынънен берабер, аетни: «Къур'анда ахирет ичюн етерли бильгилер бар», шеклинде анълагъанлар да олгъан).

62 Сакъын шейтан сизни ёлдан чыкъармасын. Чюнки, о сиз ичюн ачыкътан-ачыкъ душмандыр.
63 Иса, ачыкъ делиллернен кельген вакъытта, деген эди ки: Мен сизге икмет кетирдим ве ихтиляфкъа тюшкен шейлеринъизден бир къысмыны сизге анълатмакъ ичюн кельдим. Ойле исе, Аллаhтан къоркъунъ ве манъа итаат этинъ.
64 Чюнки, Аллаh, меним де Раббим, сизинъ де Раббинъиздир. Онъа ибадет этинъ. Иште, бу, догъру ёлдыр.
65 Амма, араларындан чыкъкъан топлулыкълар бир ихтилафкъа тюштилер. Элемли бир куньнинъ азабы къаршысында вай о зулум эткенлернинъ алына!

(Христиан ве еудийлерден базылары Аз. Иса ичюн Аллаh, базылары Аллаhнынъ огълу, бир къысмы да учьнинъ учюнджиси дедилер ве бойле инандылар. Ает оларнынъ бу ерсиз тюшюндже ве инанчларынынъ къыямет кунюнде аджынаджакъ бир азапкъа огърайджакъларына себеп оладжагъыны хабер бере).

66 Олар фаркъында олмагъанларында, къыямет кунюнинъ оларгъа апансыздан келювинден башкъа бир шей беклемектелерми?
67 О куню, Аллаhкъа къаршы келювден сакъынгъанлардан гъайры, дост олгъанлар (биле) бир-бирилерине душман кесилирлер.

(Аллаh озюне къаршы келювден сакъынгъанларгъа бойле нида этер:)

68-69 Эй, аетлеримизге инангъан ве мусульман олгъан къулларым! Бугунь сизге коръку ёкътыр. Сизлер кедерленмейджексинъиз де.
70 Сиз ве зевджелеринъиз, севинч ве нешэли алда дженнетке киринъиз!
71-73 Оларгъа алтын тепсилер ве къаделер долаштырылыр. О ерде джанлары истеген, козьлери ошлангъан эр шей бардыр. Ве оларгъа: Сиз о ерде эбедий къаладжкъсынъыз, иште япкъанларынъызгъа къаршылыкъ сизге мирас берильген дженнет будыр. О ерде сиз ичюн бол-бол мейвалар бар, олардан ашарсынъыз, денилир.
74-75 Шубесиз, къбаатлылар джеэннем азабында девамлы къаладжакълар, азаплары енгиллештирильмейджек. Олар азап ичинде къуртулыштан умют кескенлердир.

(Бу ердеки къабаатлы – Аллаhны инкяр эткен я да ширк къошкъанлардыр).

76 Биз оларгъа зулум этмедик, факъат олар озьлери залым кимселердир.
77 Эй, Малик! Раббинъ бизим ишимизни битирсин! дие сесленирлер. Малик де: Сиз бойле къаладжакъсынъыз! дер.

(Кяфирлер джеэннемнинъ бекчиси Маликке аетте бильдирильген шекильде сесленерек, олюмлерини истерлер. Чюнки, олюмлери – азап ичинде яшагъанларындан даа яхшыдыр. Амма, Малик оларгъа ич бир суретте бу ерден къуртулыш олмагъыныны бильдирир).

78 Ант олсун, биз сизге хакъны кетирдик, факъат чокъунъыз хакътан ошланмайсынъыз.

(Бу ерде Къурейшнинъ Даару'н-Недведе Аз. Пейгъамберге къаршы къургъан тузакъларына ишарет этилерек, оларнынъ тузакъларына къаршылыкъ, элякетлерининъ такъдир этильгени бильдирильген. Чюнки, кяфирлер Аз. Муhаммедни ве Къур'анны севмегенлерини сёйлемекнен къалмайып, къаршы къоюв хусусында да, къарарлар ала эдилер).

79 Ёкъса, (мушриклер) бир ишке кесен-кес къарар бердилерми? Догърусы, биз де къарарлымыз!
80 Ёкъса, биз оларнынъ сырларыны ве гизли лакъырдыларыны эшитмедик беллейлерми? Ёкъ, ойле дегиль; янларындаки эльчилеримиз (хафаза мелеклери де) язмакътадырлар.
81 Де ки: Эгер Рахманныъ бир баласы олса эди, эльбетте мен (онъа) къуллыкъ эткенлернинъ илькиси олур эдим!.
82 Коклернинъ ве ернинъ Рабби, Аршнынъ да Рабби олгъан Аллаh оларнынъ васыфландырувларындан юджедир, узакътыр.
83 Сен быракъ оларны, оларгъа сёз берильген куньлерине къавушкъангъа къадар батылгъа далсынлар, ойнай турсынлар.
84 Коктеки Илях да, ердеки Илях да Одыр. О, акимдир, эр шейни билиджидир.
85 Коклернинъ, ернинъ ве экиси арасында олгъан эр шейнинъ мульки озюне аит олгъан Аллаh не юджедир! Къыямет саатыны бильмек де Онъа махсустыр. Сиз Онъа дёндюриледжексинъиз.
86 Аллаhны быракъып да, табынгъан путлары шефаат эталмазлар. Анджакъ, билерек хакъкъа шаатлыкъ эткенлер бундан истиснадыр.

(Аетте ифаде этильгени киби, путлар ич кимсеге шефаат эталмазлар ве ярдымда булуналмазлар. Чюнки, шефаатчылыкъкъа изинлери ёкътыр. Анджакъ, Иса ве Узейр (а.с.)нен мелеклернинъ, тиллери ве къальплеринен хакъны догърулагъан киши ве варлыкълар олгъанлары ичюн, инангъанларгъа шефаат этеджеклери анълашылмакъта).

87 Ант олсун, олардан озьлерини ким яраткъаныны сорасанъ, эльбетте «Аллаh» дерлер. О алда, насыл (Аллаhкъа къуллыкътан) чевирильмектелер?
88-89 (Ресулуллахнынъ:) Я Рабби! Булар иман этмеген бир къавмдыр, деювине къаршы Аллаh: Шимдилик сен олардан юзь чевир ве сизге селям олсун, де. Якъында биледжеклер! буюрды.