Сура 44: эд-ДУХААН

Меккеде энген бу суре 59 аеттир. Адыны 10-нджи аетте кечкен ве думан манасыны анълаткъан «духаан» келимесинден алгъан.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Хаа. Миим.
2-3 Ап-ачыкъ Китапкъа ант олсун ки, биз оны (Къур'анны) мубарек бир геджеде эндирдик. Шубесиз, биз тенбиеджимиз.

(Бу аетте кечкен «мубарек гедже» – Къадир геджеси я да Берат геджеси олгъанына даир риваетлер бар. Анджакъ Къур'ан-ы Керимнинъ Аз. Пейгъамберге Къадир геджесинде эндирильгенини бильдирген аетни козь огюне алгъан Ислям алимлерининъ чокъу бу ерде Къадир геджесине ишарет этильгени риваетини даа къуветли сайгъанлар. Айрыджа, бакъ. Бакъара 2/182-нинъ анълатувы ве Кадир, 97/1).

4-6 Къатымыздан бир эмир иле эр икметли ишке о геджеде укюм этилир. Чюнки, биз, Раббининъ бир рахмети оларакъ пейгъамберлер ёлламакътамыз. О, эшитиджидир, билиджидир.
7 Эгер кесен-кес инана исенъиз (билинъ ки, Аллаh), коклернинъ, ернинъ ве экиси арасында олгъанларнынъ Раббидир.
8 Ондан башкъа илях ёкътыр. (Эр шейни О) тирильтир ве ольдюрир. Сизинъ де Раббинъиз, эвельки аталарынъызнынъ да Раббидир.
9 Факъат олар, шубе ичинде эгленип туралар.
10-11 Шимди сен, кокнинъ инсанларны сараджакъ ачыкъ бир думан чыкъараджакъ кунни козьле. Бу, элем бериджи бир азаптыр.
12 (Иште, о вакъытта инсанлар:) Раббимиз! Бизден азапны четлет. Догърусы, биз артыкъ инанмакътамыз (дерлер).

(Бу думан акъкъында эсаслы эки чешит ёрум япалгъан: 1. Думан – къытлыкъ ве къургъакълыкътыр. Чюнки, Арабистанда буюк бир къытлыкъ олгъан, онынъ ортадан къалдырылувы ичюн Къурейш, Аз. Пейгъамберге баш ургъан. 2. Бу думан – къыямет аляметлеринден олуп, кокни къаплайджакъ думандыр. Пейгъамберимизден ривает этильгенине коре, къыямет аляметлеринден бири де, шаркъ ве гъарп арасыны къаплайджакъ думан вакъиасыдыр).

13 Къайда оларда огют алмакъ? Албуки, озьлерине керчекни анълаткан бир эльчи кельген эди.
14 Сонъ ондан юзь чевирдилер ве: Бу, огретильген бир дели! дедилер.
15 Биз азапны бираз ортадан къалдыраджакъмыз, амма, сиз кене (эски алынъызгъа) дёнеджексинъиз.

(Аз. Пейгъамбернинъ дуасынен, къытлыкъ ортадан къалдырылгъанындан сонъ, инкярларына къайткъан эдилер. Башкъа бир ёрумгъа коре де, къыямет къопмадан эвель, этрафны къаплагъан думанны кяфирлер корьгенинен, Аллаhкъа сыгъынып дуа этеджеклер, Аллаh къыскъа бир муддет думанны ортадан къалдыраджакъ, факъат олар бунъа рагъмен, текрар куфюрге дёнеджеклер).

16 Факъат биз буюк бир шиддетнен якъалайджакъ кунюмиз, интикъамымызны кесен-кес алырмыз.
17-18 Ант олсун, олардан эвель биз, Фыравуннынъ къавмыны да имтиан эткен эдик. Оларгъа: Аллаhнынъ къуллары! Манъа келинъ! Чюнки, мен сизге (ёлланылгъан) ишанчлы бир Ресулым, дие (даветте булунгъан) шерефли бир эльчи кельген эди.
19 Аллаhкъа нисбетен буюклик тасламанъ. Чюнки, мен сизге ап-ачыкъ бир делиль кетирмектем.

(Ап-ачыкъ делиль, Аз. Мусанынъ косьтерген муджизелеридир).

20 Мен, мени ташборангъа тутувынъыздан, меним ве сизинъ Раббинъиз олгъан Аллаhкъа сыгъындым.

(Ает, ташборан этерек, ольдюреджек техдидлерини даркъаткъанларгъа къаршы Аз. Мусанынъ эскенджеге, акъаретке ве олюмге дикъкъат этмейип, Аллаhкъа сыгъынаджагъыны беян эткенине дикъкъат чекмекте).

21 Эгер манъа инанмаз исенъиз, ич олмагъанда, янымдан узакълашынъ.
22 Бунынъ узерине Муса: Булар къабаат ишлеген бир топлумдыр, дие Раббине арз этти.
23 Аллаh: О алда, къулларымны геджелейин ёлгъа чыкъар. Чюнки, такъип этиледжексинъиз, буюрды.

(Акъкикъатен, Фыравун ве ордусы шеэрден чыкъкъанларындан хабер алгъанынен, Аз. Мусаны ве Исраил огъулларыны такъип эткен эдилер).

24 Денъизни ачыкъ алда быракъ. Чюнки, олар богъуладжакъ бир ордудыр.

(Башкъа аетлерде ер алгъанына коре, Аз. Муса расткельген денъизге таягъыны ураракъ, сувнынъ ачылувыны теминлеген, къавмы раат бир шекильде къаршы тарафкъа кечкен, такъип эткен Фыравун ве ордусы исе, айны сув ичинде богъуларакъ эляк олгъан).

25-27 Олар артта нидже багъчалар, чокъракълар, экинлер, гузель къонакълар, зевкъ ве сефасыны сюрьген нидже ниметлерини быракъкъан эдилер.
28 Иште, бойледже, биз де оларны башкъа бир топлумгъа мирас къалдырдыкъ.
29 Кок ве ер оларнынъ артындан агъламады; оларгъа мухлет де берильмеди.
30 Ант олсун, биз Исраил огъулларыны о алчалтыджы азаптан къуртардыкъ.
31 Яни Фыравундан. Чюнки, о бир зорбаджы эди, адден ашкъанлардан эди.

(Башкъа аетлерде бильдирильгени киби, Фыравун Исраил огъулларыны озюне къул ве хызметчи япа, огъулларыны ольдюре эди. Бу, Исраил огъулларыны ашшалайыджы бир вазиет эди).

32 Ант олсун, биз Исраил огъулларына, билерек, (озь заманларында) алемлернинъ усьтюнде бир имтияз бердик.
33 Оларгъа, ичинде ачыкъ бир имтиан булунгъан, ишаретлер бердик.

(Бу ишаретлер – денъзининъ ярылувы, булутнынъ кольгеси, къудрет эльвасы ве бодена кебабы киби лютфлер шеклинде сайыла билир).

34-36 Олар (мушриклер) дейлер ки: Ильк олюмимизден сонъ бир шей ёкътыр. Биз тирильтиледжек дегильмиз. Догъру сёйлей исенъиз, аталарымызны кетиринъ.
37 Булар даа хайырлымы, ёкъса, Тубба' къавмынен, олардан эвелькилерми? Оларны ёкъ эттик, чюнки, олар къабаатлы эдилер.

(Тубба' – Йемен укюмдарларына берильген исимдир. Пейгъамберимизден ривает этильгенине коре, бу укюмдар яхшы бир инсан эди, факъат къавмы ёлдан чыкъкъан эди. Аетте, Тубба' ве башкъа къавмларгъа коре, Къурейшнинъ кучь, къувет ве сайы итибарынен, даа зайыф олгъаны хатырлатылгъан).

38 Биз коклерни, ерни ве булар арасында олгъанларны, оюн ве эглендже олсун, дие яратмадыкъ.
39 Оларны садедже керчек бир себепнен яраттыкъ. Факъат оларнынъ чокъу бильмейлер.
40 Шубесиз, (хакъны батылдан айыргъан) укюм куню, эписининъ бир ерде булушаджакъ кунюдир.

(Къыямет куню хакъ батылдан, акълы акъсыздан айырды этиледжек. Я да инсанлар якъынларындан ве достларындан айырыладжакъ. Бу вазиет аеттеки «фасыл» келимеси иле ифаде этильген.)

41 О куню достнынъ досткъа ич бир файдасы олмаз, оларгъа ярдым да этильмез.
42 Анджакъ, Аллаhнынъ мерхамет эткен кимселери бойле дегильдир. Шубесиз, О, устюндир, мерхаметлидир.
43-44 Шубесиз, закъкъум тереги гунахкярларнынъ емегидир.
45-46 О, къарынларда маден иритмеси киби, сувнынъ къайнамасы киби къайнар.
47-50 (Аллаh зебанийлерге эмир этер): Тутынъ оны! Джеэннемнинъ ортасына сюйрекленъ! Сонъ башына азап оларакъ, къайнагъан сув тёкюнъ!) ве денъ ки: (Тат, бакъайыкъ. Къана, сен озюнъдже усьтюн эдинъ, шерефли эдинъ! Иште, бу, шубеленип тургъан шейинъиздир.
51-53 Муттакъийлер исе, акъикъатен ишанчлы бир макъамдадырлар. Багъчаларда ве чокъракъ башларындадырлар. Индже йипектен ве парлакъ атластан киерек, къаршы-къаршыгъа отурырлар.
54 Иште, бойле, бунынънен берабер, биз оларны ири козьлю урийлернен эвлендирирмиз.
55 О ерде, ишанч ичинде (джанлары чеккен, эр мейваны истерлер).
56 Ильк таткъан олюмлеринден гъайры, о ерде артыкъ олюм татамазлар. Ве Аллаh оларны джеэннем азабындан къорчалагъандыр (девамлы аяткъа къавушкъандырлар).
57 Булар Раббинъден бир лютф оларакъ (берильгендир). Иште, буюк къуртулыш будыр.
58 Биз оны Къур'анны, огют алалар дие, сенинъ тилинъде эндиререк, къолай анълашылмасыны теминледик.
59 (Кене де инанмагъанларнынъ башларына келеджеклерни) бекле; олар да беклемектелер.