Сура 5: эль-МААИДЕ

Учюнджи аеттен гъайры, суренинъ бутюни Мединеде, иджрий алтынджы сенеде назиль олгъан, 120 аеттир. Бухарий ве Муслимде Аз. Умерден ривает этильгенине коре, «Бугунь сизге дининъизни тамамладым...» ифадеси кечкен аети Меккеде, веда хаджында, джума куню, арфе акъшамы назиль олгъан.
«Мааиде» – софра демектир. 112 ве 114-нджи аетлерде Аз. Иса заманында коктен эндирилюви истенильген бир софрадан баас этильгени ичюн суреге бу исим берильген.
Бундан эвельки суреде диний топлулыкълардан мунафыкълар акъкъында зиядедже сёз этильген эди. Бу суреде исе, кене мунафыкълардан баас этильмекнен берабер, чокъча эхл-и китаптан ве алельхусус христианлар акъкъында сёз юрьсетильген. Бундан гъайры, суреде хадж вазифеси, абдест, гъусул, тейеммумнен багълы базы бильгилер, ички ве къумар ясагъы, ахтларгъа ве сёзге саиплик, ичтимаий ве ахлякъий мунасебетлер, арам ве элял ашаладжакълар киби бильги ве укюмлерге ер берильген.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Эй, иман эткенлер! Ахтлар(нынъ керегини) ерине кетиринъ. Ихрамлы олгъанда авланмакъны элял саймамакъ узьре, (ашагъыда) сизге окъуладжакълардан башкъа айванлар сиз ичюн элял этильди. Аллаh истегенине укюм этер.

(Ахтларгъа риает, укъукъий девлетнинъ энъ муим хусусиетини тешкиль этер. Земаневий девлетлерде эки муим васыф бар: «Ичтимаийлик, укъукъийлик». Булардан биринджиси девлетнинъ, ялынъыз шахсларнынъ укъукъыны дегиль, топлумнынъ да акъ ве менфаатларыны козетюви, кереккенде топлум менфаатыны шахыс менфаатындан огге сюрювидир. Къур'ан-ы Керим ве Суннет менбаы девлетнинъ ичтимаий васфы узеринде дикъкъатнен тургъан, багълайыджы принциплер къойгъан. Экинджиси исе, кейфине коре давранув, зорбалыкъ, фырсатчылыкъ ерине, акъ, укъукъ ве къанунларнынъ юкъары олувы демектир. Къур'ан-ы Керим 14 асырдан берли бу эки васыфны инсанлыкъ дюньясына теблигъ этмекте; эм де ахтларгъа риаетни иманнынъ кереги саяракъ!)

2 Эй, иман эткенлер! Аллаhнынъ (къойгъан диний) ишаретлерине, арам айгъа, (Аллаhкъа эдие этильген) къурбангъа, (ондаки) герданлыкъларгъа, Рабблерининъ лютф ве ризасыны араяракъ, Бейт-и Харамгъа ёнелген кимселерге (теджавуз ве) сайгъысызлыкъ этменъ. Ихрамдан чыкъкъаннен, авлана билирсинъиз. Месджит-и Харамгъа киривюнъизнинъ огюни алгъанлар ичюн бир топлумгъа нисбетен беслеген кининъиз сизни теджавузгъа рухландырмасын! Эйилик ве (Аллаhнынъ ясакъларындан) сакъынув узеринде ярдымлашынъ, гунах ве душманлыкъ узерине ярдымлашманъ. Аллаhтан къоркъунъ; чюнки, Аллаhнынъ джезасы четиндир.
3 Леш, къан, домуз эти, Аллаhтан башкъасынынъ адына богъазлангъан, богъулгъан (таш, агъач ве башкъаларнен) урулып ольдюрильген, юкъарыдан юварланып ольген, бойнузлашып (айванларнен тюртюшип) ольген джанаварларнынъ ашагъан айванлары -ольмеден етишип сойгъанларынъыз истисна- тик ташлар (путлар) узерине богъазлангъан айванлар ве окъларнен къысмет къыдырувынъыз сизге арам этильди. Булар ёлдан чыкъувдыр. Бугунь кяфирлер, сизинъ дининъизден (оны ёкъ этювден) умют кескендирлер. Артыкъ олардан къоркъманъ, менден къоркъынъ. Бугунь сизге дининъизни тамамладым, узеринъизге ниметимни тамаладым ве сиз ичюн дин оларакъ Ислямны бегендим. Ким гонъюлден гунахкъа ёнельмемек узьре, ач алында тарлыкъкъа тюшсе (арам этлерден ашай билир). Чюнки, Аллаh чокъ багъышлайыджы ве мерхаметлидир.

(Эр динде ве системада арамлар, ясакълар бар. Муими, шахыс ве топлумнынъ менфаатына, эбедий бахтлылыгъына, ёнельген олувы, бир икмет ве мана ташувыдыр. Ислямда ясакълангъан ашаладжакъ ве ичилиджеклер эсас оларакъ, сагълыкъкъа зарарлы олгъаны, базы шекиллерде айванларгъа эзиет олгъаны, Ислям кетиргеннинъ имангъа ве ахлякъ низамына терс олгъаны ичюн ясакълангъан. Булардан бир къысмынынъ зарарлы олгъаны эвельден берли беллидир. Дигерлерининъ зарары исе, инсанлыкънынъ ильмий севиеси юксельген сайын анълашылмакъта ве анълашыладжакъ).

4 Озьлери ичюн нелернинъ элял къылынгъаныны сенден сорамакъталар; де ки: Бутюн эйи ве темиз шейлер сизге элял къылынгъан. Аллаhнынъ сизге огреткенинден огретип, авджы алына кетирген айванларынъыз сиз ичюн якъалагъанларындан да ашанъ ве узерине Аллаhнынъ адыны анъынъ (Бисмилля чекинъ). Аллаhтан къоркъунъ. Аллаhнынъ эсабы пек чабиктир.
5 Бугунь сизге темиз ве эйи шейлер элял къылынгъандыр. Озьлерине китап берильгенлернинъ (еудий, христиан ве башкъаларнынъ) ашайджагъы сизге элялдыр, сизинъ ашайджагъынъыз да оларгъа элялдыр. Му'мин къадынлардан иффетли олгъанларнен даа эвель озьлерине китап берильгенлерден иффетли къадынлар да, мехирлерини берювинъиз шартынен, намуслы олмакъ, зина этмемек ве гизли дост тутмамакъ узьре, сизге элялдыр. Ким (Ислямий укюмлерге) инанмакъны къабул этмез исе, онынъ амели бошуна кеткендир. О ахиретте де зиянгъа огърагъанлардандыр.

(Темиз ве эйи шейлер, ает ве хадислернинъ ясакъламагъан, умумиетле инсанларнынъ джиренчли къабул этмеген ашайджакълары ве ичеджеклеридир. Янълыш олса да, аслы семавий бир динлери олгъаны ичюн, эхл-и китапнынъ озь диний инанувларына коре, ашалувы элял оладжакъ шекильде ольдюрген айванларындан ве дигер ашайджакъларындан -домуз киби Ислямнынъ ясакълагъанларындан башкъа олмакъ узьре- мусульманларнынъ да ашамалары джаиздир. Бунынъ киби, динини денъиштирмеген олса да, эхл-и китап къадынларнен мусульман эркеклернинъ эвленювлери джаиздир).

6 Эй, иман эткенлер! Намаз къылмагъа къалкъкъан вакътынъызда юзлеринъизни, тирсеклеринъизге къадар эллеринъизни, башларынъызны месх этип, тобукъларгъа къадар аякъларынъызны йикъанъыз. Эгер джюнюп олгъан исенъиз, бой абдести алынъ. Хаста яхут ёлджулыкъ алында олсанъыз, яхут биринъиз аякъ ёлдан кельсе, яхут да къадынларгъа токъунгъан олсанъыз (джинсий бирлешюв япкъан олсанъыз) ве бу алларда сув тапалмагъан олсанъыз, темиз топракънен тейеммум этинъ де, юзюнъизни ве (тирсеклерге къадар) эллеринъизни онынънен месх этинъ. Аллаh сизге эр анги бир кучьлюк чыкъармакъ истемез; факъат сизни тер-темиз къылмакъ ве сизге (ихсан эткен) ниметини тамамламакъ истер; умют этилир ки, шукюр этерсинъиз.

(Намаз – ибадет дуйгъусынен Аллаh узуруна чыкъмакъ, белли шекиллернен Онъа табынмакъ ве Онынънен къонушмакътыр. Намаз Аллаhнынъ къулуны узуруна къабул этювидир. Иште, бу къабул ве бу къуллыкъ бир азырлыкъны талап этмектедир. Хузур-и иляхийде тургъан къулнынъ уяныкъ, шуурлы, ичи ве тышы тер-темиз олмасы керек; абдест ве гъусул буларны теминлемек ичюн энъ гузель вастадыр. Сув олмагъаны я да олгъаны алда, къулланмагъа бир мани яхут узюр булунгъаны алда тейеммум этилир. Тейеммум эр не къадар маддий темизликни теминлемесе де, темизлик шууры бермекте ве ибадетке азырламакътадыр).

7 Аллаhнынъ сизге олгъан ниметини «Эшиттик ве къабул эттик», деген вакътынъызда, сизни бунынънен багълагъан (Онъа берген) сёзни хатырланъ ве Аллаhтан къоркъунъ. Шубесиз, Аллаh къальплернинъ ичиндекини билмектедир.

(Бу ердеки сёз – инсанларнынъ яратылувындан эвель «элест меджлиси» денильген мукъаддес меджлисте бутюн рухларнынъ Аллаhкъа берген сёзлери ола биледжеги киби, Акъабе ве Худайбиеде му'минлернинъ Аллаh ве Ресулына берген сёзлери де ола билир. Бунынъ ичюн айрыджа бакъ. А'рааф, 7/172).

8 Эй, иман эткенлер! Аллаh ичюн хакъны муафаза этиджи, адалетнен шаатлыкъ этиджи кимселер олунъ. Бир топлулыкъкъа беслеген кин, сизни адиль давранмамагъа итеклемесин. Адалетли олунъ; бу Аллаh къоркъусына даа чокъ якъышкъан (бир давраныш)тыр. Аллаhкъа исьян этювден сакъынынъ. Аллаh япкъанларынъызны хакъкъы иле бильмектедир.

(Абдест ве намаз диннинъ диреги, шахыснынъ диний аятынынъ темелидир. Адалет исе, ичтимаий аятнынъ энъ муим мусавийлик унсуры ве теминатыдыр. Къур'ан низамы инсанны даима бир бутюн оларакъ эльге алгъан, догърулыкъ ышыгъыны шахсий тараф къадар ичтимаий тарафкъа да туткъан).

9 Аллаh иман эткен ве эйи шейлер япкъанларгъа сёз бергендир. Оларгъа багъышлав ве буюк мукяфат бардыр.
10 Инкяр эткен ве аетлеримизни ялангъа чыкъаргъанларгъа кельгенде, олар джеэннемлидирлер.
11 Эй, итман эткенлер! Аллаhнынъ сизге олгъан ниметини унутманъ; хатырынъыздамы, бир топлулыкъ сизге эль узатмагъа ынтылгъан эди де, Аллаh оларнынъ эллерини сизден чеккен эди. Аллаhтан къоркъунъ ве му'минлер ялынъыз Аллаhкъа ишансынлар.

(Бу аетнинъ назиль олув себеби мушриклернинъ ве мунафыкъларнынъ тешвикъатынен Пейгъамберимизни ольдюрмеге тешеббюс эткен бир силялы адамнынъ Аллаhнынъ инаети ве къорчалавы иле бу эмелине наиль оламагъаны зикр этильген. Суикъаст тешеббюси Ресулуллахкъа ёнельгени алда, «сизге эль узатмагъа ынтылгъан эди», денилюви, Аллаh Ресулынынъ джаны ве аяты му'минлернинъки киби олувындандыр).

12 Ант олсун ки, Аллаh Исраил огъулларындан сёз алгъан эди. (Кефиль оларакъ) араларындан 12 де ребер ёллагъан эдик. Аллаh оларгъа бойле деген эди: Мен сизнен бераберим. Эгер намазны дос-догъру къылар, зекятны берир, пейгъамберлериме инаныр, оларны дестеклер исенъиз ве Аллаhкъа гузель бордж берир исенъиз (итияджы олгъанларгъа Аллаh ризасы ичюн файызсыз бордж берир исенъиз) ант олсун ки, сизинъ гунахларынъызны орьтерим ве сизни земининден ирмакълар акъкъан дженнетлерге къоярым. Бундан сонъ сизден ким инкяр ёлуны тутса, догъру ёлдан сапкъан олур.

(Аллаh Тааля Исраил огъулларыны Фыравундан къуртаргъанынен, Аз. Муса вастасы иле оларны Къудускъа ёнельткен, о ерни озьлерине ватан къылгъаныны бильдирген, о ерде укюм сюрген Кенанийлерге къаршы курешювлерини эмир эткен, озьлеринден сёз алгъан ве эр къабиледен бир адам олмакъ узьре, 12 адамны да бу сёйлешмеге кефиль къылгъан эди. Топлулыкъ Къудускъа якъынлашкъанынен, Аз. Муса бу 12 кишини араштырмакъ ичюн ёллагъан, корьгенлерини халкъкъа анълатмамалырыны да тенбиелеген эди. Араштырыджылар къайткъан вакъытларында, экиси истисна, дигерлери Къудустакилернинъ кучьлю ве азырлыкъълы олгъанларындан баас этти, халкъны къоркъузды ве берген сёзлерини боздылар).

13 Сёзлерини бозувлары себебинен, оларны лянетледик ве юреклерини къаттылаштырдыкъ. Олар келимелернинъ ерлерини денъиштирирлер (китапларыны бозарлар). Озьлерине огретильген ахкъямнынъ (Тевратнынъ) муим бир болюмини де унуттылар. Араларындан пек азындан гъайры, олардан даима бир хаинлик корерсинъ. Кене де сен оларны афу эт ве къулакъ асма. Шубесиз, Аллаh эйилик эткенлерни север.

(Теврат ялынъыз бир нусха эди. Кимсе де оны тамамынен эзберден бильмей эди. Исраил огъуллары Бабиллилерге эсир тюшкенлеринен, Теврат нусхасы гъайып олды. Йыллардан сонъ, Исраил огъуллары эсареттен къуртулгъанынен, хатырда къалгъан базы болюмлер янъыдан язылды. Бугунь эльде олгъан Тевратта да бу эксик болюмлернен, къысмен Аз. Мусанныъ аяты язылыдыр).

14 «Биз христианлармыз», дегенлерден де кесен-кес сёзлерини алгъан эдик, амма олар да озьлерине зикр этильген (берильген огютлернинъ я да Китапнынъ) муим бир болюмини унуттылар. Бу себепле къыяметке къадар араларына душманлыкъ ве кин къойдыкъ. Якъында Аллаh оларгъа япкъанларыны хабер береджек.

(Ильки христианлар да еудийлернинъ амансыз такъиплери ве эскенджелери къаршысында дарма-дагъын яшагъанлар, Аллаh тарафындан Аз. Исагъа вахий этильген Инджильни муафаза эталмайып, гъайып эткен эдилер. Милядий учюнджи асырнынъ башларында Рим императоры Константиннинъ христианлыкъкъа мейль этювинден сонъ, тынчлангъан христианлар мукъаддес китапларыны язмагъа тешеббюс эткенлер, бунынъ нетиджесинде, ортагъа бир-бирини тутмагъан юзлернен Инджиль чыкъкъан эди. Аз. Исанынъ ёлундан чыкъкъан, Аллаhкъа берген сёзлеринде турмагъан христианлар, бойледже ихтиляфкъа тюшкен, айры динлер экен киби месхеплерге болюнген, асырларнен бир-бирлеринен чеккелешелер).

15 Эй, эхл-и китап! Ресулымыз сизге Китаптан гизлеген бир чокъ шейинъизни анълатмакъ ичюн кельди. Бир чокъ (къусурунъызны) да афу этмекте. Акъикъатен сизге Аллаhтан бир нур, ачыкътан-ачыкъ бир китап кельди.
16 Разылыгъыны арагъанны Аллаh онынънен къуртулыш ёлларына алып барыр ве оларны ирадеси иле къаранлыкълардан айдынлыкъкъа чыкъарыр, дос-догъру бир ёлгъа къавуштырыр.
17 «Шубесиз, Аллаh – Мерьем огълу Месихтир», дегенлер, ант олсун ки, кяфир олгъандырлар. Де ки: Ойле исе, Аллаh, Мерьем огълу Месихни, анасыны ве ер юзюндекилернинъ эписини ёкъ этмек истесе, Аллаhкъа ким бир шей япа биледжек (Онъа ким бир шейнен мани ола биледжек)! Коклерде, ерде ве экисининъ арасында не бар исе, эписининъ мулькиети Аллаhкъа аиттир. О тилегенини яратыр ве Аллаh эр шейге, там манасынен, къадирдир.
18 Еудийлер ве христианлар: «Биз Аллаhнынъ огъуллары ве севгилилеримиз», дедилер. Де ки: Ойле исе, гунахларынъыздан толайы, сизге ничюн азап эте? Догърусы, сиз де О яраткъан инсанлардансынъыз. О тилегенини багъышлар ве тилегенине азап берир. Коклерде, ерде ве экисининъ арасында не бар исе, мулькиети Аллаhкъа аиттир. Сонъунда дёнюш де анджакъ Онъадыр.
19 Эй, эхл-и китап! Пейгъамберлернинъ келюви токътагъан бир арада сизге эльчимиз кельди. Акъикъатларны сизге анълатмакъта ки (къыяметте): «Бизге бир мужделейиджи ве тенбиеджи кельмеди», демезсинъиз. Иште, сизге мужделейиджи ве тенбиеджи кельгендир. Аллаh эр шейге хакъкъы иле къадирдир.
20 Бир заманлар Муса къавмына бойле деген эди: «Эй, къавмым! Аллаhнынъ сизге (лютф эткен) ниметини хатырланъ; зира, О аранъыздан пейгъамберлер чыкъарды ве сизни укюмдарлар къылды, алемлерде ич бир кимсеге бермегенини сизге берди.
21 Эй, къавмым! Аллаhнынъ сизге (ватан оларакъ) язгъан мукъаддес топракъкъа киринъ ве артынъызгъа къайтманъ, ёкъса зараргъа огъраяракъ къайткъан олурсынъыз».
22 Олар шу джевапны бердилер: «Я Муса! О ерде зорбаджы бир топлум бар; олар о ерден чыкъмагъандже, биз о ерге асла кирмейджекмиз. Эгер о ерден чыкъсалар, биз де аман кирермиз».
23 Къоркъкъанларнынъ арасындан Аллаh оларгъа лютфте булунгъан эки адам бойле деди: Оларнынъ узерине къапудан киринъ; о ерге бир кирдинъизми, артыкъ сиз заферни къазангъандырсынъ. Эгер му'минлер исенъиз, анджакъ Аллаhкъа ишанынъ.

(Бу аетлер Аз. Муса заманындаки Исраил огъулларынен багълы олгъанына коре, истер оларнынъ «алемлерде ич бир кимсеге берильмеген ниметлерге наиль олувлары» ве истер «арз-ы мукъаддеснинъ оларгъа ватан оларакъ язылгъан олувы» да о замангъа аиттир. Юзьлердже ает ве хадис Хатему'ль энбия (с.а.) Эфендимизнинъ кельген-кечкен ве келеджек бутюн инсанлыкъ ичюн Аллаhнынъ акърансыз бир нимети ве лютфи олгъанына делялет этмекте. Арзнынъ белли бир топракъ парчасынынъ бир топлумгъа ватан оларакъ язылувы да шартлыдыр; о топлумнынъ саляхына, Аллаh ёлунда догъру юрювлерине багълыдыр. Юкъарыдаки 13-нджи ает ве онъа бенъзеген аетлернинъ маналары ишаретинден анълашыла ки, Исраил огъуллары бу васыфларыны гъайып эткенлер. Мукъаддес топракъларгъа кимнинъ варис оладжагъыны исе, Энбийаа суресининъ 105-нджи аети тайин этмекте: Ант олсун ки, Тевраттан сонъ Зебурда да: «Арзгъа эйи, салих, (ляйыкъ) къулларым эльбетте варис оладжакътыр», дие яздыкъ).

24 Эй, Муса! Олар о ерде булунгъан вакъыткъадже биз о ерге асла кирмемиз; шу алда сен ве Раббинъ барынъ дженклешинъ; биз бу ерде отураджакъмыз», дедилер.
25 Муса: «Раббим, мен озюмден ве къардашымдан башкъасына хаким оламайым; бизнен бу ёлдан чыкъкъан топлумнынъ арасыны айыр», деди.
26 Аллаh: «Ойле исе, о ер (арз-ы мукъаддес) оларгъа къыркъ йыл ясакълангъандыр; (бу муддет ичинде) ер юзюнде шашкъын-шашкъын долашаджакълар. Артыкъ сен ёлдан чыкъкъан топлум ичюн гъам чекме», деди.

(Тарихий риваетлерге коре, мукъаддес топракъкъа кирмек истемеген ве пейгъамберлерине къаршы тургъан Исраил огъуллары тар бир ерчик узеринде къысылып къалгъан; озьлери олюп, янъы бир несиль етишкенге къадар, бу ерден къуртуламагъанлар. Бу арада озьлери, муджизевий оларакъ, бодене ве къудрет эльвасынен бесленгенлер).

27 Оларгъа Адемнинъ эки огълунынъ хаберини керчек оларакъ анълат: Хатырлайсызмы, бирер къурбан такъдим эткен эдилер де, бирисинден къабул этильген, дигеринден исе, къабул этильмеген эди. (Къурбаны къабул этильмеген къардаш, куньджюлик себебинден), «Ант олсун, сени ольдюреджем», деди. Дигери де: «Аллаh анджакъ такъва саиплеринден къабул этер», деди (ве къошты:)
28 «Ант олсун ки, сен ольдюрмек ичюн манъа элинъни узатсанъ (биле), мен санъа ольдюрмек ичюн эль узатаджакъ дегилим. Мен алемлернинъ Рабби олгъан Аллаhтан къоркъарым».
29 «Мен истейим ки, сен эм меним гунахымны, эм де озь гунахынъны аркъалап, атешке атыладжакълардан оласынъ; залымларнинъ джезасы, иште, будыр».
30 Ниает, нефиси оны къардашыны ольдюрмеге алып кельди ве оны ольдюрди: бу себептен де, зарар эткенлерден олды.
31 Дер экен, Аллаh, къардашынынъ джеседини насыл комеджегини онъа косьтермек ичюн ерни къазгъалагъан бир къаргъа ёллады. (Къатиль къардаш:) «Языкълар олсун манъа! Шу къаргъа къадар да оламадыммы ки, къардашымнынъ джеседини комейим», деди ве япкъанына янгъанлардан олды.

(Инсан нефсаний дуйгъуларына ве, бу джумледен оларакъ, куньджюлик дуйгъусына боюн эгсе, къардашыны биле ольдюре билир; анджакъ бунынъ сонъу дюньяда инсанны ич-ичтен якъкъан видждан азабы ве пешманлыкъ, ахиретте исе, рух ве вудждыны якъкъан атештир. Куньджюлернинъ озьлерини корьген козьлери корьдир, наиль олгъан ниметлерни ве гузелликлерни корьмез; эп башкъасындакини корер ве кинленирлер. Бу хасталыкънынъ чареси Ислямны бутюни иле яшаяракъ, нефисни тербие этмек, эр яманлыкъны эмир эткен нефисни (нефс-и эммарени), сукюн ве узургъа къавуштырмакъ (мутмаинне къылмакъ) ве Аллаhнынъ бергенине разы (разие) алгъа кетирмектир).

32 Иште, бу себептендир ки, Исраил огъулларына бойле язгъан эдик: Ким бир джангъа я да ер юзюнде бозгъунджылыкъ чыкъармагъа къаршылыкъ олмадан (акъсыз ерде), бир джанны къыйса, бутюн инсанларны ольдюрген киби олур. Эр ким бир джанны къуртарса, бутюн инсанларны къуртаргъан киби олур. Пейгъамберлеримиз оларгъа ачыкъ делиллер кетирдилер; амма бундан сонъ да, олардан чокъу кене ер юзюнде адден ашмакъталар.

(Тарих боюнджа дуньяда Исраил огъуллары дженклер, девлет девирювлери, чешит пара оюнлары ве интригалар чыкъаргъан, бу киби вазиетлерде буюк роль ойнагъан миллионларнен джаннынъ ве эсапсыз серветнинъ зая кетювине себеп олгъанлар),

33 Аллаh ве Ресулына къаршы дженклешкенлернинъ ве ер юзюнде (хакъ) тертипни бозмагъа арекет эткенлернинъ джезасы анджакъ я (аджымадан) ольдюрилювлери, я асылувлары, яхут эль ве аякъларынынъ чапразлама кесилюви, яхут да булунгъан ерлеринден сюргюн этилювлеридир. Бу, оларнынъ дюньядаки резиллигидир. Олар ичюн ахиретте де буюк азап бар.
34 Анджакъ сиз оларны енъип, эльге кечирювден эвель, тёвбе эткенлер истисна; билинъ ки, Аллаh чокъ багъышлайыджы ве мерхаметлидир.

(Ислям бир инсаннынъ акъсыз ерде ольдюрилювини бутюн инсанларнынъ ольдюрилюви киби саяракъ, ольдюрюв вазиетини «инсанлыкъ сучы» сайгъан, силялы ёл кесиджиликни де, халкънынъ узур ве тынчлыгъыны ве тертипни бозгъаны ичюн, девлетке къаршы (Аллаh ве Ресулына къаршы) ишленген буюк бир суч оларакъ корьген ве къаршылыгъына да агъыр джезалар къойгъан. Тедбикъатта базы корюш фаркълылыкълары олмакънен берабер, умумийге коре, силяланып, ачыкътан девлетке баш къалдыргъан ве ёл кескен кимселер ялынъыз адам ольдюрген олсалар ольдюрирлер. Эм ольдюрген, эм де сойгъунлыкъ япкъан олсалар, ольдюрилир ве асылырлар. Сойгъунлыкъ япып, террор авасыны эстиргенлернинъ чапразлы оларакъ, бир эллеринен бир аякъалары кесилир. Ялынъыз сойгъунлыкъ япкъан олсалар, сюргюнге огъратылырлар. Сюргюнни апс джезасы оларакъ тефсир эткенлер де бар. Ёл кесиджи озлюгинден теслим олса, япкъанларындан пешманлыкъ дуйса, джезалары енгиллетилир).

35 Эй, иман эткенлер! Аллаhтан къоркъунъ, Онъа якълашмагъа ёл аранъ ве ёлунда джихад этинъ ки, къуртулышкъа ириширсинъиз.

(Къулны Аллаhкъа якъынлаштыргъан ёлларнынъ (весилелернинъ) энъ муимлеринден бири – аетте зикр этильген джихаддыр. Бундан гъайры, ялынъыз Аллаh ризасы ичюн япылгъан эр бир ибадет ве къачынылгъан эр бир ясакъ инсанны Аллаhкъа якъынлаштыргъан ёллар, весилелердир. Шефаат да, анджакъ бу ёллардан кечилерек къазаныла билир).

36 Шубе ёкъ ки, кяфир олгъанлар ер юзюндеки эр шей ве бунынънен берабер де, бир о къадары озьлерининъ олса да, къыямет кунюнинъ азабындан къуртулмакъ ичюн, оны фидье берселер, олардан асла къабул этильмез; олар ичюн аджджы бир азап бар.
37 Атештен чыкъмакъ истерлер, факъат олар о ерден чыкъаджакъ дегиллер. Олар ичюн девамлы бир азап бар.
38 Хырсызлыкъ эткен эркек ве къадыннынъ япкъанларына къаршылыкъ бир джеза ве Аллаhтан бир ибрет олмакъ узьре, эллерини кесинъ. Аллаh иззет ве икмет саибидир.
39 Ким (бу) акъсыз давранышындан сонъ тёвбе этсе ве вазиетини тюзельтсе, шубсиз, Аллаh онынъ тёвбесини къабул этер. Аллаh чокъ багъышлайыджы ве мерхаметлидир.

(Ислямнынъ хырсызлыкъ къабаатына нисбетен къойгъан джезасы узеринде эвельден берли сёз этильген, бунынъ агъыр ве иптидаий олгъанындан баас этильген. Анджакъ башкъа системаларнынъ хырсызлыкъкъа нисбетен тедбикъ эткен джезаларнынъ ич бир файда бермегени, апсханелерде санатнынъ инджеликлерини огренген хырсызларнынъ чыкъкъандан сонъ, айны ишке девам эткенлери корюльмекте. Эгер бу сучнынъ кесен-кес огюни алмакъ истенильсе, эки ёлдан кетиле биледжек: Тербие ве джеза. Ислям инсанларны ислях этмек ичюн тербие усулларынынъ энъ мукеммелини кетирген. Бунъа бакъмадан, хырсызлыкъ япкъан кимсе я ачлыкъ заруретинен буны япар, яхут да бойле бир зарурет олмаса да. Биринджи алда эль кесмек джезасы баас мевзусы дегиль. Экинджи алда да, вазиет махкемеге берильмеден, хырсызнынъ тёвбе этерек, малны кайтарып берюви, базы ичтихатларгъа коре, мал саибининъ афу этюви джеза укминден эвель хырсыз чалгъан малгъа къануний бир ёлдан малик олувы киби себеплернен джеза тюшмекте. Бунъа коре, мезкур джезасынынъ къулланылувы баягъы эксиледжек, факъат хырсызларнынъ энъсесинде беклеген бир къылыч киби, сучкъа мани оладжакъ).

40 Бильмезсинъми ки, коклерде ве ерде не бар исе, эписининъ мулькиети Аллаhкъа аиттир. Истегенине азап берир ве истегенини багъышлар. Аллаh эр шейге хакъкъы иле къадирдир.
41 Эй, Ресул! Юреклери иман этмегени алда, агъызларынен «инандыкъ» деген кимселерден ве еудийлерден куфюр ичинде чапышкъанлар(нынъ алы) сени кедерлендирмесин. Олар турмадан ялангъа къулакъ асарлар ве санъа кельмеген (базы) кимселерге къулакъ асарлар; келимелерни бозуп, ерлерини денъиштирирлер. «Эгер сизге шу берилир исе, аман алынъ, о берильмез исе сакъынынъ!», дерлер. Аллаh бир кимсени шашкъынлыкъкъа (фитнеге) тюшюрмек истесе, сен Аллаhкъа къаршы, Онынъ лехине ич бир шей япалмазсынъ. Олар – Аллаh къальплерини темизлемек истемеген кимселердир. Олар ичюн дюньяда резиллик бар ве ахиретте оларгъа махсус буюк бир азап бар.

(Укми ве догъру ёлгъа къавуштырувы умумий олмакънен берабер, аетнинъ хусусий бир келюв себеби бар: Мединеде еудий топлумы ичинде мейдангъа кельген бир зина узерине араларындан базылары «Муhаммедге барынъ, ташборан джезасындан (реджм) гъайры бир джеза берсе, буны къабул этер ве Аллаhкъа нисбетен весикъа оларакъ къулланырмыз», дедилер. Пейгъамбер (с.а.)ге кельгенинен, о аман укюм бермеди, маневий баскъынен оларны сыкъыштырды ве Тевратта бу сучнынъ джезасы реджм олгъаныны оларгъа итираф эттиререк, оюнларыны бозды).

42 Эп ялангъа къулакъ берир, токътамадан арам ашарлар. Санъа кельселер, истер араларында укюм бер, истер олардан юзьь чевир. Эгер олардан юзьь чевирсенъ, санъа ич бир зарар бералмазлар. Ве эгер укюм берсенъ, араларында адалетнен укюм эт. Аллаh адиль олгъанларны север.

(Аз. Пейгъамбернинъ (с.а.) хакимлик ве хакемлигини къабул этип-этмеювде эхл-и китап сербест олгъанлары киби, (адлий мухтариет) Ресулуллах да буны къабул этювде сербесттир. Бундан сонъки 49-нджи аетнен бу ает эки шекильде келиштирильген: а) 42-нджи ает 49-нджынен несх этильген олуп, Аз. Пейгъамбер олар акъкъында укюм бермек иле меджбуриетлидир. б) сербестлик несх этильмеген; Пейгъамбер укюм бермекни усьтюн корьсе, анджакъ Аллаh эндирген вахийнен укюм этеджек).

43 Ичинде Аллаhнынъ укми олгъан Теврат янларында олгъаны алда, насыл сени хакем япалар да, бундан сонъ юзьь чевирип кетелер? Олар инангъан кимселер дегиллер.
44 Биз ичинде догъругъа реберлик ве нур олгъаны алда, Тевратны эндирдик. Озьлерини (Аллаhкъа) теслим эткен пейгъамберлер онынънен еудийлерге укюм эте эдилер. Аллаhнынъ Китабыны къорчалавлары озьлеринден истенильгени ичюн, Рабблерине теслим олгъан захидлер ве бильмирлер де (онынънен укюм эте эдилер). Эписи онъа (хакъ олгъанына) шаат эдилер. Бу алда (Эй, еудийлер ве хакимлер!) инсанлардан къоркъманъ, менден къоркъунъ. Аетлеримни аз бир бедель къаршылыгъына сатманъ. Ким Аллаhнынъ эндирген (укюмлери) иле укюм этмесе, иште, олар кяфирлернинъ там озьлеридир.
45 Тевратта оларгъа бойле яздыкъ: Джангъа джан, козьге козь, бурунгъа бурун, къулакъка къулакъ, тишке тиш (къаршылыкъ ве джезадыр). Яралар да къасастыр (эр яралав онъа мусавий алда джезаландырылыр). Ким буны (къасасны) багъышласа, озю ичюн о кеффарет олур. Ким Аллаhнынъ эндиргенинен укюм этмесе, иште, олар залымдырлар.

(Аллаhнынъ эндирген укюмлеринен укюм этмегенлерге учь нокътадан бакъылгъан; Оны инкяр манасы тасдигъы ичюн «кяфир»; Аллаhнынъ укми адалет, онынъ акси зулум олгъанындан, «залым» денильген. 47-нджи аетте исе, Аллаhнынъ эмринден чыкъмакъ манасы козь огюне алынаракъ «фасыкъ» дениледжек).

46 Озьлеринден эвель кельген Тевратны догърулайыджы оларакъ, пейгъамберлернинъ излери узерине Мерьем огълу Исаны артларындан ёлладыкъ. Ве онъа ичинде догъругъа реберлик ве нур булунмакъ, огюндеки Тевратны тасдикъ этмек, сакъынгъанларгъа бир хидает ве огют олмакъ узьре, Инджильни бердик.
47 Инджильге инангъанлар Аллаhнынъ онда эндирген (укюмлери) иле укюм этсинлер. Ким Аллаhнынъ эндиргени иле укюм этмесе, иште, олар фасыкътырлар.
48 Санъа да даа эвельки китапны догъруламакъ ве оны къорчаламакъ узьре, хакъ оларакъ Китапны (Къур'анны) ёлладыкъ. Артыкъ араларында Аллаhнынъ эндиргени иле укюм эт; санъа кельген акъикъатны быракъып да, оларнынъ истеклерине уйма. (Эй, умметлер!) Эр биринъизге бир шериат ве бир ёл бердик. Аллаh истесе эди, сизлерни тек бир уммет япар эди; факъат сизге бергенинде (ёл ве шериатларда) сизни денъемек ичюн (бойле япты). Ойле исе, яхшы ишлерде бир-биринъизнен ярышлашынъ. Эпинъизнинъ дёнюшинъиз Аллаhкъадыр. Артыкъ сизге узеринде давалашкъан шейлеринъизни(нъ керчек тарафыны) О хабер береджек.

(Аллаhкъа инангъан, пейгъамберлерге уммет олгъан дюнья инсанлары, фаркълы корюшлер, сиясет ве менфаатлар себебинден, бир-бирлеринен огърашаджакъ, бир-бирлерини ашайджакъ ерде, пейгъамберлерининъ чагъыргъан хайырлы ниетлерге барув ёлунда ярышмалылар).

49 (Санъа шу талиматны бердик): Араларында Аллаhнынъ эндиргени иле укюм эт ве оларнынъ истеклерине уйма. Аллаhнынъ санъа эндирген укюмлерининъ бир къысмындан сени саптырмамаларына дикъкъат эт. Эгер (укюмден) юзь чевирселер, биль ки, (бунынънен) Аллаh анджакъ гунахларынынъ бир къысмыны оларнынъ башына беля этмек истер. Инсанларнынъ бир чокъу да затен ёлдан чыкъкъанлардыр.

(Гунахларнынъ дюньяда башкъа беля олувы, анархия, къатль, сюргюн, эсарет киби мусибет, фелякет ве беляларда озюни косьтермекте. Аллаh Тааля гунахларны бу беля ве мусибетлерге себеп япмакъта. Гунахкярлыкъларына рагъмен, ферах ичинде олгъанларгъа кельгенде, буларнынъ бутюн джезалары ахиретке къалмакъта).

50 Ёкъса, олар (Ислямдан эвельки) джахилие идаресини къыдыралармы? Яхшы анълагъан бир топлумгъа коре, укюмранлыгъы Аллаhтан даа гузель ким бар?
51 Эй, иман эткенлер! Еудийлер ве христианларнен дост тутунманъ. Зира, олар бир-бирининъ достудырлар (бир-бирининъ тарафыны тутарлар). Аранъыздан оларны дост тутунгъанлар – олардандыр. Шубесиз, Аллаh залымлар топлулыгъына ёл косьтермез.
52 Юреклеринде хасталыкъ олгъанларнынъ: «Башымызгъа бир феляктнинъ келювинден къоркъмакътамыз», диерек, оларнынъ арасына чапкъанларыны корерсинъ. Умют этилир ки, Аллаh бир фетих, яхут къатындан бир эмир кетиреджек де, олар, ичлеринде гизлеген шейлеринден толайы, пешман оладжакълар.

(Башкъа динде олгъанлар, алельхусус еудийлер ве христианлар мусульманларнынъ досту олмазлар; олар анджакъ бир-бирининъ досту олур, бир-бирини дестеклерлер. Вакъты-вакътынен мусульманларгъа якълашувлары озь менфаатлары ичюндир. Мусульманларнынъ буны унутмамалары ве озь араларындаки достлукъны къуветлендирювлери зарур. Мусульманларнынъ арасына кирген эки юзлюлер фелякет делляллыгъы япаракъ, оларны кяфирлерге ёнельтмек истерлер; иман эхли булардан да сакъынувы керек).

53 (О вакъытта) иман эткенлер: «Сизнен берабер олгъанларына бутюн кучьлеринен емин эткенлер булармы?», дейджеклер. Оларнынъ бутюн япкъанлары бошуна кеткендир де зарар эткенлерден олгъандырлар.
54 Эй, иман эткенлер! Сизден ким дининден дёнсе (билсин ки,) Аллаh севген ве оны севген му'минлерге нисбетен алчакъгонъюлли (шефкъатлы), кяфирлерге нисбетен иззетли ве зорлы бир топлум кетиреджек. (Булар) Аллаh ёлунда джихад этерлер ве тили узун тенкъитчининъ тенкъидинден къоркъмазлар. (Ич бир кимсенинъ тенкъидине къулакъ асмазлар). Бу Аллаhнынъ тилегенине берген лютфидир. Аллаhнынъ лютфи ве ильми кеништир.

(Ислямгъа ич кирмеген кяфирлернен мусульманларнынъ арасында олгъан мунафыкълардан гъайры, бир де муртедлер бар; булар эвельдже мусульман олгъанлары алда, сонъундан динден дёнген, Ислямны терк эткен бедбахт кимселердир. Аз. Пейгъамбер (с.а.) заманындан берли Ислям дюньясында аз олса да, динден чыкъув аллары олгъан, базы шахыс ве топлулыкълар Ислямны терк эткенлер. Анджакъ, буларнынъ Ислямнынъ яйылувына ве яшамасына ич бир зарары олмагъан, Аллаhнынъ джианны айдынлатмакъ ичюн якъкъан меш’алеси кечкен эр кунь сайын бираз даа къуветленерек янгъан ве ышыкъларыны беш къытагъа етиштирген.
Тарих боюнджа бир чокъ топлум Ислямнынъ байракъдарлыгъыны япкъан, онынъ байрагъы бир вакъыт ерге тюшмеген. Инсанлар ер юзюнде яшагъан муддетлери къадар да Ислям умметинден бир топлулыкъ даима хакъны тиклейджек ве байракъны ташыйджакъ).

55 Сизинъ достунъыз (велинъиз) анджакъ Аллаhтыр, Ресулыдыр, иман эткенлердир; олар ки, Аллаhнынъ эмирлерине боюн эгерек, намазны къылар, зекятны берирлер.
56 Ким Аллаhны, Ресулыны ве иман эткенлерни дост тутунса, (билсин ки, усьтюн келеджек олгъанлар, шубесиз Аллаhнынъ тарафыны туткъанлардыр).
57 Эй, иман эткенлер! Сизден эвель озьлерине китап берильгенлерден дининъизни эглендже ве оюнгъа чевиргенлерни ве кяфирлерни дост тутманъ. Аллаhтан къоркъунъ, эгер му'минлер исенъиз.
58 Намазгъа чагъыргъан вакътынъызда оны оюн ве эглендже мевзусы япарлар. Бу давраныш оларнынъ тюшюнмеген бир топлум олгъанларындандыр.
59 (Оларгъа) бойле де: Эй, китап эхли, ялынъыз Аллаhкъа, бизге эндирильгенге ве даа эвель эндирильгенге инангъанымыз ичюн, бизден ошланмайсынъызмы? Албуки, чокъунъыз ёлдан чыкъкъан кимселерсинъиз.

(Еудийлерден бир топу мусульманларгъа хитабен: «Сизден ве дининъизден даа фена бир топлум ве дин бильмеймиз», дие акъарет эткен эдилер. Аллаh буны дегенлернинъ керчектен чокъ фена олгъан васыфларыны ашагъыдаки аетте саяракъ, акъаретлерине къаршылыкъ бермекте ве мусульманларны теселли этмекте).

60 Де ки: Аллаh къатында ери бундан даа фена олгъаныны сизге хабер берейимми? Аллаh лянетлеген ве гъадап эткен, араларында маймунлар, домузлар ве тагъуткъа табынгъанлар чыкъаргъан кимселер. Иште, олар, ери (вазиети) даа фена олгъан ве догъру ёлдан даа зияде сапкъанлардыр.

(«Тагъут» келимесининъ изааты ичюн «Нисаа» суреси, 60-нджи аетнинъ анълатувына бакъынъ).

61 Янынъызгъа инкярнен кирип, кене инкярнен чыкъкъанлары алда, сизге кельгенлеринде «инандыкъ» дерлер. Аллаh гизлегенлерини даа яхшы бильмекте.
62 Олардан бир чокъунынъ гунах, душманлыкъ ве арам ашамакъта ярышкъанларыны корерсинъ. Япкъанлары не къадар фена!
63 Дин адамлары ве алимлери оларны гунах сёзлерни сёйлемектен ве арам емектен мен этселер эди я! Ишлеген (фииллери) не фенадыр.
64 Еудийлер Аллаhнынъ эли багълыдыр (сыкътыр), дедилер. Бу дегенлери себебинден, эллери багъланды ве лянетлендилер! Аскине, Аллаhнынъ эллери ачыкътыр, истегени киби берир. Ант олсун ки, санъа Раббинъден эндирильгени олардан чокъунынъ ёлдан азгъанлыгъыны ве куфюрини арттырыр. Араларына къыяметке къадар (сюреджек) душманлыкъ ве кин сокътыкъ. Не заман дженк ичюн бир атеш якъкъан иселер (фитнени уяндыргъан олсалар), Аллаh оны сёндюргендир. Олар ер юзюнде бозгъунджылыкъкъа чапышырлар; Аллаh исе, бозгъунджыларны севмез.

(Кяфирлернинъ дженк ве фитне атешини якъувлары ич де эксик олмагъан. Асырлар бою эм озь араларында дженклешкенлер, эм де бирлешип, мусульманларгъа уджюм эткенлер. Айрыджа, мусульманларны бир-бирлерине къаршы къоймакъ ичюн юзлернен, бинълернен планлар тизген, тертип азырлагъанлар. Бутюн буларгъа рагъмен, Аллаhнынъ нурыны сёндюрмеге кучьлери етмеген. Динлери бир олгъанлары биле айырылгъан, бир-бирлерине нисбетен кин ве душманлыкъ дуйгъулары беслеген, къоркъу ве шубе ичинде яшагъан я да дженклешкенлер).

65 Эгер эхл-и китап иман этип, (феналыкълардан) сакъынсалар эди, эр алда (кечмиш) феналыкъларыны орьтер ве оларны нимети бол дженнетлерге къояр эдик.
66 Эгер олар Тевратны, Инджильни ве Рабблеринден олрагъа эндирильгенни (Къур'анны) догъру-дюрюст тедбикъ этселер эди, шубесиз, эм усьтлеринден, эм де аякъларынынъ алтындан ашар эдилер. (Ер алты ве ер уьстю серветлеринден файдаланаракъ, ферах ичинде яшар эдилер). Олардан адден ашмагъан (икътисатлы, мутедиль) бир топлулыкъ бар; факъат чокъусынынъ япкъанлары не фенадыр!

(Диндар олмакъ ве динни тедбикъ этмек, медений ве икътисадий нокътаи назардан, топлумларны кери быракъмакъ бир тарафта турсын, ферах ве бахтлылыкънынъ чокъкъусына чыкъарыр. Динни быракъып, менфаат фельсефесине коре арекет эткенлер, башкъа миллетлерни эзмек ёлуна кирьгенлери ичюн керилик, ёкъсузлыкъ, дженк ве къалабалыкъларгъа себеп олмакъталар. Аллаhнынъ укюмранлыгъына боюн эгильген такъдирде, ер юзюнде ич бир кимсе зерре къадар зулумгъа огърамайджакъ, эр кес акъкъыны аладжакъ, зенгинлик, боллукъ ве ферахны къануний ёлларнен къыдыраджакъ ве иште, о заман коктен ниметлер ягъаджкъ, боллукъ ве берекет оладжакъ, ерден де зенгинликлер фышкъыраджакъ).

67 «Эй, Ресул! Раббинъден санъа эндирильгенни теблигъ эт. Эгер буны япмасанъ, Онынъ эльчилигини япмагъан олурсынъ. Аллаh сени инсанлардан къорчалайджакъ. Догърусы, Аллаh кяфирлер топлулыгъына реберлик этмез.
68 «Эй, китап эхли! Сиз Тевратны, Инджильни ве Раббинъизден сизге эндирильгенни хакъкъы иле тедбикъ этмегендже, (догъру) бир шей (ёл) узеринде дегильсинъиз», де. Раббинъден санъа эндирильген, олардан чокъунынъ куфюр ве сапыкълыгъыны, эльбетте арттыраджакъ. Кяфирлер топлулыгъына кедерленме.
69 Иман эткенлернен еудийлер, саабийлер ве христианлардан Аллаhкъа ве ахирет кунюне (акъикъатен) инанып, яхшы амель ишлегенлер узерине асла къоркъу ёкътыр; олар гъам этеджек де дегиллер.

(Эвельден бир кимсенинъ дини не олса-олсун ве не къадар гунах ишлесе де, сонъ пейгъамберге уйып, догъру иман этсе, бундан сонъ да, имангъа уйып яшаса, онынъ дюнья ве ахиретте къоркъаджакъ ич бир шейи ёкътыр. Саабийлер акъкъында бакъ. с. 9).

70 Ант олсун ки, Исраил огъулларынынъ хакъ сёзюни алдыкъ ве оларгъа пейгъамберлер ёлладыкъ. Не заман бир пейгъамбер оларгъа нефислери арзу этмеген (иляхий укюмлерни) кетирген исе, бир къысмыны ялангъа чыкъардылар, бир къысмыны да ольдюрдилер.
71 Бир беля олмайджакъ зан эттилер де, корь ве сагъыр кесильдилер. Сонъ Аллаh тёвбелерини къабул этти. Сонъра араларындан чокъу кене корь ве сагъыр олды. Аллаh оларнынъ япкъанларыны корьмекте.
72 Ант олсун ки, «Аллаh кесен-кес Мерьем огълу Месихтир», дегенлер кяфир олгъандырлар. Албуки, Месих: «Эй, Исраил огъуллары! Раббим ве Раббинъиз олгъан Аллаhкъа къуллыкъ этинъ. Билинъиз ки, ким Аллаhкъа ортакъ къошса, мытлакъа Аллаh онъа дженнетни арам этер; артыкъ онынъ ери атештир ве залымлар ичюн ярдымджылар ёкътыр», деген эди.
73 Ант ослун, «Аллаh – учьнинъ учюнджисидир», дегенлер де кяфир олгъан эдилер. Албуки, тек бир Аллаhтан башкъа ич бир танъры ёкътыр. Эгер эвельден берли сёйлегенлеринден вазгечмеселер, араларындан кяфир олгъанларгъа аджджы бир азап токъунаджакъ.
74 Аля Аллаhкъа тёвбе этип, Ондан багъышламакъны тилемейджеклерми? Аллаh чокъ багъышлайыджы. чокъ мерхаметлидир.
75 Мерьем огълу Месих анджакъ бир ресулдыр. Ондан эвель де (бир чокъ) ресуллар келип-кечкендир. Анасы да чокъ догъру бир къадындыр, эр экиси де аш ашар эдилер. Бакъ, оларгъа делиллерни насыл анълатмакътамыз, сонъ бакъ, насыл (хакътан) юзь чевирмектлер.

(Еудийлер Аз. Исанынъ намуслы ве бакире бир къадындан догъгъанына инанмайып, онынъ анасына ифтира этер, гъайрыкъануний бир бирлешювден догъгъаныны илери сюрерлер. Къур'ан-ы Керим даа эвель Аз. Исанынъ муджизевий бир шекильде насыл яратылгъаныны анълатып, бу ерде де анасынынъ догъру-дюрюст ве намуслы олгъаныны зикр этмекнен, бу ифтираны ред этмекте. Айрыджа, христианларнынъ онъа ве анасына танърылыкъ васфы берювлерини де эльнен тутуладжакъ, козьнен корюледжек бир делиль иле ред этип чюрютмекте: Зира, эр экиси де аш ашай эдилер, танъры олсалар эди, ашамагъа, ичмеге итиядж дуяр эдилерми!)

76 Де ки: Аллаhны быракъып да, сиз ичюн файда ве зараргъа кучю етмеген шейлерге табынмакътасынъызмы? Хакъкъы иле эшитиджи ве билиджи ялынъыз Аллаhтыр.
77 Де ки: Эй, китап эхли! Дининъизде акъсыз ерде адден ашманъ. Даа эвельден сапкъан, бир чокъларыны саптыргъан ве ёлнынъ догърусындан узакълашкъан бир топлумгъа уйманъ.
78 Исраил огъулларындан кяфир олгъанлар, Давуд ве Мерьем огълу Иса тилинен лянетленгендирлер. Бунынъ себеби, сёз динълемеювлери ве сынъырны ашувларыдыр.
79 Олар япкъан феналыкъларындан бир-бирини вазгечирмеге чалышмаз эдилер. Ант олсун, япкъанлары не фанадыр!
80 Олардан чокъунынъ инкяр эткенлернен достлукъ япкъанларыны корерьсинъ. Нефислерининъ олар ичюн (ахирет аятлары ичюн) эвельден азырлагъан шейи не фенадыр: Аллаh оларгъа гъадап эткендир ве олар азап ичинде девамлы къалыджыдырлар.
81 Эгер олар Аллаhкъа, Пейгъамберге ве онъа эндирильгенге иман эткен олса эдилер, оларны (мушриклерни) дост тутмаз эдилер; факъат оларнынъ чокъу ёлдан чыкъкъан эдилер.
82 Инсанлар арасында иман эткенлерге душманлыкъ нокътаи назарындан, энъ шиддетли оларакъ еудийлер иле ширк къошкъанларны буладжакъсынъ. Олар арасында иман эткенлерге севги нокътаи назарындан, энъ якъын оларакъ да: «Биз христианлармыз», дегенлерни тападжакъсынъ. Чюнки, оларнынъ арасында кешишлер ве рахиплер бардыр ве олар буюклик тасламазлар.

(Тефсирлерде бу аетлерде баас этильген христианларнынъ Хабешистангъа кочь эткен мусульманларны яхшы къаршалыгъан ве оларгъа анълайыш косьтерген христианлар я да Аз. Пейгъамьбер (с.а.) иле анълашма япкъан Неджран христианлары олгъаны зикр этильген. Анджакъ, умумен, христианларнынъ еудийлерге ве мушриклерге нисбетен мусульманларгъа даа якъын олгъанлары бир акъикъаттыр. Герчи фанатик христианларнынъ бирлешерек, япкъан хачлы сеферлери тарихнынъ аджджы саифелерини тешкиль эте. Бунынънен берабер, дюньядан эль ве этегини чеккен рахиплернен христиан бильмирлерининъ ве буларнынъ тесиринде къалгъан христианларнынъ Ислямгъа нисбий якъынлыкълары бир акъикъаттыр. Аз. Пейгъамбернинъ заманында бир чокъ рахип ве кешиш оны севги иле къаршылагъан ве бекленген пейгъамбер олгъаныны итираф эткенлер).

83 Ресулгъа эндирильгенни эшиткен заманлары, бильген акъикъатларындан толайы, козьлеринден яшлар акъкъаныны корерсинъ. Дерлер ки: «Раббимиз! Иман эттик, бизни (хакъкъа) шаат олгъанларнен берабер яз».
84 «Раббимизнинъ бизни эйилер арасына къошувыны умют этип тургъанда, не ичюн Аллаhкъа ве бизге кельген акъикъаткъа иман этмейик?»
85 Сёйлеген (бу) сёзлеринден толайы, Аллаh оларгъа, ичинде девамлы къалмакъ узьре, земининден ирмакълар акъкъан дженнетлерни мукяфат оларакъ берди. Эйи арекет эткенлернинъ мукяфаты иште будыр.
86 Инкяр эткен ве аетлеримизни ялангъа чыкъаргъанларгъа кельгенде, иште олар джеэннемлидирлер.
87 Эй, иман эткенлер! Аллаhнынъ сизге элял эткен эйи ве темиз шейлерни (сиз озюнъизге) арам этменъ ве сынъырны ашманъ. Аллаh сынъырны ашкъанларны севмез.
88 Аллаhнынъ сизге элял ве темиз оларакъ берген рызыкъларындан ашанъ ве иман эткен о Аллаhтан къоркъунъ.

(Ресулуллах (с.а.) бир субетлеринде къыямет ве ахиреттен баас эткен, субетнинъ тесирине къапылгъан Али, Ибн Месут, Микъдад (р.а.) киби базы сахабилер, Осман б. Маз'уннынъ эвинде топланаракъ, куньдюзлери девамлы ораза тутмакъ геджелери юкъламайып намаз къылмакъ, къадынларынынъ янына бармамакъ, эт ашамамакъ ве эски-тюски кийимлер киймек суретинен яшамагъа, къалгъан омюрлерини бойле кечирмеге, атта озьлерини къысырлаштырмагъа азм эткен эдилер. Ресул-ы Экрем вазиетни бильгенинен, аман янларына кельди ве бойле буюрды: «Мен бойле бир къуллыкъ шеклинен эмир олунмадым. Вуджут ве нефислеринъизнинъ сизде акъкъы бар; ораза тутып, намаз къылынъ, факъат айны вакъытта, оразанъызны ачып, ашанъыз ве юкъланъыз. Мен намаз къыларым ве юкъларым, ораза тутар ве ифтар этерим, эт ашарым ве къадынларыма якълашырым; меним ёлумдан чыкъкъан – менден дегиль». Иште, бу адисе узерине юкъарыда маналары окъулгъан аетлер кельген).

89 Аллаh къастсыз оларакъ агъызынъыздан чыкъкъан еминлеринъизден толайы, сизни месулиетли тутмаз, факъат билерек япкъан еминлеринъизден толайы, сизни месулиетли тутар. Бунынъ да кеффарети, аиленъизге ашаткъан емегинъизнинъ орта аллысындан он факъыргъа ашатмакъ, яхут оларны кийиндирмек, яхут да бир хызмекяр азат этмектир. Буларны тапалмагъан учь кунь ораза тутмалыдыр. Емин эткен такъдиринъизде еминлеринъизнинъ кеффарети иште будыр. Еминлеринъизни къорчаланъ (оларгъа риает этинъ). Аллаh сизге аетлерни анълатмакъта; умют этилир ки, шукюр этерсинъиз!

(Аллаh узерине билерек емин эткен бир кимсе еминини ерине кетирмелидир. Эгер еминнен япаджакъ иши арам ве фена бир иш исе, бу такъдирде фена ишни япмайджакъ, еминни бозаджакъ ве кеффертни ерине кетиреджек. Кеффарет еминден вазгечмекнинъ бедели ве багъышланув вастасы олуп, аетте зикр этильген ильк учь шейден бирини япмакънен ерине кетирилир. Буларгъа кучю етмеген де, учь кунь ораза тутар).

90 Эй, иман эткенлер! Шарап, къумар, тикили ташлар (путлар), фал ве шанс окълары бирер шейтан иши, писликтир; булардан узакъ турынъ ки, къуртулышкъа ириширсинъиз.
91 Шейтан ички ве къумар ёлунен анджакъ аранъызгъа душманлыкъ ве кин сокъмакъ; сизни Аллаhны анъмакътан ве намаздан четлетмек истер. Артыкъ (булардан) вазгечтинъиз дегильми?

(Ислямдан эвель арапларда чокъ даркъагъан шарап ичюв алышкъанлыгъы олгъаны ичюн, Аллаh Тааля ильки мусульманларны яваш-яваш ички ясагъына алыштыргъан, эвель онынъ зарары файдасындан чокъ олгъаныны бильдирген, сонъра ичкен алда намаз къылмакъны ясакълагъан ве энъ сонъунда бу аетнен кесен-кес саргъошлыкъ берген ичкилерни ичмекни арам эткен. Кене джахилие девринде араплар он дане окъ сапынен бир чешит къумар ве шанс оюны ойнар эдилер. Буларнынъ едисинде базы пайлар язылы эди. Учю де бош эди. Ишанчлы бир кимсе бир торбанынъ ичинден буларны къатылгъанларнынъ адына бирер-бирер чекер эди. Толу чыкъкъанлар малдан исселерини алыр, факъырларгъа берир эдилер. Бош чыкъкъанлар исе, бу малнынъ парасыны одер эдилер. Къумарларнынъ, белки де энъ темизи олгъанына бакъмадан, Ислям буны да ясакълагъан, ортагъа мал ве пара къояракъ ойналаджакъ ич бир шанс оюнына изин бермеген, фукъареге ярдым этиледжек олса, буны эр кеснинъ элял къазанчындан айыраракъ япувыны истеген. Ает ички ве къумар ясагъынынъ энъ муим ичтимаий, ахлякъий ве диний икметлерини анълата. Аит хадислер иле илим буларгъа икътисадий ве тиббий себеплерни де къаткъан).

92 Аллаhкъа итаат этинъ, Ресулгъа да итаат этинъ ве (феналыкълардан) сакъынынъ. Эгер (итааттан) юзь чевирсенъиз, билинъ ки, Ресулымызнынъ вазифеси ачыкътан-ачыкъ теблигъ этмек ве бильдирмектир.
93 Иман эткен ве яхшы ишлер япкъанларгъа хакъкъы иле сакъынып, иман эткен ве эйи ишлер япкъанлары, сонъра кене хакъкъы иле сакъынып иман эткен, сонъра да хакъкъы иле сакъынып япкъанларыны, эллеринден кельгени къадар, гузель япкъанлары такъдирде (арам къылынмадан эвель) таткъанларындан толайы, гунах ёкътыр. (Муими, инангъандан сонъ, иман ве эйи амельде себаттыр). Аллаh эйи ве гузель япкъанларны север.
94 Эй, иман эткенлер! Аллаh сизни эллеринъизнинъ ве силяхларынъыз иришеджек бир авланувнен (оны ясакъ этерек) денъер ки, гизли де (кимсе корьмейджек ерде, керчектен) озюнден кимнинъ къоркъкъаны ортагъа чыкъсын. Ким бундан сонъ сынъырны ашса, онынъ ичюн аджджы бир азап бар.
95 Эй, иман эткенелер! Ихрамлы олгъанда авны ольдюрменъ. Аранъыздан ким оны къасттан ольдюрсе, ольдюрген айваннынъ денъи (онъа) джезадыр. (Бунъа) Кябеге бараджакъ бир къурбан олмакъ узьре, аранъыздан адалет саиби эки киши укюм этер (ольдюрильген айваннынъ денъини такъдир этер). Яхут (авланмакънынъ джезасы), факъырларны тоюрувдан ибарет бир кеффареттир, яхут онынъ денъи ораза тутмакътыр. Та ки, (ясакъ ав авлаъан) ишининъ джезасыны татсын. Аллаh кечмишни афу эткендир. Ким бу сучны текрар ишлесе, Аллаh да ондан къаршылыгъыны алыр. Аллаh даима гъалиптир, очь алыджыдыр.

(Бу ерде «очь алыджы» – кимсенинъ япкъаныны четке быркъмайыджы, мазлумларнынъ интикъамыны алыджы демектир).

96 Эм сизге, эм де ёлджуларгъа файда олмакъ узьре, (файдаланувынъыз ичюн) денъизде авланмакъ ве оны ашамакъ сизге элял этильди. Ихрамлы олгъан вакътынъызда къарада авланмакъ сизге арам этильди. Узурына топланыладжакъ Аллаhтан къоркъунъ.
97 Аллаh Кябени, о сайгъыгъа ляйыкъ эвни, арам айны, хадж къурбаныны ве (къурбаннынъ бойнуна асылгъан) герданлыкъларны (маддий ве маневий тарафтан) инсанларнынъ белини догърултмагъа себеп япты. Бу да Аллаhнынъ коклерде ве ерде не бар исе, эписини бильгенини ве Аллаhнынъ эр шейни билиджи олгъаныны (сизинъ де анълап) билювинъиз ичюндир.
98 Билинъ ки, Аллаhнынъ джезаландырувы четиндир ве кене Аллаhнынъ багъышламасы ве мерхамети сынъырсыздыр.
99 Ресулгъа тюшкен (вазифе), ялынъыз теблигъ этмектир. Аллаh ашкяр эткенинъизни де, гизлегенинъизни де билир.
100 Де ки: Пис ве фенанен, темиз ве яхшы бир дегильдир; пис ве фенанынъ чокълугъы ошуна кетмесе (яхут ошуна кетсе) де (бу бойледир). Ойле исе, эй, акъыл саиплери! Аллаhтан къоркъунъ ки, къуртулышкъа ириширсинъиз.

(Бу ает Ислямнынъ сайыда дегиль, кейфиетче гузель олгъанына ишареттир. Аранаджакъ шей – чокъ дегиль, эйи, темиз ве элял олгъаныдыр).

101 Эй, иман эткенлер! Анълатылса ошунъызгъа кетмейджек шейлерни сораманъ. Эгер Къур'ан эндирилиркен, оларны сорасанъыз, сизге изаатланылыр. (Анълатылмагъанына коре) Аллаh оларны афу эткендир. (Сиз сорап да, башынъызгъа иш чыкъарманъ). Аллаh чокъ багъышлайыджыдыр, аджеледжи дегильдир.

(Ресул-ы Экрем (с.а.): «Аллаh сизге хаджны фарз этти, хадж вазифенъизни япынъ», деген вакъытта, бириси турып: «Эр сенеми, я Ресулаллах?», деген ве суалини учь кере текрарлагъан. Пейгъамберимиз бир муддет сукют эткенден сонъ: «Эгер эбет десем эди , эр сене фарз олур эди; эгер эр сене фарз олса эди, бунъа да кучюнъиз етмез эди», буюрды. Юкъарыдаки аетнинъ келюв себеби будыр. Аллаh унуткъаны ичюн дегиль, афу эткени, къолайлыкъ тилегени ичюн базы шейлерни беян этмез; суаллер сорап, ишни агъырлаштырмакъ, вааз икметине терстир).

102 Сизден эвель де бир топлум оларны сорагъан, сонъра да буларны инкяр эткен эди.
103 Аллаh бахиира, сааибе, васыыле ве хаам дие бир шей (къануний) къылмагъан. Факъат кяфирлер ботен ерде Аллаhкъа ифтира этмектелер ве оларнынъ чокъуларынынъ да къафалары чалышмаз.

(Ислямдан эвель арапларнынъ батыл инанч ве адетлеринден бири де базы себеп ве маналарнен бир такъым айванларны путларгъа къурбан этювлери, оларны путлар адына сербест быракъувлары эди. Бу джумледен, беш кере догъургъан ве бешинджи баласы ыргъачы олгъан девеге «бахиира» денилир, къулагъы чентилир, сагъылмаз, сутю путларгъа къалдырылыр эди. Пут адына сербест быракъылгъан ве сутюнден ялынъыз мусафирлер файдалангъан девелерге «сааибе» денилир эди. Бири эркек, дигери ыргъачы оларакъ, эгиз догъургъан къоюн я да девеге «васыыле» дерлер, эркек баласыны путкъа къурбан этер эдилер. Он несиль толлеген эркек девеге «хаам» денилир, о да бош быракъылыр эди).

104 Оларгъа: «Аллаhнынъ эндиргенине ве Ресулгъа келинъ», денильген вакъытта: «Бабаларымызны узеринде булгъан (ёлумыз) бизге етер», дерлер. Аталары ич бир шей бильмей ве догъру ёл узеринде олмасалар да, ойлеми?
105 Эй, иман экткенлер! Сиз озюнъизге бакъынъ. Сиз догъру ёлда олгъанда сапкъан кимсе сизге зарар бералмаз. Эпинъиз Аллаhкъа дёнеджексинъиз. Артыкъ О сизге япкъанларынъызны бильдиреджек.

(Бу аетте «Манъа не?»джилик ёкътыр, аетни бойле анъламакъ хаталыдыр. Аит ает ве хадислернинъ бутюнини, бир ерде дегерлендирген вакътымызда чыкъкъан мана шудыр: Эр кес озюне, аилесине ве чевресине нисбетен вазифелерини япмакънен мукеллефтир; эйиликни эмир этюв ве яюв, феналыкъны ясакълав ве огюни алув да, бу вазифеге кире. Инсан бутюн буларны япкъандан сонъ, башъкаларынынъ ёлдан сапувы, ондан соралмаз ве онъа зарар да бермез.
Аз. Эбу Бекирнинъ анълатувлары да буны тасдикълай: Къайс Онынъ бир хутбесинде оларгъа шуны сёйлегенини накъл эткен: «Сиз бу аетни окъуйсынъыз ве янълыш ёрумлайсынъыз. Мен Аллаh Ресулынынъ бойле дегенини эшиттим: Инсанлар залымны корюп де, элинден тутаракъ, мани олмаз иселер, Аллаhнынъ оларгъа кенди къатындан умумий бир азап ёлламасы якъындыр»).

106 Эй, иман эткенлер! Биринъизге олюм келип чаткъаныне, васиет эснасында аранъыздан эки адалетли адам аранъызда шаатлыкъ этсин. Яхут сеферде олгъанда, башынъызгъа олюм мусибети кельген исе, сизден олмагъан башкъа эки адам (шаат олсун). Эгер шубеленсенъиз, о эки шаатны намаздан сонъ токътатыр: «Бу васиет къаршылыгъында ич бир шейни сатын алмайджакъмыз, акъраба (менфаатына) олса да; Аллаh (ичюн япкъан) шаатлыгъынъызны гизлемейджекмиз, (аксини япсакъ) бу такъдирде биз, эльбетте гунахкярлардан олурмыз», дие Аллаh узерине емин эттирирсинъиз.
107 Бу шаатларнынъ (сонъундан ялан сёйлеерек) бир гунах къазангъанлары анълашылса, (шаатларнынъ) акъларына теджавуз эткен олюге даа якъын олгъан (мирасчылардан) эки адам оларнынъ ерини алыр ве: «Ант олсун ки, бизим шаатлыгъымыз оларнынъ шаатлыгъындан даа керчектир ве биз (кимсенинъ акъкъына) теджавуз этмедик, акс такъдирде, биз эльбетте залымлардан олурмыз», дие Аллаhкъа емин этерлер.
108 Бу (усул), шаатлыкъны кереккен шекильде япмагъа яхут еминлеринден сонъ, еминлернинъ (мирасчылар тарафындан) ред этилювинден къоркъувларына (чекинювлерине чаре оларакъ) даа уйгундыр. Аллаhтан къоркъунъ ве (Оны) динъленъ. Аллаh ёлдан чыкъкъанлар топлулугъына реберлик этмез.

(Васиет мубах шейлер, эйилик, ибадет ве хайырларнен багълы ола биледжеги киби, бир кунь аяттан айрыладжакъ олгъан адамнынъ узериндеки борджларнен багълы да ола билир. Бу сонъкисинен багълы васиет фарздыр. Васиетнинъ зая олмамасы ве эр алда, ерине кетирильмеси ичюн корюледжек тедбирлер Аллаh тарафындан юкъарыдаки аетлерде анълатылгъан).

109 Аллаh пейгъамберлерни топлап да: «Сизге не джевап берильди», деген куню «Бизим ич бир бильгимиз ёкъ, шубесиз гизлиликлерни хакъкъы иле билиджи анджакъ Сенсинъ», дейджеклер.
110 Аллаh о заман бойле дейджек: «Эй, Мерьем огълу Иса! Санъа ве ананъа (берген) ниметимни хатырла! Хатырлайсынъмы, сени мукъадес рух (Джебраил) иле дестеклеген эдим; (бу саеде) сен бешикте олгъанда да, етишкен чагъынъда да, инсанларнен къонуша эдинъ. Санъа китапны (окъуп, язмакъны), икметни, Теврат ве Инджильни огреткен эдим. Меним изнимнен, чамурдан къуш шеклинде бир шей япа эдинъ де, онъа уфлей эдинъ, аман меним изнимнен, о бир къуш ола эди. Кене меним изнимнен анадан догъма корьни ве аладжалы хастаны эйилештире эдинъ. Олюлерни меним изнимнен (аяткъа) къайтара эдинъ. Хатыранъдамы, Исраил огъулларыны (сени ольдирювлеринден) мани олгъан эдим; оларгъа ачыкъ делиллер (муджизелер) кетирген заманынъда араларындан инкяр эткенлер: «Бу – ачыкътан-ачыкъ бир сихирден башкъа бир шей дегиль», деген эдилер.

(Бу аетте ве бундан сонъки аетлерде зикр этильген февкъульаде адиселер – муджизедир. Муджизелер, инсанларнынъ кучю етмеген, оларнынъ япувлары -табиат къанунларына коре- мумкюн олмагъан шейлердир. Анджакъ, табиат къанунларынынъ да яратыджысы ве тюзгюнлейиджиси олгъан Аллаh къулларынынъ къолайджа иман этювлерини, хидаетке къавушувларыны теминлемек макъсадынен, пейгъамберине муджизелер лютф эйлеген; булар ялынъыз Аллаhнынъ изни ве къудретинен, бильген себеплеримиз зынджырындан тышта, садир олмакътадыр).

111 Хатыранъдамы, хаварийлерге: «Манъа ве пейгъамбериме иман этинъ», дие ильхам эткен эдим. Олар (да): «Иман эттик, биз Аллаhкъа теслим олгъан кимселер (мусульманлар) олгъанымызгъа сен де шаат ол», деген эдилер.

(Хаварийлер Пейгъамберимизнинъ асхабы киби, Аз. Исагъа, о аятта олгъанда, иман эткен ве онъа садакъат косьтерген му'минлердир).

112 Хатыранъдамы, хаварийлер: «Эй, Мерьем огълу Иса, Раббинъ бизге коктен донатылгъан бир софра эндире билирми?», деген эдилер. О: «Иман эткен кимселер олсанъыз, Аллаhтан къоркъунъ», джевабыны берген эди.
113 Олар: «Ондан ашайыкъ, юреклеримиз къанаатленсин, бизге догъру сёйлегенини (кесен-кес оларакъ) билейик ве онъа козьлеринен корьген шаатлар олмакъ истеймиз», деген эдилер.
114 Мерьем огълу Иса бойле деди: «Эй, Раббимиз, бизге коктен бир софра эндир ки, биз ичюн, кечмиш ве келеджеклеримиз ичюн байрам ве сенден бир ает (муджизе) олсун. Бизни рызыкъландыр; затен сен рызыкъ бергенлернинъ энъ хайырлысысынъ».
115 Аллаh да бойле буюрды: Мен оны сизге, шубесиз эндиреджем; амма бундан сонъ аранъыздан ким инкяр этер исе, кяинатта ич бир кимсеге бермеген азабымны онъа береджем!
116 Аллаh: Эй, Мерьем огълу Иса! Инсанларгъа, (мени ве анамны, Аллаhтан башкъа эки танъры билинъ, дие сен айттынъмы, буюргъан заманында о: «Сени тензих этерим; акъкъым олмагъан шейни сёйлемек манъа якъышмаз. Эм мен сёйлесе эдим, сен оны, шубесиз билир эдинъ. Сен меним ичимдекини билирсинъ, албуки, мен сенинъ затынъда олгъаныны бильмем. Гизлиликлерни эксиксиз билиджи ялынъыз Сенсинъ.
117 Мен оларгъа анджакъ манъа эмир эткенинъни сёйледим: Меним де Раббим, сизинъ де Раббинъиз олгъан Аллаhкъа къуллыкъ этинъ, дедим. Араларында булунгъан муддетимдже олар узеринде незаретчи эдим. Мени вефат эттиргенинънен, артыкъ олар узеринден козетиджи ялынъыз Сен олдынъ. Сен эр шейни хакъкъы иле корюджисинъ.
118 Эгер озьлерине азап этсенъ, шубесиз олар сенинъ къулларынъдыр (исетгенинъни япарсынъ). Эгер оларны багъышласанъ, шубесиз Сен иззет ве икмет саибисинъ», деди.
119 (Бу къонушувдан сонъ) Аллаh бойле буюраджакътыр: Бу, догъруларгъа догърулыкъларынынъ файда береджек кунюдир. Оларгъа ичинде эбедий къаладжакъ, земининден ирмакълар акъкъан дженнетлер бардыр. Аллаh олардан разы олгъандыр, олар да Ондан разы олгъандырлар. Иште, буюк къуртулыш ве къазанч будыр.
120 Коклернинъ, ернинъ ве ичлериндеки эр шейнинъ мулькиети Аллаhнынъдыр, О, эр шейге хакъкъы иле къадирдир.

(Инсан олгъу бутюн дюньягъа саип олса биле, бу буюк бир къазанч дегильдир; чюнки бу саиплик кечиджидир ве миджазийдир, асыл саип Аллаhтыр. Айрыджа бугуньге къадар кешф этиле бильген диаметри он миллиард нур йыллыкъ маддий кяинат янында дюнья бир зерре къадар дегильдир. «Ойле исе, дюнья аятында инсан ичюн энъ буюк къазанч недир?», дениледжек олса, шубесиз, бу Аллаh ризасыдыр. Онынъ ризасыны къазангъан, эйи ве гузель олгъан эр шейни къазангъандыр. Ойле эйи ве гузель ки, дюньяда онъа инсанларнынъ эли дегиль, хаялы биле етишамаз. Онынъ ичюн му'минлернинъ бир-бирлерине энъ хайырлы дуасы ве тешеккюри: «Аллаh разы олсун!» джумлесидир).