Сура 60: эль-МУМТЕhИНЕ

Адыны, 10-нджи аетте кечкен «имтеhинуу» келимесинден алгъан бу суре, Мединеде энген, 13 аеттир.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Эй, иман эткенлер! Эгер меним ёлумда дженклешмек ве ризамны къазанмакъ ичюн чыкъкъан исенъиз, меним де душманым, сизинъ де душманынъыз олгъанларгъа севги косьтеререк, гизли мухаббет беслереек, оларны дост тутманъ. Албуки, олар сизге кельген акъикъатны инкяр эткенлердир. Раббинъиз Аллаhкъа инангъанъыздан толайы, Пейгъамберни де, сизни де, юртунъыздан чыкъармакъталар. Мен сизинъ гизли туткъанъызны да, ашкяр эткенинъизни де, энъ яхшы билиджийим. Сизден ким буны япар исе (оларны дост тутса), догъру ёлдан сапкъан олур.

(Аетнинъ назиль олувына себеп шу: Хаатиб б. Бельтеа адлы сахаби, Аз.Пейгъамбернинъ гизли туткъан Меккени фетих этюв ниетини Саре адындаки йырджы кяфир бир къадынгъа берген мектюбинен, Мекке мушриклерине бильдирмек истеген эди. Хатиб, Меккеде къалгъан эвлят ве аилесине телюкени хабер бермек макъсадынен, бойле бир ишке киришкен эди. Дженаб-ы Хакъ бу вазиетни Аз.Пейгъамберге бильдирди. Ресулуллах Меккеге къайтмакъта олгъан къадынны такъип этмек ичюн, беш адамлыкъ атлыны ёлгъа чыкъарды. Олар къадынны Аз.Пейгъамбернинъ айткъан еринде якъаладылар. Сыкъыштырылгъан къадын сакълагъан мектюбини сачларынынъ арасындан чыкъарды ве сербест быракъылды. Мектюп Аз.Пейгъамберге теслим этильгенинен, Хаатиб чагъырылды ве япкъанынынъ себеби соралды. Аз.Умернинъ иддет косьтерювине рагъмен, Аз.Пейгъамбер Хаатибни афу этти. Бойледже, Хаатибнинъ шахсында бутюнь мусульманлар, душманларына нисбетен тенбиеленген олдулар).

2 Эгер олар сизни эльге кечирселер, сизге душман кесиледжеклер, сизге эллерини ве тиллерини яманлыкънен узатаджакълар. Затен, инкяр этменъизни истемектедирлер.
3 Къыямет куню якъынларынъыз ве балаларынъыз сизге файда бермезлер. Чюнки, Аллаh аранъызны айырыр. Аллаh япкъанларынъызны корюджидир.
4 Ибрахимде ве онынънен берабер олгъанларда сиз ичюн, акъикъатен гузель бир орьнек бардыр. Олар къавмларына деген эдилер ки: «Биз сизден ве Аллаhны быракъып табынгъанларынъыздан узакъмыз. Сизни танымаймыз. Сиз тек бир Аллаhкъа инангъан къадар, сизнен бизим арамызда девамлы бир душманлыкъ ве опьке мевджуттыр». Шу къадар бар ки, Ибрахим бабасыны: «Ант олсун, сен ичюн магъфирет тилейджем. Факъат Аллаhтан санъа келеджек эр анги бир шейнинъ огюни алмагъа кучюм етмез», деген эди. (О му'минлер бойле дедилер:) Раббимиз! Анджакъ санъа таяндыкъ, санъа ёнельдик. Дёнюш де, анджакъ санъадыр.

(Аз.Ибрахим иман этмеген бабасына онынъ ичюн истигъфар этеджегини сёйлеген, иманы ичюн мухлет берген эди, даа сонъра да, истигъфардан мен этильген эди. Чюнки, кяфирлер ичюн истигъфар джаиз дегиль).

5 Раббимиз! Бизни, инкяр эткенлер ичюн сынав мевзусы япма, бизни багъышла! Эй, Раббимиз! Екяне гъалип ве икмет саиби анджакъ сенсинъ.
6 Ант олсун, олар сиз ичюн, Аллаhны ве ахирет кунюни арзу эткенлер ичюн, гузель бир орнектир. Ким юзь чевирсе, шубесиз, Аллаh зенгиндир, хамдге ляйыкътыр.
7 Бельки, Аллаh сизнен душман олгъанларынъыз арасында якъында бир достлукъ мейдангъа кетирир. Аллаh кучю етиджидир. Аллаh чокъ багъышлайыджы, чокъ мерхаметлидир.

(Бу аетте Аллаh душманлыкъта адден ашмамакъны, душман бир топлулыкънынъ бир кунь дост ола биледжегини бильдирген. Бунынъ киби, Пейгъамбернинъ ве мусульманларнынъ джан душманы олгъан Мекке ве этрафындаки мушриклернинъ чокъу сонъундан Ислямгъа киргенлер, оларнынъ балалары, Аллаh ёлунда джихад эткен му'минлер олгъанлар. Бойледже, аетте бильдирильген иляхий ваде ерине кельген).

8 Аллаh, сизнен дин огърунда дженклешмеген ве сизни юртларынъыздан чыкъармагъанларгъа эйилик япувынъызны ве оларгъа адиль давранувынъзны ясакъламаз. Чюнки, Аллаh адалетли олгъанларны север.

(Тефсирлерде, дин хусусында дженклешмегенлернинъ Аз.Пейгъамбернен анълашув япкъан ве онъа садакъат косьтерген Хузаад къабилеси олгъаны, чокълукъ тарафындан къайд этильген. Базыларына коре, булар – Меккеде иман эткен, факъат иджрет этмегенлер я да къадынлар ве балалардыр. Ает Аз.Эбу Бекирнинъ къызы Эсманынъ Меккеде къалгъан мушрик анасынынъ, оны зиярет этмек ичюн кельгенде, къабул этмегени узерине назиль олгъан. Анджакъ, аетнинъ укми умимийдир).

9 Аллаh, ялынъыз сизнен дин огърунда дженклешкенлерни, сизни юртларынъыздан чыкъаргъанларны ве чыкъарылувынъыз ичюн оларгъа ярдым эткенлерни дост тутунувынъызны ясакълар. Ким оларнен дост олса, иште, залымлар олардыр.
10 Эй, иман эткенлер! Му'мин къадынлар иджрет этерек, сизге кельген вакъытта, оларны имтиан этинъ. Аллаh оларнынъ иманларыны даа яхшы билир. Эгер сиз де оларнынъ инангъан къадынлар олгъанларыны огренсенъиз, оларны кяфирлерге кери дёндюрменъ. Булар оларгъа элял дегильдир. Олар да буларгъа элял олмазлар. Оларнынъ (къоджаларнынъ) сарф эткенлерини (мехирлерини) кери беринъ. Мехирлерини озьлерине берген вакътынъызда, оларнен эвленювинъзде сизге бир гунах ёкъ. Кяфир къадынларны никяхынъызда тутманъ, сарф эткенинъизни истенъ. Олар да сарф эткенлерини истесинлер. Аллаhнынъ укми будыр. Аранъызда О укюм этер. Аллаh билиджидир, икмет саибидир.

(Худайбие антлашувынен юзь берген вазиетни низамгъа къойгъан бу аетке коре, мусульманларгъа сыгъынгъан му'мин къадынлар, кяфирлерге къайтарылмайджакъ, оларгъа аетте беян этильген эсаслар тедбикъ этиледжек. Чюнки, Худайбие антлашувына коре, кяфирлерден кельген му'минлер оларгъа къайтарыладжакъ эдилер. Ает къайтарыладжакъ олгъанларнынъ ялынъыз му'мин эркеклер олгъаныны, му'мин къадынларнынъ кяфирлер никяхында къалалмайджакълары ичюн, антлашувгъа кирсельтмейджегини беян этмекте).

11 Эгер зевджелеринъизден бири, сизни быракъып, кяфирлерге къачса, сиз де (оларнен дженклешип) гъалип кельсенъиз, зевджелери кеткенлерге (гъаниметтен) арджлагъанлары къадар беринъ. Инандыгъынъыз Аллаhкъа къаршы келювден сакъынынъ.
12 Эй, Пейгъамбер! Инангъан къадынлар, Аллаhкъа ич бир шейни ортакъ къошмамакъ, хырсызлыкъ япмамакъ, зина этмемек, балаларны ольдюрмемек, эллеринен аякълары арасында бир ифтира уйдурып кетирмемек, яхшы иш япувда санъа къаршы кельмемек хусусында санъа биат этмеге кельген вакъытларында, биатларыны къабул эт ве олар ичюн Аллаhтан магъфирет исте. Шубесиз, Аллаh чокъ багъышлайыджыдыр, чокъ мерхаметлидир.

(Биат шартлары арасыда сайылгъан «эллеринен аякълары арасында бир ифтира уйдурмамакъ» табири, никяхсыз бир баланы дюньягъа кетирип, оны къоджасына нисбет этерек, ифтирада булулунмамакъ манасына кельмекте. Ает Мекке фетхи куню назиль олгъан, Аз.Пейгъамбер эркеклерден сонъ, къадынларнынъ биатыны къабул эткен).

13 Эй, иман эткенлер! Аллаhнынъ гъадабына огърагъан бир къавмны дост тутманъ. Зира, олар кяфирлернинъ къабирдекилерден (оларнынъ тирилювинден) умют кескенлери киби, ахиреттен умют кескенлердир.

(Бу аетнинъ сонъки джумлеси бойле де анлашыла билир: Зира, олар къабирлерде булунгъан кяфирлернинъ къуртулуштан умют кескенлери киби, ахиреттен де умют кескендирлер).