Сура 9: эт-ТЁВБЕ

Тёвбе суреси 129 аеттир. 128 ве 129-нджи аетлер Меккеде, дигерлери Мединеде энген. 104-нджи ает тёвбе иле багълы олгъаны ичюн, суреге бу ад берильген. Суренинъ бундан башкъа бир чокъ ады олуп, энъ мешуры Берааэдир. Бу суренинъ Энфаал суресининъ девамы я да озь башына бир суре олуп-олмагъаны акъкъында ихтиляф барлыгъы ичюн, башында Бисмилляа язылмагъан.
Иджертнинъ 9-нджы йылында Аз.Эбу Бекир хадж амири оларакъ, тайин этильген ве мусульманлар хаджгъа ёлланылгъан эди. Бу суре энгенинен, Ресулуллах(с.а.) Аллаhнынъ эмирлерини хадждаки инсанларгъа теблигъ этюви ичюн Аз.Алини вазифелендирди. Аз.Али хадж керванына етишкенде Аз.Эбу Бекир: «Амир оларакъ кельдинъми, ёкъса, мемур оларакъмы?», дие сорады; Аз.Али садедже сурени Меккеде хаджиларгъа теблигъ этмеге мемур олгъаныны бильдирди.
Аз.Али байрамнынъ биринджи куню Акъабе джемреси янында аякъкъа къалкъып, озюнинъ Пейгъамбер тарафындан ёлланылгъан бир эльчи олгъаныны бильдирди ве бир хутбе окъуды, сонъра бу суренинъ башындан 30 я да 40 ает окъуяракъ, деди ки: «Дёрт шейни теблигъ этмеге мемурым: 1. Бу йылдан сонъ Кябеге ич бир мушрик якълашмайджакъ. 2. Ич кимсе чыплакъ алда Кябени зиярет этмейджек. 3. Му'минден башкъасы дженнетке кирмейджек. 4. Мушрик къабилелер тарафындан бозулмагъан антлашувлар, антлашув муддетининъ сонъуна къадар арекетте къаладжакъ».

1 Аллаh ве Ресулындан оларнен антлашув яптыгъынъыз мушриклерге бир ихтар!
2 (Эй, мушриклер!) Ер юзюнде дёрт ай даа долашынъ. Яхшы билинъ ки, сиз Аллаhны аджиз быракъаджакъ дегильсинъиз; Аллаh исе, кяфирлерни резиль (ве перишан) этеджек.
3 Хадж-ы экбер (энъ буюк хадж) кунюнде Аллаh ве Ресулындан инсанларгъа бир бильдирювдир: Аллаh ве Ресулы мушриклерден узакътыр. Эгер тёвбе этсенъиз, бу сиз ичюн даа хайырлыдыр. Ве эгер юзь чевирсенъиз, билинъ ки, сиз Аллаhны аджиз быраджакъ дегильсинъиз. (Эй, Муhаммед)! О кяфирлерге элем бериджи бир азапны мужделе.
4 Анджакъ, озлеринен антлашув яптыгъынъыз мушриклерден (антлашув шартларына уйгъан) ич бир шейни сизге эксик быракъмагъан ве сизинъ алейхинъизге эр анги бир кимсеге аркъа олмагъанлар (бу укюмнинъ) тышындадыр. Оларнынъ антлашувларыны, муддетлери биткенге къадар, тамамланъыз. Аллаh (акъсызлыкътан) сакъынгъанларны север.
5 Арам айлар чыкъкъанынен, мушреклерни тапкъан еринъизде ольдюринъ; оларны якъаланъ, оларны апс этинъ ве оларны эр незарет еринде отурып бекленъ. Эгер тёвбе этселер, намазны дост-догъру къылсалар, зекятны да берселер, артыкъ ёлларыны сербест быракъынъ. Аллаh багъышлайыджы, мерхаметлидир.
6 Ве эгер мушриклерден бири сенден аманлыкъ истесе, Аллаhнынъ келямыны эшитип динълегенге къадар, онъа аманлыкъ бер, (мусульман олмаса) оны ишанч ичинде булунаджакъ бир ерге етиштир. Иште, бу (яхшылыкъ), оларнынъ бильмеген бир къавм олувларындан толайыдыр.
7 Месджид-и Харамнынъ янында оларнен антлашув япкъанларынъыздан гъайры, мушриклернинъ Аллаh ве Ресулы янында насыл (мутебер) бир ахты ола билир? Олар сизге нисбетен дюрюст даврангъан муддетлериндже сиз де оларгъа дюрюст давранынъ. Чюнки, Аллаh (ахтны бозувдан) сакъынгъанларны север.

(Тефсирджилерге коре, аетте истисна этильгенлер, Худайбие антлашувына четтен оларакъ иштирак эткен Хузейме ве Мудлидж огъулларыдыр. Къурейш ве оларгъа багълы дигер мушриклер антлашувны базгъанлары ичюн, мусульманлар арекетке кечти ве Меккени фетх эттилер. Антлашувны бозмагъан къабилелерге исе токъунмадылар).

8 Насыл ола билир ки! Олар сизге гъалип кельселер эди, сизинъ акъкъынъызда не ахт, не де антлашув козетер эдилер. Олар агъызларынен сизни разы эте эдилер, албуки къальплери (бунъа) къаршы чыкъмакъта. Чюнки, оларнынъ чокъу ёлдан чыкъкъанлардыр.
9 Аллаhнынъ аетлерине къаршылыкъ аз бир дегерни (дюнья малыны ве нефсаний истеклерни) сатын алдылар да, (инсанларны) Онынъ ёлундан чыкъардылар. Акъикъатен оларнынъ япаяткъан шейлери не фенадыр!
10 Бир му'мин акъкъында не ахт танырлар, не де антлашув. Чюнки, олар баскъынджыларнынъ озьлеридир.
11 Факъат тёвбе этсе, намаз къылса ве зекят берсе, артыкъ олар динде къардашларынъыздыр. Биз бильген бир къавмгъа аетлеримизни бойле беян этмектемиз.
12 Эгер антлашувларындан сонъ, еминлерини бозсалар ве дининъизге уджюм этселер, куфюрнинъ реберлерине къаршы дженклешинъ. Чюнки, олар еминлери олмагъан адамлардыр. (Оларгъа къаршы дженклешсенъиз) умют этилир ки, куфюрни токътатырлар.
13 (Эй, му'минлер!) Берген сёзлерини бозгъан, Пейгъамберни (юртундан) чыкъармагъа арекет эткен ве ильк эвеля сизге къаршы дженк башлагъан бир къавмгъа къаршы дженклешмейджексинъизми; ёкъса, олардан къоркъасынъызмы? Эгер (акъикъий) му'минлер исенъиз, билинъ ки, Аллаh озюнден къоркъувынъызгъа даа ляйыкътыр.
14 Оларнен дженклешинъ ки, Аллаh сизинъ эллеринъизнен оларны джезаландырсын; оларны резиль этсин; сизни оларгъа гъалип япсын ве му'мин топлумынынъ къальплерини ферахландарсын.
15 Ве оларнынъ (му'минлернинъ) къальплеринден опькени сильсин. Аллаh истегенининъ тёвбесини къабул этер. Аллаh билиджидир, икмет саибидир.

(Этрафтаки мемлекетлерден Мединеге келип, мусульман олгъандан сонъ, улькелерине къайткъан му'минлер о ульке халкъы тарафындан эскенджеге алына, бу себептен, оларгъа нисбетен терен бир опьке беслей эдилер. Иште, бу аетте о му'минлернинъ вазиетине ишарет этиле. Бунъа коре, о эскенджеджилер тёвбе этип, мусульман олсалар, Аллаh Тааля оларнынъ тёвбесини де къабул этеджегини бильдирмекте. Чюнки, Аллаh эр шейнинъ икметини пек яхшы билир).

16 Ёкъса, Аллаh, сизден джихад этип, Аллаh, Пейгъамбер ве му'минлерден башкъасыны озьлерине сырдаш эдинмегенлерини ортагъа чыкъармадан быракъыладжакъсынъыз сандынъызмы? Аллаh япкъаларынъыздан хабердардыр.

(Пейгъмберимизнинъ эмджеси Аббас б. Абдулмутталиб Бедир дженкинде эсир олгъан вакъытта мусульманлар, мушрик олгъаны ве акърабасынен багъыны кескени себебинден, оны айыплагъан эдилер. Аз. Али исе, даа агъыр сёзлер сёйлеген эди. Аббас деди ки: «Бизим фена тарафларымызны сёйлей, эйи тарафларымызны гизлейсинъиз. Биз Месджид-и Харамны абаданлаштырмакътамыз, Кябенинъ бекчилигини япмакътамыз, хаджыларгъа сув дагъытамыз ве эсирлерни сербест быракъмакътамыз». Бунынъ узерине ашагъыдаки ает энди).

17 Аллаhкъа ортакъ къошкъанлар, озьлерининъ кяфирлигине шахсен озьлери шаатлыкъ этер экенлер, Аллаhнынъ Месджитлерини абаданлаштырмакъ селяхиетлери ёкътыр. Оларнынъ бутюн ишлери заядыр. Ве олар атеште эбедий къаладжакълар.
18 Аллаhнынъ месджитлерини анджакъ Аллаhкъа ве ахирет кунюне иман эткен, намазны дос-догъру къылгъан, зекятны берген ве Аллаhтан башкъасындан къоркъмагъан кимселер абанлаштырыр. Иште, догъру ёлгъа иришкенлерден олувларына умют этильгенлер булардыр.
19 (Эй, мушриклер!) Сиз хаджыларгъа сув бермекни ве Месджид-и Харамны онъармакъны, Аллаhкъа ве ахирет кунюне иман этип де, Аллаh ёлунда джихад эткенлернинъ иманынен бир тутасынъызмы? Албуки, олар Аллаh къатында бир дегиллер. Аллаh залымлар топлулыгъыны хидаетке ириштирмез.

(Бу аетке коре, диндарлыкъ бир такъым шеклий мерасимлерден эвель, бир иман, тасдикъ ве Аллаh ризасы ичюн гъайрет демектир.
Бу шартлар керчеклешкенден сонърадыр ки, хаджыларгъа сув бермек, Месджид-и Харамны онъармакъ ве бакъымыны теминлемек киби хызметлер Аллаh нездинде бир къыймет ифаде этер).

20 Иман этип де, иджрет эткенлер ве Аллаh ёлунда малларынен, джанларынен джихад эткенлер, рутбе нокътаи назарындан, Аллаh къатында даа усьтюндирлер. Къуртулышкъа иришкенлер де, иште олардыр.
21 Рабблери оларгъа, тарафындан бир рахмет ве хошнутлыкънен,озьлери ичюн ичинде тюкенмез ниметлер булунгъан дженнетлер мужделер.
22 Олар о ерде эбедий къаладжакълар. Шубесиз ки, Аллаh къатында буюк мукяфат бардыр.
23 Эй, иман эткенлер! Эгер куфюрни имандан усьтюн корьселер, бабаларынъыз ве къардашларынъызны (биле) вели тутманъыз. Сизден ким оларны дост тутса, иште олар залымларнынъ озьлеридир.
24 Де ки: Эгер бабаларынъыз, огъулларынъыз, къардашларынъыз, чифтлеринъиз, хысым-акърабанъыз къазангъан малларынъыз, кесаткъа огъравундан къаркъкъан тиджаретинъиз, хошлангъан мескенлеринъиз сизге Аллаhтан, Ресулындан ве Аллаh ёлунда джихад этювден даа севимли исе, артыкъ Аллаh эмрини кетиргенге къадар бекленъ. Аллаh фасыкълар таплулыгъыны хидаетке ириштирмез.

(Ресулуллах (с.а.) Меккени фетх эткенден сонъ, он эки бинъ адамлыкъ бир ордунен Таифтеки Хевазин ве Сакиф къабилелерининъ усьтюне юрди. Ислям ордусынынъ чокълугъыны корьген базы мусульманлар: «Бу орду артыкъ енъильмез», шеклинде къонушаракъ, озьлерини буюк сандылар. Факъат Хунейн вадисинде озьлеринден чокъ даа бир мушрик ордусынен къаршылашкъанда, дагъылдылар. Чюнки, олар чокъ олгъанларына ишангъан эдилер. Иште, ашагъыдаки аетте оларнынъ бу вазиетине ишарет этиле).

25 Ант олсун ки, Аллаh бир чокъ ерде (дженк мейданларында) ве Хунейн дженкинде сизге ярдым эткен эди. Хатырынъыздамы, чокълугъынъыз сизге озюнъизни бегендирген, факъат сизни дагъылувдан къуртарамагъан эди. Ер юзю, бутюн кенишлигине рагъмен, сизге тар кельген эди, сонъунда (дагъыларакъ) кери къайткъан эдинъиз.
26 Сонъра, Аллаh Ресулынен му'минлер узерине секинетини (сукюнет ве узур дуйгъусы) эндирди, сиз корьмеген ордулар (мелеклер) эндирди де, кяфирлерге азап этти. Иште бу, о кяфирлернинъ джезасыдыр.
27 Сонъра, Аллаh бунынъ артындан кене истегенининъ тёвбесини къабул этер. Зира, Аллаh багъышлайыджы, мерхаметлидир.
28 Эй, иман эткенлер! Мушриклер анджакъ бир писликтир. Онынъ ичюн бу йыллардан сонъ, Месджд-и Харамгъа якълашмасынлар. Эгер ёкъсузлыкътан къоркъсанъыз, (билинъ ки) Аллаh истесе, сизни озь лютфинден зенгин этеджектир. Шубесиз, Аллаh эйи билиджидир, икмет саибидир.
29 Озьлерине Китап берильгенлерден Аллаhкъа ве ахирет кунюне инанмагъан, Аллаh ве Ресулынынъ арам эткенлерини арам саймагъан ве хакъ динни озюне дин эдинмеген кимселернен, алчаларакъ эллеринен верги бергенге къадар дженклешинъ.
30 Еудийлер, Узейр Аллаhнынъ огълудыр, дедилер. Христианлар да, Месих (Иса) Аллаhнынъ огълу, дедилер. Бу оларнынъ агъызларында кевшеген сёзлеридир. (Сёзлерини) даа эвель кяфир олгъан кимселернинъ сёзлерине бенъзетмектелер. Аллаh оларны къахр этсин! Насыл да (хакъдан батылгъа) дёндюрильмектелер!
31 (Еудийлер) Аллаhны быракъып, бильмирлерини (хахамларыны); (христианлар) да рахиплерини ве Мерьем огълу Месихни (Исаны) рабер эдиндилер. Албуки, оларгъа анджакъ тек иляхкъа къуллыкъ этювлери эмир олунды. Ондан башкъа танъры ёкътыр. О буларнынъ ортакъ къашкъан шейлеринден узакътыр.

(Еудийлернинъ Мукъаддес Китапларыны ташыгъан сандыкъ бир къач кере душманларынынъ элине кечкен, Мукъаддес Китап баскъынджылыкъкъа огърагъан ве шахсен Аз.Мусагъа берильген левхалар джоюлгъан. Еудий дин адамлары афызаларында къалгъан базы аетлерни парча-парча язгъан эдилер. Бабиль эсаретинде яхшы бир языджы олгъан кяхин Эзра сёзнен ве къысмен язылы риваетлерни бир ерге топлап, еудий мукъаддес китабыны мейдангъа чыкъаргъан эди. Бу хызметлреринден толайы, Эзра Исраил огъулларынынъ сайгъысыны къазангъан, бу сайгъы, вакъты иле, о къадар адден зияде бир нокътагъа чыкъкъан ки, еудийлер, Эзраны Аллаhнанъ огълу сайгъан эдилер. Иште, юкъарыдаки аетте бунъа ишарет этиле).

32 Аллаhнынъ нурыны агъызларынен (уфлеп, сёндюрмек истейлер. Албуки, кяфирлер хошланмасалар да, Аллаh нурыны тамамлавдан асла вазгечмез.

(Тефсирджилернинъ чокъуна коре, аетте кечкен «Аллаhнынъ ныры» Куран-ы Керим я да Ислям динидир).

33 О (Аллаh), мушриклер хошланмасалар да, (озь) динини бутюн динлерге усьтюн япмакъ ичюн, ресулыны хидает ве Хакъ Дин иле ёллайыджыдыр.
34 Эй, иман эткенлер! (Билинъ ки), хахамлардан ве рахиплерден бир чокъу инсанларнынъ малларыны акъсыз ёлларнен ашарлар ве (инсанларны) Аллаh ёлундан чевирирлер. Алтын ве кумюшни топлап да, оларны Аллаh ёлунда арджламагъанлар ёкъмы, иште, оларгъа элем бериджи бир азапны мужделе!

(Еудий хахамларынен христиан рахиплери Мукъаддес Китапларындаки аетлерни дюнья менфааты (алгъан къабарлары) къаршылыгъында я денъиштире, я да укмини менфаатлары ёнелишинде ёрумлай эдилер. Хусусен, Аз.Муhаммеднинъ Пейгъамберлигинен багълы аетлерни бозуп денъиштирдилер. Иште, юкъарыдаки аетте оларнынъ бу чиркин ишлерине ишарет этильмекте. Айрыджа, алтын ве кумюшни я да мевджут параны, я да малны быракътырып да, зекятыны бермеген, хайырлы ве файдалы ишлерде къулланмагъанларнынъ ахиретте шиддетли азапнен джезаланаджакъларыны да хабер бермекте).

35 (Бу паралар) джеэннем атешинде къыздырылып, буларнен оларнынъ манълайлары, янбашлары ве сыртлары якъыладжакъ куню (оларга денилир ки): «Иште бу, озюнъиз ичюн топлагъан серветинъиздир. Артыкъ топлаяткъан шейлеринъизнинъ (азабыны) татынъ!»
36 Коклерни ве ерни яраткъан кунюнде Аллаhнынъ язысына коре, Аллаh къатында айларнынъ сайысы он эки олуп, булардан дёрдю арам айлардыр. Иште бу, догъру эсаптыр. О айлар ичинде (Аллаhнынъ къойгъан ясагъыны эзерек) озюнъизге зулум этменъ ве мушриклер сизнен насыл бирлик олуп дженклешселер, сиз де оларгъа къаршы бирлик олуп дженклешинъ ве билинъ ки, Аллаh (феналыкътан) сакъынгъанларнен берабердир.

(Аллаh Тааля коклерни ве ерни яраткъан вакъытта, Айнынъ аректини ойле тертипледи ки, ай системасына коре, бир йылда он эки ай мейдангъа кельди ве бир йыл 355 кунь олды. Бу айларнынъ адлары бойледир: Мухаррем, Сефер, Ребиуль-эвель, Ребиуль-ахир, Джемадиуль-эвель, Джемадиуль-ахир, Реджеп, Шабан, Рамазан, Шаввель, Зилькъаде, Зильхидждже. Аетте ишарет этильген «арам айлар» – Зилькъаде, Зильхидждже, Мухаррем ве Реджеп айларыдыр ки, бу суренинъ 5-нджи аетинден де анълашылгъаны киби, бу айларда дженк ясакълангъан).
(Джахилие девринде бир-биринен чарпышмагъа ве таланджылыкъкъа алышкъан арапларгъа ара бермеден, дёрт ай ишанчлы ве барышыкъ ичинде яшамакъ чокъ агъыр келе эди. Онынъ ичюн Аз.Ибрахим ве Исмаилден берли девам этип кельген бу тертипни джанлары истегени киби бозмагъа, меселя, Мухаррем айындаки урьметни Сефер айына кечирмеге, дигер арам айларны да огге-арткъа авуштырмагъа башладылар. Бу ал иджретнинъ 10-нджы йылына къадар девам этти. Веда хаджында Ресулуллах (с.а.) айларнынъ о сене там ерини тапкъаныны анълатты. Ашагъыдаки ает бу вазиетнен багълы оларакъ назиль олгъан).

37 (Арам айларны) кечиктирмек, садедже кяфирликте илери кетмектир. Чюнки, онынънен, кяфир олгъанлар саптырырлар. Аллаhнынъ арам япкъанынынъ сыйысыны бозмакъ ве Онынъ арам къылгъаныны элял къылмакъ ичюн (арам айны), бир йыл элял саярлар, бир йыл да арам саярлар. (Бойледже) оларнынъ фена ишлери озьлерине гузель косьтерилгендир Аллаh кяфирлер топлулыгъыны хидаетке ириштирмез.

(Ресулуллах (с.а.) иджеретнинъ 9-нджы йылында Византия императорлыгъынынъ мусульманларны ёкъ этмек ичюн 40.000 кишилик бир орду азырлап, дженклешмек ичюн сеферге чыкъаргъанындан хабердар олды ве Византия императорлыгъына къаршы дженк илян этти. Факъат мунафыкълар Русулуллахнынъ алейхинде тешвикъат яптылар, Византиягъа къаршы дженк илян этювнинъ бир фаджиа оладжагъыны халкъ арасында яйдылар. Янъы мусульман олгъан базы кимселер бу тешвикъаткъа инанды ве дженкке къатылмакъ истемедилер. Факъат Ресулуллах ве асхабнынъ гъайретинен 30.000 кишилик мусульман ордусы азырланылды ве Тебукке къадар барылды. Душман ордусы мусульманларнынъ кельгенини эшиткенинен, къачып кетти. Иште, бундан сонъки аетлер бу сефердеки мусульманларнынъ ве мунафыкъларнынъ арекет ве давранышлары акъкъында назиль олгъандыр).

38 Эй, иман эткенлер! Сизге не олды ки: «Аллаh ёлунда дженкке чыкъынъ!», денильген вакъытта, ерге къакъылып къалмакътасынъыз? Дюнья аятыны ахиреттен усьтюн этесинъизми? Факъат дюнья аятынынъ файдасы ахиретнинъ янында пек аз.
39 Эгер (кереккенде дженкке) чыкъмасанъыз, (Аллаh) сизни пек элем бериджи бир азап иле джезаландырыр ве еринъизге сизден башкъа къавм кетирир; сиз (дженкке чыкъмамакънен) Онъа ич бир зарар бералмазсынъыз. Аллаh эр шейге къадирдир.
40 Эгер сиз онъа (Ресулуллахкъа) ярдым этмесенъиз (бу муим дегиль); онъа Аллаh ярдым эткендир. Аслында, кяфирлер оны эки адамдан бири оларакъ, (Эбу Бекирнен бирликте Меккеден) чыкъаргъан эдилер; Аслында, олар магъарада эдилер; о аркъадашына: Кедерленме, чюнки, Аллаh бизнен берабердир, дей эди. Бунынъ узерине Аллаh онъа (сукюнет теминлеген) ишанчыны эндирди, оны сиз корьмеген бир ордунен дестекледи ве кяфир олгъанларнынъ сёзюни алчалтты. Аллаhнынъ сёзю исе, затен юджедир. Чюнки, Аллаh усьтюндир, икмет саибидир.

(Иджрет эснасында мушриклер тарафындан исрарнен такъип этильген Аз.Пейгъамбер (с.а.) ве Аз.Эбу Бекир (р.а.) бир вакъыт Севр магъарасына сыгъынгъан эдилер. Мушриклернинъ аякъ сеслерини дуя эдилер. Аз.Эбу Бекир (р.а.) къоркъкъан эди. Риваетке коре, мушриклер магъаранынъ киришиндеки орюмчек агъыны ве гогерджин ювасыны корьгенинен, ичериде кимсе ёкътыр, дие быракъып кеттилер).

41 (Эй, му'минлер!) Истер енгиль, истер агъыр оларакъ, дженкке чыкъынъ, малларынъызнен ве джанларынъызнен Аллаh ёлунда джихад этинъ. Эгер бильсенъиз, бу сиз ичюн даа хайырлыдыр.

(Ает-и керимеде ифаде этильген енгиллик ве агъырлыкъ – шартлар не олса-олсун, дженк къолай олса да, агъыр олса да, суварий олсанъыз да, яян олсанъыз да; зайыф олсанъыз да, къуветли олсанъыз да; зенгин олсанъыз да, факъыр олсанъыз да; къарт олсанъыз да, яш олсанъыз да, дженкке чыкъынъ демектир. Анджакъ даа сонъундан энген 91-нджы аетнен зайыфлар, хасталар ве дженкте арджламагъа бир шей тапалмайджакъ къадар факъырлар бу укюмден истисна этильгенлер.
Ресулуллах Тебук сеферине чыкъкъанда, мунафыкълар келип, яландан узюр беян эттилер, дженкке чыкъмакъ истемедилер. Ресулуллах да гонъюльсиз дженкке чыкъкъанлардан затен хайыр кельмейджегини бильгени ичюн, оларгъа изин берди. Бунынъ узерине ашагъыдаки аетлер назиль олды).

42 Эгер якъын бир дюнья малы ве къолай бир ёлджулыкъ олса эди, (о мунафыкълар) мытлакъа санъа уйып, пешинъден келир эдилер. Факъат мешакъатлы ёл оларгъа узакъ кельди. Герчи олар: «Кучюмиз етсе эди, мытлакъа сизнен берабер чыкъар эдик», дие озьлерини эляк этеджек киби, Аллаhкъа емин этеджеклер. Албуки, Аллаh оларнынъ мытлакъа яланджы олгъанларыны бильмекте.
43 Аллаh сени афу этти. Факъат догъру сёйлегенлер санъа яхшыджа белли олуп, сен яланджыларны бильгенинъе къадар оларгъа ничюн изин бердинъ?
44 Аллаhкъа ве ахирет кунюне иман эткенлер малларынен, джанларынен дженклешювден (артта къалмакъ ичюн) сенден изин истемезлер. Аллаh такъва саиплерини пек яхшы билир.
45 Анджакъ, Аллаhкъа ве ахирет кунюне инанмагъан, къальплери шубеге тюшип, шубелери ичинде боджалагъанлар сенден изин истерлер.
46 Эгер олар (дженкке) чыкъмакъ истесе эдилер, эльбетте бунынъ ичюн бир азырлыкъ япар эдилер. Факъат Аллаh оларнынъ давранышларыны чиркин корьди ве оларны кери къойды; оларгъа: «Отургъанларнен (къадын ве балаларнен) берабер отурынъ!», денильди.
47 Эгер аранъызда (олар да дежнкке) чыкъса эдилер, сизге бозгъунджылыкътан башкъа бир шей олмаз эди ве мытлакъа фитне чыкъармакъ истеерек, аранъызда чапышыр эдилер. Аранъызда оларгъа яхшыджа къулакъ асаджакълар да бар. Аллаh залымларны гъает яхшы билир.
48 Ант олсун, олар эвельден де фитне чыкъармакъ истеген ве санъа нидже ишлер чыкъаргъан эдилер. Ниает, хакъ кельди ве олар, истемегенлери алда, Аллаhнынъ эмри ерини тапты.

(Мунафыкълар эсасен янъы мусульман олгъанларны Ислямдан сувутмакъ, агъыр вакъытларда маневиетлерини бозмакъ ичюн ич бир фырсатны къачырмай эдилер.
Ресулуллах (с.а.) аятта олгъан муддетте оларнынъ бу гъайретлери нетиджесиз къалгъан; Аллаhнынъ ярдымы Пейгъамбер ве асхабнынъ илери кельгенлерининъ гъайретлери къаршысында мунафыкълар Ислямнынъ инкишафы ве яйылувыны токътатув эмеллеринде мувафакъиет къазаналмагъан эдилер).

49 Олардан ойлеси де бар ки: «Манъа изин бер, мени фитнеге тюшюрме», дер. Билесинъиз ки, олар затен фитнеге тюшкенлердир. Джеэннем кяфирлерни мытлакъа сарып аладжакъ.

(Мунафыкълардан базылары къадынларгъа зияде мейлли олгъанларыны, бу дженкке къатылсалар, урум къызларыны корьгендже, нефислерине аким оламайджакъларыны, бунынъ да олар ичюн бир фитне оладжагъыны огге суререк, озьлерининъ сеферден къалдырылувларыны истеген эдилер).

50 Эгер санъа бир эйилик иришсе, бу оларны кедерлендирир. Ве эгер башынъа бир мусибет кельсе: «Яхшы ки, биз даа эвель тедбиримизни алгъанмыз», дерлер ве кибирленерек, дёнюп кетерлер.
51 Де ки: Аллаhнынъ биз ичюн язгъанындан башкъасы бизге асла иришмез. О, бизим мевлямыздыр. Онынъ ичюн му'минлер ялынъыз Аллаhкъа таянып ишансынлар.
52 Де ки: Сиз, биз ичюн анджакъ эки яхшылыкътан бирини беклемектесинъиз. Биз де Аллаhнынъ я озь къатындан, я да бизим элимизнен сизге бир азап берювини беклемектемиз. Айды, бекленъ; шубесиз, биз де сизнен берабер беклемектемиз.
53 Де ки: Истер гонъюлли беринъ, истер гонъюльсиз, сизден (садакъа) асла къабул олунмайджакъ. Чюнки, сиз ёлдан чыкъкъан бир топлулыкъ олдынъыз.
54 Оларнынъ арджламаларынынъ къабул этилювине мани олгъан, оларнынъ Аллаh ве Ресулыны инкяр этювлери, намазгъа анджакъ эринерек келювлери ве истемеерек арджлавларындан башкъа бир шей дегильдир.
55 (Эй, Муhаммед!) Оларнынъ маллары ве балалары сенде куньджилик догъурмасын. Чюнки, Аллаh буларнен анджакъ, дюнья аятында азапларыны зияделештирмекни ве оларнынъ кяфир оларакъ джанлары чыкъувыны истемекте.
56 (О мунафыкълар) мытлакъа сизден олгъанларына даир Аллаhкъа емин этерлер. Албуки, олар сизден дегиллер, факъат олар (къылычларынъыздан) къоркъкъан бир топлумдыр.
57 Эгер сыгъынаджакъ бир ер яхут (барына биледжек) магъаралар, я да (сокъула биледжек) бир делик тапсалар эди, чопышаракъ, о тарафкъа ёнелип кетер эдилер.

(Риваетке коре, Ресулуллах (с.а.) бир гъаниметни болюштиргенде, Темиим огъулларындан Зу'ль Хувайсыра адлы бириси: «Я, Ресулаллах! Адалетни козет», деди. Бунынъ узерине Ресулуллах: «Ойлеми! Мен де адалетни козетмесем, артыкъ ким адалет япар?», дие джевап берди. Иште, ашагъыдаки ает бунынънен багълы оларакъ эндирильди).

58 Олардан садакъаларнынъ (такъсиматы) хусусында сени айыплагъанлар да бардыр. Садакъалардан оларгъа да (бир пай) берильсе, разы олурлар, шает оларгъа садакъалардан берильмесе, аман къызышырлар.
59 Эгер олар Аллаh ве Ресулынынъ озьлерине бергенине разы олуп: «Аллаh бизге етер, якъында бизге Аллаh да лютфинден береджек, Ресулы да. Биз ялынъыз Аллаhкъа рагъбет этиджилермиз», деселер эди (даа яхшы олур эди).
60 Садакъалар (зекятлар) Аллаhтан бир фарз оларакъ, анджакъ факъырларгъа, ёкъсулларгъа, (зекят топлагъан) мемурларгъа, гонъюллери (Исялмгъа) исиндириледжек олгъанларгъа, (урриетлерини сатын алмагъа чалышкъан) хызметкярларгъа, борджлуларгъа, Аллаh ёлунда чалышып, джихад эткенлерге, ёлджугъа аиттир. Аллаh пек яхшы билиджидир, икмет саибидир.
61 (Кене о мунафыкълардан:) О (Пейгъамбер, эр сёйленгенни динълеген) бир къулакътыр, диерек, Пейгъамберни ынджыткъанлар да бардыр. Де ки: О, сиз ичюн бир хайыр къулагъыдыр. Чюнки, о Аллаhкъа инаныр, му'минлерге ишаныр ве о, сизден иман эткенлер ичюн де бир рахметтир. Аллаhнынъ Ресулына эзиет эткенлер ичюн мытлакъа элем бериджи бир азап бардыр.
62 Разылыгъынъызны алмакъ ичюн сизге (келип) Аллаhкъа ант ичерлер. Эгер му'мин иселер, Аллаh ве Ресулыны разы этювлери даа дагърудыр.
63 (Аля) бильмедилерми ки, ким Аллаh ве Ресулына къаршы чыкъса, эльбетте онынъ ичюн ичинде эбедий къаладжагъы джеэннем атеши бардыр. Иште, бу – буюк резилликтир.
64 Мунафыкълар къальплеринде олгъаныны озьлерине хабер береджек бир суренинъ му'минлерге эндирелювинден чекинирлер. Де ки: Сиз алай этинъ! Аллаh о чекинген шейинъизни ортагъа чыкъараджакъ.
65 Эгер оларгъа, (ничюн алай эткенлерини) сорасанъ, эльбетте, биз садедже лафкъа далгъан, шакъалаша эдик, дерлер. Де ки: Аллаhнынъ, Онынъ аетлерининъ ве Онынъ Пейгъамберининъ усьтюнден кульмектесинъизми?

(Риваетке коре, Ресулуллах (с.а.) Тебук сеферине кеткенде мунафыкълардан бир топу Ресуллулаh акъкъында: «Шу адамнынъ алына бакъынъ, Шам сарайларыны фетх этмек истей. О нереде, Шам сарайларыны фетх этмек нереде!», диерек оны акъсымладылар ве акъкъында эмиш-демиш даркъаттылар. Вазиет Ресулуллахкъа вахий иле бильдирильди. Мунафыкълар чагъырылып, олардан не ичюн бойле япкъанлары соралгъанда, инкяр эттилер ве «Ёлджулыкъ заметини унуттырмакъ ичюн шакъалаша эдик», шеклинде ялан сёйледилер. Иште, юкъарыдаки ает бу мунафыкълар акъкъында назиль олгъан).

66 (Бошуна) узюр тилеменъ; чюнки, сиз иман эткенден сонъ, текрар кяфир олдынъыз. Сизден (тёвбе эткен) бир топны багъышласакъ биле, бир топуна да, сучлы олгъанларындан толайы, азап береджекмиз.
67 Мунафыкъ эркеклер ве мунафыкъ къадынлар (сизден дегиль), бир-бирилериндендир. Олар феналыкъны эмир этер, эйиликтен узакълаштырыр ве хасислик этерлер. Олар Аллаhны унуттылар. Аллаh да оларны унутты! Чюнки, мунафыкълар фасыкъларнынъ озюдирлер.

(Аллаhнынъ мунафыкъларны унутувыт – ярдымыны, хидаетини ве рахметини кесюви, мунафыкълыкълары себебинден, оларны унутылгъан ве терк этильген бир вазиетте быракъувыдыр. Бунъа коре, Аллаhнынъ мунафыкъларны унутувы миджазий манададыр. Зира, Аллаh унутмакътан узакътыр).

68 Аллаh эркек мунафыкъларгъа да, къадын мунафыкъларгъа да, кяфирлерге де ичинде эбедий къаладжакълары джеэннем атешини ваде этти. О, оларгъа етер. Аллаh оларгъа лянет эткендир! Олар ичюн девамлы бир азап бар.
69 (Эй, мунафыкълар! Сиз де) сизден эвелькилер киби (яптынъыз). Олар къуветтен сизден даа усьтюн, мал ве эвлятлары даа чокъ эди. Олар (дюнья малындан) пайларына тюшкенинден файдаландылар. Иште, сизден эвелькилер пайларына насыл тюшкенинден файдалангъан олсалар, сиз де пайынъызгъа тюшкенинден файдаландынъыз ве (батылгъа) далгъанлар киби, сиз де далдынъыз. Иште, оларнынъ амеллери дюньяда да, ахиретте де бошуна кеткендир ве олар зиянгъа огърагъанларнынъ озюдирлер.
70 Олргъа озьлеринден эвелькилернинъ, Нуh, Аад ве Семууд къавмларынынъ, Ибрахим къавмынынъ, Медьен халкъынынъ ве алт-усьт олгъан шеэрлернинъ хабери кельмедими? Пейгъамбери оларгъа ап-ачыкъ муджизелер кетирген эди. Демек ки, Аллаh оларгъа зулум этмейджек эди, факъат олар озь-озьлерине зулум этмекте эдилер.

(Аетте зикр этильген къавмларгъа пейгъамберлер муджизелернен кельдилер. Факъат бу къавмлар пейгъамберлерини яланджылар дедилер. Аллаh Тааля да эр бирини бир фелякетнен эляк этти: Нуh Пейгъмбер озь къавмына ёлланылды. Къавмы оны инкяр эткенинен, мешур Нуh туфанында богъулып эляк олдылар. Аад къавмына hууд Пейгъамбер ёлланылды. Олар шиддетли рузьгяр иле эляк олды; Семууд къавмына Саалих Пейгъамбер ёлланылды. Олар да зельзеде иле эляк олдылар. Аз.Ибрахимнинъ къавмы исе, синекнен эляк олды; Медьен халкъына Шуайб Пейгъамбер ёлланылгъан эди, олар атешнен эляк олдылар. Шеэрлери алт-усьт оларакъ, эляк олгъан къавм исе, Луут Пейгъамбернинъ къавмыдыр.

71 Му'мин эркеклернен му'мин каданлар да бир-бирилерининъ велилеридир. Олар яхшылыкъны эмир этер, феналыкътан мен этерлер, намазны дос-догъру къылар, зекятны берирлер, Аллаh ве Ресулына итаат этерлер. Иште, оларгъа Аллаh рахмет этеджек. Шубесиз, Аллаh азиздир, икмет саибидир.

(Ичтимаий шуур, шахысларнынъ диний ве ахлякъий къусурлары ве феналыкъларына нисбетен де дикъкъатлы олмагъа меджбурдыр. Юкърыдаки аетте, къадын олсун, эркек олсун, му'минлернинъ бир-бирилерине эйиликни эмир этип, феналыкътан мен этювлери, араларындаки достлукъ багъы ве къардашлыкънынъ зарурий бир нетиджеси олгъанына ишарет этиле. Бу вазифе ве месулиет джынсиет фаркъы назарда тутулмадан, Ислям топлулыгъынынъ бутюн азаларына юкленгендир).

72 Аллаh му'мин эркеклерге ве му'мин къадынларгъа, ичинде эбедий къалмакъ узьре, астындан ирмакълар акъкъан дженнетлер ве Адн дженнетлеринде гузель мескенлер ваде этти. Аллаhнынъ ризасы исе, эписинден буюктир. Иште, буюк къуртулыш да будыр.

(Аллаh Тааля иман этип, гузель амеллер ишлегенлерге юкъарыдаки аетте ве даа бир чокъ башкъа аетлерде чешит дженнет ниметлери ваде эткен. Факъат бу ает Аллаh ризасынынъ бутюн мукяфатлардан даа усьтюн олгъаныны бильдирмекте ве бойледже, диний ве ахлякъий вазифелернинъ энъ юксек гъаеси – «Аллаh ризасы» олгъаныны ортагъа къоймакъта. Чюнки, дигер дженнет ниметлери даа зияде бедений ве иссий талапларымыз олгъаны алда, Аллаh ризасы рухумызнынъ талабы ве истегидир).

73 Эй, Пейгъамбер! Кяфирлерге ве мунафыкъларгъа къаршы джихад эт, оларгъа къаршы серт давран. Оларнынъ бараджакъ ерлери джеэннемдир. О не фена бир барыладжакъ ердир!

(Ресулуллах (с.а.) Тебукте душманны беклегенде, онъа вахийлер келе ве о дженктен артта къалгъанларны девамлы айыплай эди. Джеляс б. Сувейд адлы бир мунафыкъ деди ки: «Эгер Муhаммеднинъ къардашларымыз ичюн сёйлегенлери догъру исе, эшеклерден алчакъ олайыкъ!» Бу сёзни эшиткен Амир б. Къайс дер’ал джевап берди: «Муhаммед муакъкъакъ догъру сёйлей. Сиз исе, эшеклерден алчакъсынъыз!». Ресулуллах Мединеге къайткъанынен, Амир вазиетни Пейгъамберге анълатты... Джеляс: «Манъа ифтира эте», диерек, сёйлегенлерини инкяр этти. Ресулуллах эр экисининъ де минбернинъ огюнде емин этювлерини эмир этти. Эр экиси де озьлерининъ догъру олгъанларына емин эттилер. Анджакъ, Амир еминден сонъ, эллерини котеререк: «Я Рабб, догъру сёйлегенни тасдикъ эткен, яланджыны тасдикъ этмеген бир аетни Пейгъамберинъе ёлла», дие дуа этти; Ресулуллахнен дигер му'минлер де: «Амин», дедилер. Аман ашагъыдаки ает назиль олды. Джеляс къабаатыны итираф этти ве тёвбеге кельди).

74 (Эй, Муhаммед! О сёзлерни) сёйлемегенлерине даир Аллаhкъа емин этмектелер. Албуки, о куфюр сёзни, эльбетте сёйледилер ве мусульман олгъандан сонъ, кяфир олдылар. Беджералмайджакъ бир шейлерге (Пейгъмберге суикъаст япмагъа) де арекет эттилер. Ве ялынъыз Аллаh ве Ресулы озь лютфлеринден оларны зенгинлештиргени ичюн, очь алмагъа къозгъалдылар. Эгер тёвбе этселер, олар ичюн даа хайырлы олур. Юзь чевирселер, Аллаh аларны дюньяда да, ахиретте де, элем бериджи бир азапкъа огъратаджакъ. Ер юзюнде оларнынъ не досту, не де ярдымджысы бардыр.

(Мединелилернинъ бир къысмы факъыр эди. Ресулуллах кельгенден сонъ зенгинлештилер. Даа сонъра мунафыкълар нанкорьлик этип, Пейгъамберге феналыкъ этмеге къозгъалдылар).

75 Олардан кими де, эгер Аллаh лютф ве кереминден бизге берсе, мытлакъа садакъа береджекмиз ве, эльбетте, биз салихлерден олаждакъмыз! дие Аллаhкъа ант этти.
76 Факъат Аллаh лютфинден оларгъа (зенгинлик) бергенинен, онда хасислик этип, (Аллаhнынъ эмринден) юзь чевиререк, сёзлеринден къайттылар.
77 Ниает, Аллаhкъа берген сёзлеринден къайткъанларындан ве ялан сёйлегенлеринден толайы, Аллаh озюнен къаршылашаджакъ куньлерине къадар оларнынъ къальбине нифакъ (эки юзлюлик) сокъты.
78 (Мунафыкълар), Аллаh, оларнынъ сырыны да, фысылтыларыны да бильгенини ве гъайбларны (гизли шейлерни) пек яхшы билиджи олгъаныны аля анъламадылармы?
79 Садакъалар хусусында, му'минлерден гонъюлли бергенлери ве кучьлерининъ еткенинден башкъасыны тапалмагъанларны чекиштирип, оларнен алай эткенлер бар я, Аллаh, иште, оларны масхарагъа чевиргендир. Ве олар ичюн элем бериджи азап бардыр.

(Муныфыкъларнынъ буюги Абдуллах б. Убейй олюм хасталыгъына якъалангъан вакътында огълу Абдуллах, Ресулуллах (с.а.)къа келерек, бабасы ичюн истигъфар этювини истеди. Абдуллах халис бир мусульман олгъаны ичюн Ресулуллах онынъ хатирини къырмады ве бабасынынъ афу этилюви ичюн Аллаhкъа дуа этти. Бунынъ узерине ашагъыдаки ает назиль олды).

80 (Эй, Муhаммед!) Олар ичюн, истер афу тиле, истер тилеме; олар ичюн етмиш кере афу тилесенъ де, Аллаh оларны асла афу этмейджек. Бу оларнынъ Аллаh ве Ресулыны инкяр этювлери себебиндендир. Аллаh фасыкълар топлулыгъыны хидаетке ириштирмез.
81 Аллаhнынъ Ресулына мухалефет этмек ичюн артта къалгъанлар (сеферге чыкъмайып) отурувларынен севиндилер; малларынен, джанларынен Аллаh ёлунда джихад этмекни чиркин корьдилер; «Бу сыджакъта сеферге чыкъманъ», дедилер. Де ки: «Джеэннем атеши даа сыджакътыр!» Кешке анъласалар эди!
82 Артыкъ къазанаяткъанларынынъ джезасы оларакъ аз кульсинлер, чокъ агъласынлар!

(Ишлеген гунахларынынъ ахиреттеки джезасы шиддетлидир. Онынъ ичюн оларнынъ кулювлери дегиль, агъламалары керекир).

83 Эгер Аллаh сени олардан бир топунынъ янына къайтарыр да (Тебук сеферинден Мединеге къайтыр да, башкъа бир дженкке сеннен берабер) чыкъмакъ ичюн сенден изин истеселер, де ки: Меннен берабер асла чыкъмайджакъсынъыз ве душмангъа къаршы меннен берабер асла дженклешмейджексинъиз! Чюнки, сиз биринджи кере (Тебук сеферинде) еринъизде къалмагъа разы олдунъыз. Шимди де артта къалгъанларнен (къадын ве балаларнен) берабер отурынъ!
84 Олардан ольген ич бирине асла намаз къылма; онынъ къабри башында да турма! Чюнки, олар Аллаh ве Ресулыны инкяр эттилер ве фасыкъ оларакъ ольдилер.
85 Оларнынъ маллары ве балалары сенде куньджилик догъурмасын. Чюнки, Аллаh буларнен анджакъ дюньяда оларнынъ азапларыны чокълаштырмакъны ве оларнынъ кяфир оларакъ джанлары къыйынлыкънен чыкъывуны истей.
86 «Аллаhкъа инанынъ, Ресулынен берабер джихад этинъ», дие бир суре эндирильген вакъытта, олардан сервет саиби олгъанлар, сенден изин истедилер ве: Бизни быракъ, (эвлеринде) отургъанларнен берабер олайыкъ, дедилер.
87 Артта къалгъан къадынларнен берабер олмагъа разы олдылар, оларнынъ къальплерине муурь урулды. Бу себептен олар анъламазлар.

(Яни мунафыкълыкълары себебинен, басиретлери багъланган ве бу себептен, гъазийлернен бирликте олмакъ ерине, къадынлар, балалар ве аджизлернен бирликте эвлеринде къалгъан бу инсанлар хакънынъ керчеклешювы ве феналыкънынъ ортадан къалдырылувы огъруна дженклешмекнинъ маиетини анъламазлар).

88 Факъат Пейгъмбер ве онынънен берабер инангъанлар малларынен, джанларынен джихад эттилер. Иште, бутюн хайырлар оларнынъдыр ве олар къуртулышкъа иришкенлернинъ озьлеридир.

(Аетте кечкен «бутюн хайырлар» – хакънынъ зафери, акимиети ве бу огъурда дженклешкенлернинъ эльде эткен дюньявий ве ухревий ниметлеридир).

89 Аллаh оларгъа ичинде эбедий къаладжакъ ве земининден ирмакълар акъъкъан дженнетлер азырлагъандыр. Иште, буюк къазанч будыр.
90 Бедевийлерден, (узюрлери олгъаныны) идда эткенлер, озьлерине изин берильсин, дие кельдилер. Аллаh ве Ресулына ялан сёйлегенлер де отурып къалдылар. Олардан кяфир олгъанларгъа элем бериджи бир азап иришеджектир.
91 Аллаh ве Ресулы ичюн (инсанларгъа) огют берген такъдирлеринде, зайыфларгъа, хасталаргъа ве (дженкте) арджлайджакъ бир шей тапалмагъанларгъа гунах ёкътыр. Зира, яхшылыкъ эткенлернинъ алейхине бир ёл (месулиет) ёкътыр. Аллаh чокъ багъышлайыджы ве чокъ мерхаметлидир.

(Хаста, зайыф ве факъырлар мемлекетлеринде къалгъанларында фитнеге ер бермез, ялан хаберлер даркъатмаз, дженкке къатылгъан муджахидлернинъ аилелерине ярдымджы олур ве гузель амель ишлеселер, дженкке къатылмагъанларындан отьрю, оларгъа бир гунах ёкъ. Анджакъ буларнынъ дженкке къатылувларынынъ ясакъ олгъанына даир ич бир эмир де ёкъ. Бу сыныфлардан бири артта хызметлерде чалышмакъ узьре ве ордугъа юк олмамакъ шартынен, дженкке къатыла билелер).

92 Озьлерине минмеге бир шей теминлеменъ ичюн санъа кельгенлеринде: Сизни миндиреджек бир шей тапалмайым, дегендже, арджлайджакъ бир шей тапалмагъанларындан толайы, кедерден козьлери яш тёкерек дёнген кимселерге де (месулиетлик ёкъ).

(Асхаб-ы кирамдан чокъ факъыр олгъан бир топ Тебук сеферине къатылмакъ истеген, факъат ашайджакъ, киеджек ве минеджек шей тапалмагъан эдилер. Буларны темин этюви ичюн Пейгъамбер (с.а.)ге мураджаат эттилер. О даа оларны миндирип ёллайджакъ бир шей тапалмагъаныны бильдиргенинен, кедерлеринден агълаяракъ, кери къайттыллар. Иште, юкъарыдаки аетте буларгъа ишарет этиле).

93 Месулиетлик, анджакъ зенгин олгъанлары алда, сенден изин истегенлергедир. Чюнки, олар артта къалгъан къадынларнен берабер олмагъа разы олдылар. Аллаh да оларнынъ къальплерини муурьледи, артыкъ олар (ненинъ догъру олгъныны) бильмезлер.
94 (Cеферден) оларгъа къайткъан вакътынъызда сизге узюр беян этеджеклер. Де ки: (Бошуна) узюр тилеменъ! Сизге асла инанмаймыз; чюнки, Аллаh хаберлеринъизни бизге бильдиргендир. (Бундан сонъки) амелинъизни Аллаh да кореджек, Ресулы да. Сонъра корюльгенини ве корюльмегенини бильгенге дёндюриледжексинъиз де, япаяткъанларынъызны сизге хабер береджек.
95 Оларнынъ янына дёнген вакътынъызда сизге озьлеринден (оларны джезаландырувдан) вазгечювинъиз ичюн Аллаh адына ант ичеджеклер. Артыкъ олардан юз чевиринъ. Чюнки, олар пислердир. Къазанаяткъанларына (фена ишлерине) къаршылыкъ джеза оларакъ бараджакъ ерлери джеэннемдир.

(Бу аетте зенгин олгъаны алда, ялынъыз къоркъуларындан ве динге нисбетен садакъатсызлыкъларындан толайы, дженкке къатылмагъан, сонъра да Аллаh адына емин этерек, эсассыз узюрлерни илери сюрген мунафыкъларнынъ «мурдар» – «пис» олгъанлары ифаде этильген. Чюнки, мунафыкъ самимиетсиздир; не му'мин киби иманыны ачыкъ ортагъа къоя билир, не де кяфир киби куфрини илян этер. О шахсиетсиз ве фикирсиздир. Озь менфаатлары ичюн чешит ренкке кирерлер. Иште, Къур'аннынъ «мурдар» дегени бу джиренч табиат ве фена ахлякътыр).

96 Олардан разы олурсынъыз, дие сизге емин этеджеклер. Факъат сиз олардан разы олсанъыз биле, Аллаh фасыкълар топлулыгъындан асла разы олмаз.
97 Бедевийлер, кяфирлик ве мунафыкълыкъ итибарынен, эм даа бетер, эм де Аллаhнынъ Ресулына эндирген къанунларыны танымамагъа даа уйгъундыр. Аллаh чокъ эйи билиджидир, икмет саибидир.
98 Бедевийлерден ойлеси бар ки, (Аллаh ёлунда) арджлайджагъыны бедава саяр ве сизинъ башынъызгъа белялар келювини беклер. (Беклегенлери) о фена беля озь башларына кельгендир. Аллаh пек яхшы эшитиджи, чокъ яхшы билиджидир.
99 Бедевийлерден ойлеси де бар ки, Аллаhкъа ве ахирет кунюне инаныр, (хайыр ичюн) арджлайджагъыны Аллаh къатында якъынлыкъкъа ве Пейгъамбернинъ дуаларыны алмагъа весиле япар. Билесинъиз ки, о (арджлагъан маллары, Аллаh къатында) олар ичюн бир якъынлыкътыр. Аллаh оларны рахметине (дженнетине) къояджакъ. Шубесиз, Аллаh багъышлайыджы ве мерхаметлидир.
100 (Ислям динине кирмек хусусында) огге кечкен ильк мухаджирлер ве энсар иле оларгъа гузелликнен табий олгъанлар бар я, иште, Аллаh олардан разы олгъандыр, олар да Аллаhтан разы олгъандырлар. Аллаh оларгъа, ичинде эбедий къаладжакълары, земининден ирмакълар акъкъан дженнетлер азырлагъан. Иште, бу буюк къуртулыштыр.
101 Этрафынъыздаки бедевий араплардан ве Медине халкъындан бир такъым мунафыкълар бар ки, мунафыкълыкъта меарет къазангъандырлар. Сен оларны бильмезсинъ, биз билирмиз оларны. Оларгъа эки кере азап этеджекмиз, сонърадан олар буюк бир азапкъа итекленеджеклер.

(Бир такъым мунафыкълар эки юзлюликте о дередже меарет къазангъан эдилер ки, кескин зекя ве ферасетине рагъмен, Пейгъамбер (с.а.) оларнынъ мунафыкъ олгъанларыны сезалмай эди. Анджакъ, Аллаhтан бир вахий кельсе, о вакъыт вазиетлерини анълай эди. Чюнки, мунафыкълар озьлерине келе биледжек энъ уфакъ тенъкъит нокъталарыны биле ве онъа коре даврана эдилер).

102 Дигерлери исе, гунахларыны итираф эттилер, яхшы бир амельни дигер фена бир амельнен къарыштырдылар. (Тёвбе этселер) умют этилир ки, Аллаh оларнынъ тёвбесини къабул этер. Чюнки, Аллаh чокъ багъышлыйыджы ве пек мерхаметлидир.

(Тебук сеферинден артта къалгъан бир топ, хаталарыны анълап, пешман олгъанларындан сонъ, озьлерини джамининъ диреклерине багъладылар ве Аллаh Ресулы чезмегендже озьлерини чезмейджеклерине емин эттилер. Ресулуллах (с.а.) (сеферден къайткъандан сонъ, оларнынъ вазиетини анълагъанынен, буюрды ки : Акъларында эмир алынгъангъа къадар мен де оларны чезмейджегиме емин этерим. Сонъра бу ает энгениен оларны чезди).

103 Оларнынъ малларындан садакъа ал; бунынънен оларны (гунахлардан) темизлерсинъ, оларны арындырып юджельтирсинъ. Ве олар ичюн дуа эт. Чюнки, сенинъ дуанъ олар ичюн сукюнеттир (оларны ятыштырыр). Аллаh эшитиджидир, билиджидир.
104 Аллаhнынъ, къулларынынъ тёвбесини кабул этеджегини, садакъаларны кери чевирмейджегини ве Аллаhнынъ тёвбени чокъ къабул этиджи ве пек мерхаметли олгъаныны аля бильмезлерми?
105 Де ки: (Япаджагъынъызны) япынъ! Амелинъизни Аллаh да, Ресулы да, му'минлер де кореджек. Сонъра корюльгенни ве корюльмегенни бильген Аллаhкъа дёндюриледжексинъиз де, о сизге япаяткъанларынъызны хабер береджек.
106 (Сеферге къатылмагъанлардан) дигер бир топу да Аллаhнынъ эмрине быракъылгъандырлар. О, буларгъа я азап этер, я да тёвбелерини къабул этер. Аллаh чокъ билиджидир, икмет саибидир.

(Аллаh Тааля дженктен артта къалгъанларны учь топкъа айырды:
1. Мунафыкълыкъны озьлерине табиат эткенлер.
2. Гунахларыны итирф эткенден сонъ, тёвбе этип, кедерлерини анълаткъан ве бу огъурда малларыны феда эткенлер.
3. Не итираф, не де тёвбе эткенлердир ки, булар акъкъында 118-нджи ает назиль олгъан).

107 (Мунафыкълар арасында) бир де (му'минлерге) зарар бермек, (хакъны) инкяр этмек, му'минлернинъ арасына айрылыкъ сокъмакъ ве даа эвель Аллаh ве Ресулына къаршы дженклешкен адамны беклемек ичюн бир Месджит къургъанлар ве: (Бунынънен) яхшылыкътан башкъа бир шей истемедик, дие мытлакъа емин этеджек олгъанлар да бар. Албуки, Аллаh оларнынъ кесен-кес яланджы олгъанларына шаатлыкъ этер.
108 Онынъ ичинде асла намаз къылма! Ильк куньден такъва узерине къурылгъан Месджит (Куба Месджиди) ичинде намаз къылувынъ, эльбетте даа догърудыр. Онда темизленмекни севген адамлар бар. Аллаh да чокъ темизленгенлерни север.
109 Бинасыны Аллаh къоркъусы ве ризасы ичюн къургъан кимсе даа хайырлымы, ёкъса, бинасыны йыкъыладжакъ бир ярнынъ кенарына къурып, онынънен берабер озю де чёкюп, джеэннем атешине кеткен кимсеми? Аллаh залымлар топлулыгъыны догъру ёлгъа къоймаз.
110 Япкъан биналары, (олюп де) къальплери парчалангъангъа къадар, юреклерине девамлы оларакъ бир шубе (себеби) оладжакъ. Аллаh чокъ эйи билиджидир, икмет саибидир.
111 Аллаh му'минлерден маллларыны ве джанларыны, озьлерине (бериледжек) дженнет къаршылыгъында сатын алгъандыр. Чюнки, олар Аллаh ёлунда дженклеширлер, ольдюрирлер, олюрлер. (Бу), Тевратта, Инджильде ве Къур'анда Аллаh узерине хакъ бир вадедир. Аллаhтан даа чокъ сёзюни ерине кетирген ким бар! О алда Онынънен япкъан бу алыш-веришинъизден толайы севининъ. Иште бу, (акъикъатен) буюк къазанчтыр.

(Меккеде Акъабе биаты сырасында, энсардан 70 адам Ресулуллахкъа биат эткенде, араларындан Абдуллах б. Реваха: «Я, ресулаллаh! Раббинъ ве сенинъ ичюн шартларынъ недир?», деген эди. Ресулуллах буюрды ки: «Раббим ичюн шартым Онъа ибадет этювинъиз, Онъа ич бир ортакъ къошмаювынъыздыр; озь акъкъымдаки шартым да, джанларынъызны ве малларынъызны насыл мудафаа эте исенъиз, мени де ойле къорчалавунъыздыр. Текрар соралды: «Бойле япсакъ, бизге не бардыр?» Ресулуллах: «Дженнет бардыр», дие джевап берди. Олар да: «Не кярлы алыш-вериш. Бундан не дёнермиз, не де дёнилювини истермиз», дедилер. Иште, юкърадаки ает булар акъкъында назиль олды).

112 (Бу алыш-веришни япкъанлар), тёвбе эткенлер, ибадет эткенлер, хамд эткенлер, ораза туткъанлар, руку эткенлер, седжде эткенлер, яхшылыкъны эмир этип, феналыкътан мен эткенлер ве Аллаhнынъ сынъырларыны къорчалайыджылардыр. О му'минлерни мужделе!

(Аетте кечкен «Эс-сааиhуун» – ораза туткъанлар олгъаны киби, джихад эткенлер ве ер юзюнде Аллаhнынъ къудретини, гузель эсерлерини ве ибрет алынаджакъ шейлерни корьмек, бильги къазанмакъ я да гонюльден ибадет ве таатыны япа бильмек ичюн сеяат эткенлер манасыны да ифаде этмекте).

113 (Кяфир оларакъ олюп) джеэннем эхли олгъанлары оларгъа ачыкъча белли олгъандан сонъ, акъраба биле олсалар, (Аллаhкъа) ортакъ къошкъанлар ичюн афу тилемек не Пейгъамберге ярашыр, не де инангъанларгъа.

(Риваетке коре, Ресулуллаh (с.а.) эмджеси Эбу Талиб ичюн Аллаhтан магъфирет тилемек истеген, бунынъ узерине юкъарыдаки ает энген.
Даа эвельде Ибрахим Пейгъамбер бабасынынъ афу этилюви ичюн Аллаhкъа дуа этеджегине даир бабасына сёз берген ве Аллаhтан онынъ афу этмесини истеген. Факъат бабасынынъ Аллаh душманы олгъаныны анълагъанынен, дуа этмектни быракъкъан. Ашагъыдаки ает де онынънен багълыдыр).

114 Ибрахимнинъ бабасы ичюн афу тилеви, садедже онъа берген сёзюнден толайы эди. Амма, онынъ Аллаhнынъ душманы олгъаны озюне белли олгъанынен, ондан узакълашты. Шубесиз ки, Ибрахим чокъ йымшакъ табиатлы ве пек сабырлы эди.
115 Аллаh бир топлулыкъны догъру ёлгъа къойгъан сонъ, сакъынаджакъ шейлерини оларгъа анълаткъангъа къадар, оларны саптыраджакъ дегильдир. Аллаh эр шейни пек яхшы билиджидир.

(Бу аетте мушриклернинъ афу ичюн дуа этювнинъ ясакъ олгъаны бильдирильмеден эвель, буны япкъанларнынъ ве арам шейлерни, ясакъ эмири кельмеден эвель, япкъанларнынъ месулиетли тутылмайджагъы, месулиетлиликнинъ анджакъ укюмлернинъ ачыкъча бильдирилювинден сонъ керчеклешеджеги ифаде этиле).

116 Коклернинъ ве ернинъ мульки ялынъыз Аллаhнынъдыр. О, тирильтир ве ольдюрир. Сиз ичюн Аллаhтан башкъа не бир дост, не де бир ярдымджы бар.
117 Ант олсун ки, Аллаh мусульманлардан бир топунынъ къальплери къыйышмагъа юзь туткъандан сонъ, Пейгъамберни ве къыйын заманда онъа уйгъан мухаджирлернен энсарны афу этти. Сонъ оларнынъ тёвбелерини къабул этти. Чюнки, О, оларгъа нисбетен чокъ шефкъатлы, пек мерхаметлидир.

(Пейгъамберимиз Тебук сеферине чыкъкъанда, мунафыкълар келип, яландан узюр беян этерек, изин истедилер, о да оларгъа изин берди. Бу хусуста 43-нджи ает энди ве Аллаh Тааля Пейгъамберни тенбиеледи. Мунафыкъларнынъ тергъибатына алдангъан базы мусульманларнынъ да къальбине шубе тюшкен эди. Сонъундан олар да тёвбе эттилер).
(Тебук сеферине къатылмагъанлар арасында Каб' б. Малик, Хилал б. Умеййе ве Мемаре б. Раабиин адлы сахабилер де бар эди ки, тефсирджилерге коре, ашагъыдаки аетте ишарет этильген учь адам булардыр).

118 Ве (сеферден) кери быракъылгъан учь адамнынъ да (тёвбелерини къабул этти). Ер юзю кенишлигине рагъмен, оларгъа тар кельген, вижданлары оларны сыкъкъандан-сыкъкъан эди. Ниает, Аллаhтан (Онынъ азабындан) кене Аллаhкъа сыгъынмакътан башкъа чаре олмагъаныны анълагъан эдилер. Сонъра (эски алларына) къайтувлары ичюн Аллаh оларнынъ тёвбесини къабул этти. Чюнки, Аллаh тёвбени чокъ къабул этиджи, пек мерхаметлидир.
119 Эй, иман эткенлер! Аллаhтан къаркъунъ ве догъруларнен берабер олунъ.
120 Медине халкъына ве оларнынъ этрафында булунгъан бедевий арапларгъа Аллаhнынъ Ресулындан артта къалувлары ве онынъ джанындан эвель озь джанларыны тюшюнювлери ярашмаз. Иште, оларнынъ Аллаh ёлунда бир сувсызлыкъкъа, бир ёргъунлыкъкъа ве бир ачлыкъкъа огъравлары, кяфирлерни опькелендиреджек бир ерге (аякъ) басувлары ве душмангъа къаршы бир мувафакъиет къазанувлары, анджакъ буларнынъ къаршылыгъында озьлерине салих бир амель язылувы ичюндир. Чюнки, Аллаh яхшылыкъ япкъанларнынъ мукяфатыны зая этмез.
121 Аллаh оларны япаяткъанларынынъ энъ гузелинен мукяфатландырмакъ ичюн кучюк-буюк япкъан эр масрафлары, кечкен эр ваделери мытлакъа оларнынъ файдасына язылыр.

(Тебук сеферине къатылмагъанлар акъкъында шиддетли аетлер энгенинен, бундан сонъки сеферлерге мусульманлар эписи бир олуп къатылмагъа башладылар. Сефер эснасында Ресулуллах Мединеде ялынъыз къала эди. Бунынъ узерине ашагъыдаки ает назиль олды).

122 Му'минлернинъ эписининъ топтан сеферге чыкъувлары догъру дегиль. Оларнынъ эр къысмында бир топу динде (диний илимлерде) кениш бильги эльде этмек ве къавмлары (дженктен) къайткъанларында, оларны тенбиелемек ичюн артта къалмалыдыр. Умют этилир ки, сакъынырлар.

(Бу аеттен анълашылгъанына коре, бир миллетнинъ топтан дженкке чыкъувы догъру дегиль. Дженк вазиетинде топлумнынъ силя къуллана бильген бир къысмы силя алтына алынгъанда, бир къысмы да ильмий фаалиетлерни девам эттирмелидир. Алельхусус, диний илимлерде топлумнынъ итияджыны къаршылайджакъ севиеде илим адамлары етиштирильмелидир ки, топлумны айдынлатып, Аллаhнынъ эмир ве ясакъларыны топлум азаларына огретсинлер. Анджакъ, аетте кечкен дин ве диний илимлер тар манада анълашылмамалыдыр. Чюнки, Ислям айны заманда сиясий, ичтимаий ве икътисадий аятны тюзгюнлегенине коре, бу манадаки илимлер де, диний илимлер сайылыр.
Дженк узун муддет девам эте билир. Топлумнынъ аякъта тура билюви ичюн, дин ве илим адамларынынъ иман, бильги ве техника нокътаи назарындан, дженклешкен группаны беслевлери ве дестеклевлери зарурдыр. Бир миллет илим ве техника мейданында артта къалгъан исе, аскерий мейданда къуветли олса биле, чабук чёкер. Амма, илим ве техникада илери кеткен миллетлер аскерий мейданда зайыф олсалар биле, нокъсанларыны чабук тюзельте билирлер. Бу себептен, джебедеки джихадны билим ве технологиянен дестеклеген ве тамамлагъан билим адамларынынъ джихады даа муим корюльген).

123 Эй, иман эткенлер! Кяфирлерден якъынынъызда олгъанларгъа къаршы дженклешинъ ве олар (дженк вакътында) сизде бир сертлик тапсынлар. Билинъ ки, Аллаh сакъынгъанларнен берабердир.

(Ислям дини принцип оларакъ, сулх тарафдарыдыр. Нисаа суресининъ 128-нджи аетинде "Сулх даа хайырлыдыр", буюрылгъан. Факъат юкъарыдаки ает диннинъ ве девлетнинъ муафазасыны гарантия алтына алмакъ ичюн гъайрымуслим къомшулардан кельген зарарларны бертараф этмекни ве оларнынъ къаршысында теджавузгъа джесарет эталмайджакълары шекильде кучьлю ве метин олмакъны эмир этмекте).

124 Эр анги бир суре эндирильген вакъытта олардан бир къысмы дер ки: «Бу сизинъ ангинъизнинъ иманынъызны арттырды?» Иман эткенлерге кельгенде, (бу суре) оларнынъ иманларыны арттырыр ве олар севинирлер.
125 Къальплеринде хасталыкъ (кяфирлик ве мунафыкълыкъ) олгъанларгъа кельгенде, оларнынъ да инкярларыны бус-бутюн арттырыр ве олар артыкъ кяфир оларакъ олюрлер.
126 Олар эр йыл бир я да эки кере (чешит беляларнен) имтиан этильгенлерини корьмейлерми? Сонъунда да не тёвбе этелер, не де ибрет алалар.
127 Бир суре эндирильген вакъытта, (козь къыпып алай этерек) бир-бирлерине бакъар (ве): (четтен) сизни бириси кореми? дие сорарлар, сонъра да (сыйырылып) кетерлер. Анъламагъан бир къавм олгъанлары ичюн, Аллаh оларнынъ къальплерини (имандан) чевиргендир.
128 Ант олсун, сизге озюнъизден ойле бир Пейгъамбер кельгендир ки, сизинъ сыкъынтыгъа огъравунъыз онъа чокъ агъыр келир. О, сизге чокъ федакяр, му'минлерге нисбетен чокъ шефкъатлыдыр, мерхаметлидир.

(Аллаh Тааля бу аетте озь исимлеринден олгъан «раууф – чокъ шефкъатлы ве рахиим – пек мерхаметли» сыфатларыны Пейгъамберимизге де берген ки, эвельки Пейгъамберлерден ич бири бу сыфатларнынъ экисине бирден наиль олмагъан).

129 (Эй, Муhаммед!) Юзь чевирселер, де ки: Аллаh манъа кяфидир. Ондан башкъа илях ёкътыр. Мен садедже Онъа ишанып таянырым. О, юдже Аршнынъ саибидир.