Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен). | |
1. | Элиф. Ляам. Миим. |
2. | Инсанлар, имтиандан кечирильмеден, садедже «Иман эттик», деювлеринен, быракъыла бериледжек белледилерми? (Бу аетнинъ иманлары себебинден, чешит эскенджелерге огърагъан базы сахабилер акъкъында назиль олгъаны ривает этильген). |
3. | Ант олсун ки, биз олардан эвелькилерни де имтиандан кечирген эдик. Эльбетте, Аллаh догъруларны ортагъа чыкъараджакъ, яланджыларны да мытлакъа ортагъа къояджакъ. |
4. | Ёкъса, яманлыкъларны япкъанлар бизден къача биледжеклер зан эттилерми, не къадар фена (не янълыш) укюм бермектелер! |
5. | Ким Аллаhкъа къавушмакъны умют этсе, бильсин ки, Аллаhнынъ тайин эткен о вакъыты эльбетте келеджек. О эр шейни эшитиджи ве билиджидир. |
6. | Джихад эткен, анджакъ озю ичюн джихад эткен олур. Шубесиз, Аллаh алемлерге мухтадж дегиль. |
7. | Иман этип, яхшы ишлер япкъанларнынъ (кечмиш) феналыкъларыны эльбетте къапатырмыз ве оларгъа япкъанларынынъ даа гузелинен къаршылыкъ берирмиз. |
8. | Биз, инсангъа, ана-бабасына эйи давранувыны тевсие эткендирмиз. Эгер олар, сени, акъкъында бильгинъ олмагъан бир шейни (корь-коране) манъа ортакъ къошувынъ ичюн зорлар иселер, оларгъа итаат этме. Дёнюшинъиз анджакъ манъадыр. О заман сизге япкъанларынъызны хабер береджегим. |
9. | Иман этип, яхшы ишлер япкъанларны, муакъкъакъ салихлер топлулыгъына къошармыз. |
10. | Инсанлардан кимиси бар ки: «Аллаhкъа инандыкъ», дер; факъат Аллаh огъурында эзиетке огъратылгъан вакътында, инсанларнынъ эскенджесини Аллаhнынъ азабы киби къабул этер. Албуки, Раббинъден бир зафер (ярдым) келеджек олса, мытлакъа: «Догърусы, биз де сизнен берабер эдик», дерлер. Яхшы да, Аллаh, эр кеснинъ къальбиндекилерни энъ яхшы билиджи дегильми? (Бу манагъа коре, самимий иман саиби олмагъан бу киби кимселернинъ, Аллаh ёлунда эзиетке огърагъанларында, расткельген дюньявий эскенджелерни, Аллаhнынъ ахиреттеки азабына мусавий тутувлары анълатыла. Бир де «Инсанлардан корьген азапны Аллаhнынъ азабы киби саяр» манасы берильмекте). |
11. | Аллаh, эльбетте (Онъа гонъюльден) иман эткенлерни де билир, эки юзлюлерни де билир (ортагъа чыкъараджакъ). |
12. | Кяфирлер иман эткенлерге: Бизим ёлумызгъа уйынъ, сизинъ гунахларынъызны биз аркъалайыкъ, дерлер. Албуки, оларнныъ ич бир гунахыны аркъалайджакъ дегиллер. Чюнки, акъикъатен олар кесен-кес ялан сёйлемектелер. |
13. | (Факъат акъикъат шу ки) эльбетте озь юклерини (вебалларыны), озь юклеринен бирликте нидже юклерни ташыйджакълар ве уйдырып тургъан шейлеринден къыямет куню мытлакъа соргъугъа чекиледжеклер. (12-нджи аетте кяфирлер башкъаларнынъ гунахыны аркъаламайджагъы бильдирилир экен, бу аетте догъру ёлдан саптыргъан кишилерининъ вебалларыны да ташыйджакълары ифаде этиле. Аслында, бу ерде уймагъан бир вазиет ёкъ. Зира, эвельки аетте кяфирлернинъ саптырмакъ истеген кимселерни къандырмакъ ичюн оларгъа: «Сизинъ гунахынъызны биз аркъалайджакъмыз», деп оларнынъ гунахларыны ортадан къалдырмакъны ваде эткенлери анълатыла. Эр эки ает бирликте талиль этильгенде, ич кимсе башкъасынынъ гунахыны -шахсен озю чекивюни козь огюне алса биле- ортадан къалдыртмагъа кучю етмейджеги, бунынънен берабер, башкъаларыны догъру ёлдан саптыргъанларнынъ къат-къат вебал юкленеджеклери, факъат бойледже, ёлдан сапкъанларнынъ да, озь гунахларындан къуртулалмайджакълары анълашылмакъта). |
14. | Ант олсун ки, биз Нуhны озь къавмына ёлладыкъ да, о бинъ йылдан элли йыл эксик бир девир оларнынъ арасында къалды. Сонъунда олар зулумларыны девам эттирир экенлер, туфан оларны якъалай къойды. |
15. | Факъат биз оны ве гемидекилерни къуртардыкъ ве буны алемлерге бир ибрет яптыкъ. |
16. | Ибрахимни де ёлладыкъ. О къавмына бойле деген эди: Аллаhкъа къуллыкъ этинъ. Онъа къаршы келювден сакъынынъ. Эгер бильсенъиз, бу сиз ичюн даа хайырлыдыр. |
17. | Сиз Аллаhны быракъып, бир такъым путларгъа табынмакъта, асылсыз сёзлер уйдурмакътасынъыз. Бильмелисинъиз ки, Аллаhны быракъып да, табынгъанларынъыз сизге рызыкъ бералмазлар. О алда, рызыкъны Аллаh къатында аранъ. Онъа къуллыкъ этинъ ве Онъа шукюр этинъ, анджакъ Онъа дюндюриледжексинъиз. |
18. | Эгер (сизге теблигъ этильгенни) ялан саяр исенъиз, билинъ ки, сизден эвельки бир чокъ миллетлер де (озьлерине теблигъ этильгенни) ялан сайгъан эдилер. Пейгъамберге тюшкени, ялынъыз ачыкъ бир теблигъдир. |
19. | Аллаh яратылгъанны ильк баштан насыл яраткъаныны, (олюмден) сонъ буны (насыл) текрарлагъаныны корьмедилерми? Шубесиз, бу, Аллаhкъа коре къолайдыр. (Бир тарафтан, олюмден сонъ тирильмеге, дигер тарафтан да, табиаттаки девамлы янъыланувгъа ишарет олунмакъта). |
20. | Де ки: Ер юзюнде кезип долашынъ да, Аллаh ильк баштан насыл яраткъан, бир бакъынъ. Иште, Алллаh бундан сонъ (айны шекильде) ахирет аятыны да яратаджакъ. Акъикъатен, Аллаh эр шейге къадирдир. |
21. | О, истегенине азап берир, истегенине мерхамет этер. Анджакъ, Онъа дёндюриледжексинъиз. |
22. | Сиз не ер юзюнде, не де кокте (Аллаhны) аджиз быракъалмазсынъыз. Аллаhтан башкъа бир дост ве ярдымджы да тапалмазсынъыз. (Иляхий укюмден къуртулмакъ ичюн не ер юзюнинъ энъ гизли ерине сакъланувнынъ, не де кок юзюне чыкъувнынъ файда бермейджеги анъалтылмакъта, инсанларнынъ кокке чыкъаджакъларына да, эсаслы оларакъ ишарет этильмекте). |
23. | Аллаhнынъ аетлерини ве Онъа къавушмакъны инкяр эткенлер -иште олар- меним рахметимден умютлерини кескенлердир ве олар ичюн аджджы бир азап бардыр. |
24. | Къавмынынъ (Ибрахимге) джевабы исе: «Оны ольдюринъ яхут якъынъ!», деювлеринден ибарет олды. Амма, Аллаh оны атештен къуртарды. Догърусы, бунда, иман эткен бир къавм ичюн ибертлер бар. |
25. | (Ибрахим оларгъа) деди ки: Сиз, ялынъыз аранъыздаки дюнья аятына хас мабетлик огъруна Аллаhны быракъып, бир такъым путлар эдиндинъиз. Сонъ къыямет куню (келип чаткъанда исе) бир-биринъзни танымадан келеджек ве бир-биринъизге лянет окъуйджакъсынъыз. Бараджакъ еринъиз джеэннемдир ве ич ярдымджынъыз да ёкътыр. |
26. | Бунынъ устюне, Луут онъа иман этти ве (Ибрахим): Догърусы, мен Раббиме (эмир эткен ерге), иджрет этмектем, Шубесиз, О, мутлакъ кучь ве икмет саибидир, деди. (Луут Пейгъамбер, Аз. Ибрахимнинъ къардаш баласыдыр. Пейгъамбер олгъаны дикъкъаткъа алынса, онынъ даа эвель куфюрде олуп да, иман кетиргенини тюшюнмек олмаз. Аетте Аз. Ибрахимни ильк тасдикъ эткен Луут алейхисселям олгъанына ишарет этильмекте. |
27. | Онъа Исхакъ ве Якъубны багъышладыкъ. Пейгъамберликни ве китапларны, онынъ союндан олгъанларгъа бердик. Онъа дюньяда мукяфатыны бердик. Шубесиз, О, ахиретте де салихлердендир. |
28. | Луутны да (ёлладыкъ). О, къавмына деген эди ки: Акъикъатен, сиз даа эвель ич бир миллетнинъ япмагъан бир аясызлыгъыны япсынъыз! |
29. | (Бу иляхий тенбиеден сонъ, аля) сиз илле де эркеклерге якълашаджакъ, ёл кеседжек ве топлашувларынъызда эдепсизликлер япаджакъсынъызмы! Къавмынынъ джевабы исе, бойле деювлеринден ибарет олды: (Япкъанлармызнынъ феналыгъы ве азапкъа огърайджагъымыз меселесинде) догъру сёйлегенлерден исенъ, Аллаhнынъ азабыны кетир бизге! |
30. | (Луут:) Шу фесатчылар топуна къаршы манъа ярдым эйле, Раббим! деди. (Луут (а.с.)нынъ дуасы узерине, Аллаh яш деликъанлылар шеклинде мелеклер ёллады. Сапыкълар оларгъа да теджавуз этмеге ынтылдылар ве сонъунда эляк олдылар). |
31. | Эльчилеримиз Ибрахимге (эки огъул ихсан этеджегимизге даир) муждени кетиргенлеринде, бойле дедилер: Биз бу мемлекет халкъыны эляк этеджекмиз. Чюнки, оларнынъ халкъы залым кимселердир. |
32. | (Ибрахим) деди ки: Амма, о ерде Луут бар! Бойле джевап бердилер: Биз о ерде кимлер олгъаныны пек яхшы билемиз. Оны ве аилесини, эльбетте къуртараджакъмыз. Ялынъыз къадыны истисна; о, (азапта) къаладжакълар арасындадыр. |
33. | Эльчилеримиз Лууткъа кельгенде, Луут олар акъкъында къасеветленди ве (оларны къорчаламакъ ичюн) не япаджагъыны билалмады. Онъа: Къоркъма, тасаланма! Чюнки, биз сени де, аиленъни де къуртараджакъмыз. Ялынъыз, (азапта) къаладжакълар арасында олгъан къадынынъ истисна, дедилер. (Мелеклер, инсан къылыгъында кельгенлеринден, ильк эвеля Аз. Луут оларнынъ мелек олгъаныны анълап оламады. Деликъанлы шеклине кирьгенлери ичюн, къавмнынъ оларгъа да саркъынтылыкъ этювинден къоркъты. Бунынъ узерине мелеклер вазиетни ашкяр эттилер). |
34. | «Биз, шубесиз, бу мемелекет халкъынынъ узерине, ёлдан чыкъувларына къаршылыкъ, коктен (фаджиа) бир азап эндиреджекмиз». |
35. | Ант олсун ки, биз, акълыны къулланаджакъ бир къавм ичюн, о ерден ап-ачыкъ бир ибрет нишанеси быракъкъан эдик. (Бу нишане, эляк этильген къавмнынъ башына кельгенлернен багълы икяелер, харап олгъан юртларынынъ къалымтылары, коктен ягъдырылгъан ташлар, къап-къара акъкъан нехирлер шеклиндеки изаатларнен тефсир этильген). |
36. | Медйенге де, къардашлары Шуайбны ёлладыкъ ве Шуайб: Эй, къавмым! Аллаhкъа къуллыкъ этинъ, ахирет кунюне умют багъланъ, ер юзюнде бозгъунджылыкъ япаракъ, къарышыкълыкъ чыкъарманъ! деди. (Аетнинъ «ахирет кунюне умют багъланъ», дие мана берильген къысмы, «ахиретте савап бериледжегини умют эткен ишлер япынъ», «ахирет кунюнден къоркъунъ», шеклинде изаатлангъан). |
37. | Факъат оны яланджылыкънен къабаатладылар. Деркен, озьлерини бир сарсынты якъалай къойды ве юртларында тиз усьтюне чёке къалдылар. («Сарсынты» шеклинде мана берильген «раджфе» келимеси бу адиседе тепренюв ве Джебраил алейхисселямнынъ къальплерге урькюнтю берген багъырувы (сайха) шекиллеринде тефсир этильген. Бу экинджи тефсирге коре, «оларны бир титрев алды» тарзында да мана берилюви мумкюн). |
38. | Аад ве Семуудны да (эляк эттик). Сиз ичюн, (оларнынъ башына нелер кельгенини) отургъан ерлеринден ап-ачыкъ анълашылмакъта. Шейтан оларгъа япкъан ишлерини гузель косьтерип, оларны догъру ёлдан чыкъарды. Албуки, бакъып, коре биледжек вазиетте эдилер. |
39. | Къарунны, Фыравунны ве Хаамаанны да (эляк эттик). Ант олсун ки, Муса оларгъа ап-ачыкъ делиллер кетирген эди де, олар ер юзюнде буюклик таслагъан эдилер. Албуки, (азабымызны ашып) кече биледжек дегиль эдилер. |
40. | Бунынъ киби, олардан эр бирини гунахы себебинен, джезаландырдыкъ. Кимининъ усьтюне ташлар савургъан рузгярлар ёлладыкъ, кимини къоркъунч бир сес якъалады, кимини ернинъ тюбюне батырдыкъ, кимини де сувда богъдыкъ. Аллаh оларгъа зулум этмей, аслы олар озьлерине зулум эте эдилер. |
41. | Аллаhтан башкъа достлар тутунгъанларнынъ вазиети орюмчекнинъ вазиети кибидир. Орюмчек бир юва япар; албуки, юваларнынъ энъ чюрюги, шубесиз, орюмчек ювасыдыр. Кешке бильселер эди! (Аллаhтан башкъасыны дост тутаракъ, озьлерине дестек къыдыргъанларнынъ вазиети, аетте орюмчекке бенъзетильген. Аетте эсаслы оларакъ ифаде этильгенине коре, орюмчек текмиль эвсиз дегиль, озюне бир юва япар; факъат орюмчек ювасынынъ чюрюклиги мешурдир. Иште, орюмчекнинъ ювасы не къадар зайыф исе, Аллаhтан башкъасынынъ дестек ве имаесине ишангъанларнынъ дестеги де ойле чюрюктир). |
42. | Аллаh, оларнынъ Оны быракъып да, анги шейге ялваргъанларыны, шубесиз билир. О, мутлакъ кучь ве икмет саибидир. |
43. | Иште, биз бу мисаллерни инсанлар ичюн кетирмектемиз; факъат оларны анджакъ бильгенлер тюшюнип анълай билир. (Къурейшнинъ джаиллери ве фикирсиз такъымы: «Муhаммеднинъ Рабби, чибинден, орюмчектен, мисаллер кетире», дие кулюп, алай эте эдилер. Бу мисаллернинъ «инсанлар» ичюн берильгени бильдирилерек, айвандан фаркъы олмагъан бу джаиль ве тюшюнджесиз кимселернинъ буны анълап оламайджакъларына ишарет этильмекте). |
44. | Аллаh, коклерни ве ерни хакъ оларакъ (ерли ериндже) яратты. Шубесиз, бунда, иман эткенлер ичюн (Аллаhнынъ барлыгъына ве къудретине) бир нишане булунмакъта. |
45. | (Ресулым!) Санъа вахий этильген Китапны окъу ве намазны къыл. Муакъкъакъ ки, намаз, аясызлыкътан ве яманлыкътан къорчалар. Аллаhны анъмакъ, эльбетте (ибадетлернинъ) энъ буюгидир. Аллаh япкъанларынъызны билир. (Ает, гунахкъа етеклеген арзуларнынъ тазыйыкъындан къуртулувнынъ ве рух юджелигине иришювнинъ энъ сагълам ёлуны косьтермекте. Шубесиз, бу, энъ кениш манада «Аллаhны анъмакъ»тыр. Къур'ан тилявети ве намаз бунынъ энъ башында кельген шекиллеридир. |
46. | Араларындан зулум эткенлер истисна, эхл-и китапнен анджакъ энъ гузель ёлнен курешинъ ве денъ ки: Бизге эндирильгенге де, сизге эндирильгенге де, иман эттик. Бизим Танърымыз да, сизинъ Танъырынъыз да – бирдир ве биз Онъа теслим олгъандырмыз. |
47. | (Ресулым!) Иште, бойледже, санъа (эвельки китапларны тасдикъ этиджи) бу Китапны эндирдик. Онынъ ичюн, озьлерине китап бергенлеримиз онъа иман этмектелер. Шулардан (араплардан) да онъа иман эткен нидже кимселер бар. Аетлеримизни, анджакъ кяфирлер (инатлыкълары себебинден) биле-биле инкяр этер. (Тефсирлерде бу ает иле Абдуллах б. Селям ве Убей б. Ка'б киби Къур'ангъа иман эткен эхл-и китапкъа ишарет этильгени бильдирильмекте). |
48. | Сен бундан эвель не бир язы окъур, не де элинънен оны язар эдинъ. Ойле олса эди, батылгъа уйгъанлар шубе дуяр эдилер. (Аз. Пейгъамбернинъ «уммиий» яни окъумакъ-язмакъ бильмеген бир инсан олувынынъ эсас икмети бу аетте беян этильмекте: Эгер Ресул-ы Экрем окъумакъ-язмакъны бильген бир инсан олса эди, уммиий олгъан пейгъамбер ичюн биле «Бу Къур'анны о уйдыргъан», деювге къалкъкъан ве энъ ачыкъ муджизелерни инкяр эткен мушриклер, ифтираларына бир ольчюде дестек тапкъан оладжакъ ве даа чокъ кимселерни къандыра биледжек эдилер). |
49. | Ёкъ, о (Къур'ан) озьлерине илим берильгенлернинъ юреклеринде (ерлешкен) ап-ачыкъ аетлердир. Аетлеримизни анджакъ залымлар биле-биле инкяр этер. |
50. | «Онъа Рабинъден (башкъаджа) муджизелер эндирильмели дегиль эдими?», дерлер. Де ки: Муджизелер анджакъ Аллаh къатындадыр. Мен исе, садедже ап-ачыкъ бир тенбиеджийим. |
51. | Озьлерине окъуяткъан Китапны санъа эндюрювимиз оларгъа етмегенми? Эльбетте, иман эткен бир къавм ичюн онда рахмет ве ибрет бар. |
52. | Де ки: Меннен сизинъ аранъызда шаат оларакъ Аллаh етерли. О, коклерде ве ерде не бар исе билир. Батылгъа инанып, Аллаhны инкяр эткенлер (бар я), иште, зиянгъа огърайджакълар олардыр. |
53. | Сенден, азапны чар-чабук (кетирювинъни) истемектелер. Эгер эвельден тайин этильген бир ваде олмаса эди, азап эльбетте оларгъа келип чаткъан эди. Факъат олар фаркъында олмагъанда, о апансыздан оларгъа келе къояджакъ. |
54. | (Эбет) сенден азапны чар-чабук (кетирювинъни) истемектелер. Ич шубелери олмасын, джеэннем кяфирлернинъ чевре-этрафыны сараджакъ. |
55. | О куньде азап, оларны эм усьтлеринден, эм аякъларынынъ астындан сараджакъ ве Аллаh (оларгъа): «Япкъанларынъызнынъ (джезасыны) татынъ!», дейджек. |
56. | Эй, иман эткен къулларым! Шубесиз, меним ерим кеништир. О алда (не ерде ишанч ичинде оладжакъ исенъиз, о ерде) ялынъыз манъа къуллыкъ этинъ. (Бу аетнинъ эскенджеге огърагъан Мекке мусульманларынынъ зайыфлары акъкъында назиль олгъаны ривает этильген). |
57. | Эр джан олюмни татаджакъ. Сонъунда бизге дёндюриледжексинъиз. |
58. | Иман этип, гузель ишлер япкъанларны, (эбет) муакъкъакъ ки, оларны, ичинде эбедий къалмакъ узьре, астларындан ирмакълар акъкъан дженнет кошклерине ерлештиреджекмиз. (Бойле яхшы) ишлер япкъанларнынъ мукяфаты не гузельдир! |
59. | Олар, сабыр эткен кимселердир ве ялынъыз Рабблерине ишанып таянмакътадырлар. |
60. | Нидже джанлы бар ки, рызкъыны (янында) ташымай. Оларгъа да, сизге де, рызыкъ берген Аллаhтыр. О, эр шейни эшитир ве билир. (Риваетке коре, Аз. Пейгъамбер Меккеде мушриклерден эзиет чеккен мусульманларгъа Мединеге кочювлерини сёйлегенинен, олар: «О ерге насыл барырмыз? О ерде не еримиз-юртумыз, не малымыз-мулюкимиз бар. Бизни ким ашатыр-ичирир?», деген эдилер. Бунынъ узерине назиль олгъан бу аетнен, ер юзюнде нидже джанлынынъ рызкъыны янында ташымакътан аджиз олгъаны ве ниджелерининъ ярынки кунь ичюн рызыкъ топламадан яшагъаны, къыскъасы, рызыкъны берген Аллаh олгъаны хатырлатылгъан). |
61. | Ант олсун ки, оларгъа: "Коклерни ве ерни яраткъан, кунешни ве айны эмири алтында туткъан кимдир?», дие сорасанъ, мытлакъа «Аллаh» дерлер. О алда, насыл (хакътан) чевирилип дёндюрильмектелер? |
62. | Аллаh рызыкъны къулларындан тилегенине бол-бол берир, тилегенине де къысар. Шубесиз, Аллаh эр шейни хакъкъы иле билиджидир. |
63. | Ант олсун ки, оларгъа: «Коктен сув эндирип, онынънен олюмининъ артындан ер юзюни джанландыргъан ким?», дие сорасанъ, мытлакъа, «Аллаh» дерлер. Де ки: (Ойле исе) хамд да Аллаhкъа махсустыр, факъат оларнынъ чокъу (сёйлегенлери узеринде) тюшюнмезлер. |
64. | Бу дюнья аяты, садедже бир эгленджеден, бир оюндан ибарет. Ахирет юртуна (о ердеки аяткъа) кельгенде, иште асыл яшав одыр. Кешке бильселер эди! |
65. | Гемиге минген заманларында, динни ялынъыз Онъа хас къыларакъ (ихляснен) Аллаhкъа ялварырлар. Факъат оларны сагъ-селямет къарагъа чыкъаргъанынен, бир бакъарсынъ ки, (Аллаhкъа) ортакъ къошалар. |
66. | Оларгъа бергенлеримизге нисбетен нанкорьлик этсинлер ве сефа сюрьсинлер, бакъайыкъ! Амма, якъында биледжеклер! |
67. | Этрафларында инасанлар къапкъачлап алып барылыр экен, бизим (Меккени) ишанч ичинде мукъаддес бир ер япкъанымызны корьмедилерми? Аля батылгъа инанып, Аллаhнынъ ниметине нанкорьлик этелерми? (Аетте кечкен «къапкъачлап алып барылув», ольдирилюв, эсир алынув ве союлып ягъмаланув киби маналарнен изаатлангъандыр). |
68. | Аллаhкъа нисбетен ялан уйдыргъан яхут озюне хакъ кельген экен, оны ялан сайгъандан даа залымы кимдир? Джеэннемде кяфирлерге ер ёкъмы! |
69. | Амма, бизим огърумызда джихад эткенлерни, эльбетте кенди ёлларымызгъа ириштиреджекмиз. Ич шубе ёкъ ки, Аллаh яхшы даврангъанларнен берабердир. |