Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен). | |
1. | Инкяр эткенлернинъ ве Аллаh ёлундан чыкъкъанларнынъ ишлерини Аллаh бошуна чыкъаргъандыр. (Мекке халкъы, Ислямгъа кирювден чекине, бунынъ усьтюне Ислямгъа киргенлерни де къайтармагъа, ёлдан чыкъармагъа огъраша эдилер. Ает бойле инкяр ичинде олгъан бир топлулыкънынъ, факъырларгъа емек ашатмакъ, сила-и рахим япмакъ, эсирлерни азат этмек, Месджид-и Харамнынъ къуруджылыгъында чалышмакъ киби амеллерининъ бошуна кетеджегини бильдиререк, бу давранышларынынъ дюняда файдасыны корьселер биле, ахиретте саваптан махрум оладжакъларыны анълата). |
2. | Иман этип, файдалы ишлер япкъанларнынъ, Рабблери тарафындан хакъ оларакъ Муhаммедге эндирильгенге инангъанларнынъ гунахларыны Аллаh орьткен ве вазиетлерини тюзельткендир. |
3. | Бунынъ себеби, инкяр эткенлернинъ батылгъа уювлары, инангъанларнынъ да, Рабблеринден кельген хакъкъа уйгъанларыдыр. Иште, бойледже, Аллаh инсанларгъа озьлеринден мисаллерини анълатыр. |
4. | (Дженкте) инкяр эткенлернен расткелишкен вакъытларынъызда боюнларыны урынъ. Ниает, оларны яхшыджа урып, меджалсыз алгъа кетиргенинъизнен, багъны сыкъы багъланъ (эсир алынъ). Дженк сонъуна еткенде де, артыкъ я къаршылыкъсыз, я да фидье къаршылыгъына сербест быракъынъ. Вазиет шу ки, Аллаh истесе эди, олардан интикъам алыр эди. Факъат сизни бир-биринъизнен сынамакъ истер. Аллаh ёлунда ольдюрильгенлерге кельгенде, Аллаh оларнынъ япкъанларыны бошуна чыкъармаз. (Дженкте, эвеля, заферге къавушмакъ ичюн керек олгъан шейлер япылыр. Душман магълюп олгъанынен, сагъ къалгъанлары эсир алыныр. Эсирлер, я багъышланаракъ, я да фидье алынаракъ, сербест быракъылыр. Фидье алув, мал я да эсир денъишюв шеклинде ола билир. Дженк ульвий бир гъае ичюн эмир этильгендир; бу гъаени керчеклештиререк, имтиан бергенлернинъ амеллери бошуна чыкъарылмайджагъы да айрыджа бильдирильген). |
5-6. | Аллаh оларны муратларына ириштиреджек, гонъюллерини шад этеджек ве оларны озьлерине таныткъан дженнетине къояджакъ. |
7. | Эй, иман эткенлер! Эгер сиз Аллаhкъа (Аллаhнынъ динине) ярдым этер исенъиз, О да сизге ярдым этер, аякъларынъызны тайдырмаз. |
8. | Инкяр эткенлерге кельгенде, оларнынъ акъкъы йыкъмакътыр. Аллаh оларнынъ япкъанларыны бошуны чыкъаргъандыр. |
9. | Бунынъ себеби, Аллаhнынъ эндиргенини бегенмеювлеридир. Аллаh да оларнынъ амеллерини бошуна чыкъаргъандыр. |
10. | Ер юзюнде долашып, озьлеринден эвелькилернинъ акъибетлери насыл олгъаныны корьмезлерми? Аллаh оларны ерге батыргъан. Кяфирлерге де оларгъа бенъзегени бар. (Аетте Мекке кяфирлерине эвельки миллетлернинъ эвлят ве малларынынъ бутюни ёкъ этильгени хатырлатылгъан, эвелькилерине бенъзеген нетиджелернинъ ве элякетнинъ оларнынъ да башларына келеджеги беян этильген. Эсас манада исе, инкярджылар ичюн бу шекильдеки бир орьнек эр ан кечерлидир). |
11. | Бу, Аллаhнынъ инангъанларгъа ярдымджы олувындандыр. Кяфирлерге кельгенде, оларнынъ ярдымджылары ёкътыр. |
12. | Муакъкъакъ ки, Аллаh, инанып яхшы ишлер япкъанларны, алтларындан ирмакълар акъкъан дженнетлерге къояр; инкяр эткенлер исе, (дюньядан) файдаланырлар, айванлар ашагъаны киби ашарлар. Оларнынъ ери атештир. (Ает, инкяр эткенлерни, ахиретни танымагъан, башларына келеджектен хаберсиз, бутюн имкянларыны миделерине ве шехветлерине арджлагъан хырслы яратыкълар шеклинде танытмакътадыр). |
13. | Сенинъ шеэринъден -ки о ер (халкъы) сени чыкъарды- даа куъветли нидже шеэрлер ёкъ эттик; оларгъа бир ярдым эткен де чыкъмады. (Бу ерде Ресулуллаhнынъ иджретке зорлап чыкъарылгъан Мекке шеэрине ишарет этильген). |
14. | Раббинъден ап-ачыкъ бир делиль узеринде булунгъан кимсе, яман иши озюне гузель корюнген ве авеслерине уйгъан кимсе киби олурмы? |
15. | Муттакъийлерге ваде олунгъан дженнетнинъ вазиети бойледир: Ичинде бозулмагъан сувдан ирмакълар, дады денъишмеген сюттен ирмакълар, ичкенлерге лезет бериджи шараптан ирмакълар ве сюзме балдан ирмакълар бардыр. О ерде мейваларнынъ эр чешити оларнынъдыр. Рабблеринден де, багъышлав бардыр. Ич бу, атеште эбедий къалгъан ве ичеклерини парча-парча этеджек къайнакъ сув ичирильген кимселернинъ вазиети киби олурмы? |
16. | Оларнынъ арасында, сени динълегенлер бардыр. Факъат сенинъ янынъдан чыкъкъанынен, озьлерине бильги берильгенлерге: «Бираз эвель не деген эди?», дие сорарлар. Булар, Аллаh къальплерини муурьлеген, арзу ве авеслерине уйгъан кимселердир. (Кяфирлернинъ эки юзлюлерини тешкиль эткен мунафыкълар, Аз. Пейгъамбернинъ узурында я да хутбеде динълегенлерини сонъундан алайгъа алмакъ, я да масхаралыкъ этмек ичюн, Ибн Месуд ве Ибн Аббас киби алим сахабилерге янашаракъ, Аз. Пейгъамбернинъ бираз эвель нелер сёйлегенини сорамагъа арекет эте эдилер. Ает, оларнынъ бу арекетини анълатаракъ, давранышларыны яманламакъта). |
17. | Догъру ёлны тапкъанларгъа кельгенде, Аллаh оларнынъ хидаетлерини арттырыр ве сакъынмаларыны теминлер. |
18. | Олар къыямет кунюнинъ апансыздан келип чатувыны беклемектелерми? Шубесиз, онынъ аляметлери кельгендир. Оларгъа келип чаткъанынен, ибрет алувлары неге ярар! (Мекке кяфирлери къыяметнинъ къопувыны беклегенлерини тенкъит эткен ает, къыяметнинъ аляметлери кельгенини хатырлатмакъта. Аз. Пейгъамебернинъ ёлланувы, айнынъ экиге болюнюви киби вакъиалар бу джумледендир). |
19. | Биль ки, Аллаhтан башкъа илях ёкътыр. (Хабибим!) эм озюнънинъ, эм де му'мин эркеклернинъ ве му'мин къадынларнынъ гунахлары багъышланувыны исте! Аллаh, кезип долашкъан еринъизни де, токътайджакъ еринъизни де билир. («Далашылгъан ер» куньдюзлери барып-келинген ер, я да дюнья, «токъталгъан ер» исе, геджелери къалынып ерлешильген (сынылгъан) ер я да ахирет шеклинде ёрумлангъан). |
20. | Иман эткенлер: Кешке джихад акъкъындан бир суре эндирильген олса эди! дерлер. Амма, укюми ачыкъ бир суре эндирилип де, онда дженктен сёз этильгенинен, къальплеринде мараз олгъанлар, олюм байгъынлыгъы кечиреяткъан кимсенинъ бакъышы киби, санъа бакъкъанларыны корерсинъ. Оларгъа якъышкъаны да, будыр! («Укюми ачыкъ суре» – мухкем олгъан, мутешабих олмагъан суре демектир. Бойледже, муаребенинъ укюми мухкем аетлернен кесен-кес оларакъ ортагъа къоюлгъан. Затен, дженк зикр этильген эр суренинъ мухкем олгъаны ве узеринде несх олмагъаны ифаде этильген). |
21. | (Оларнынъ вазифеси) итаат ве гузель сёздир. Иш джиддийлешкенде, Аллаhкъа садакъат косьтерселер эди, эльбетте олар ичюн даа хайырлы олур эди. (Аетнинъ ифаде эткенине коре, вазифелери итаат ве гузель сёз сёйлемек вазиетинде олгъанлар, дженк истеклеринде де садыкъ олмалы, дженкке къарар берильгенинен, къоркъуп вазгечмемелидирлер). |
22. | Кери дёнер исенъиз, ер юзюнде бозгъунджылыкъ япмагъа ве акърабалыкъ багъларыны кесмеге дёнген олмазсынъызмы? (Ает, Аллаhкъа берильген сёзлерине садакът косьтермегенлерни къабаатлар экен, оларнынъ иман ве Ислямдан юзь чевирген вакъытларында, джахилие деврининъ адетлерине дёнеджеклерини, ягъма, талан, акъраба арасында чеккелешюв ве къыз балаларыны тирилейин топракъкъа комюв киби адден ашувлар япа биледжеклерини хабер бермекте). |
23. | Иште, булар, Аллаh лянетлеген, сагъыр япкъан ве козьлерини корь эткен кимселердир. |
24. | Олар Къур'анны тюшюнмейлерми? Ёкъса, къальплери килитлими? |
25. | Шубесиз ки, озьлерине догъру ёл белли олгъандан сонъ, артларына къайткъанлары, шейтан сюйреклеген ве оларгъа умют бергендир. (Бу ерде, ачыкъ делиль ве муджизелерни корьгенден сонъ, куфюрге я да эки юзлюликке дёнгенлернинъ, шейтангъа уйгъанларына, шейтаннынъ да, бойлелерине узун омюр телкъин этерек, эмеллерини арттыргъанына дикъкъат чекильген). |
26. | Бунынъ себеби: олар, Аллаhнынъ эндиргенинден ошланмагъанларгъа: Базы хусусларда сизге итаат этеджекмиз, деювлеридир. Албуки, Аллаh оларнынъ гизлегелерини бильмекте. (Аетте мунафыкъларнынъ, Аллаh Ресулына душманлыкъ япаджакъларыны ве бунынънен бирликте, мусулманларнынъ дженклешювлери огюни аладжакъларына даир еудий ве мушриклерге вадеде булунгъанларына ишарет этильген). |
27. | Я мелеклер оларнынъ юзьлерине ве сыртларына ураракъ, джанларыны алгъанда вазиетлери насыл оладжакъ! |
28. | Бунынъ себеби, оларнынъ Аллаhны гъадабландыргъан шейлернинъ артындан кетювлери ве Оны разы этеджек шейлерден ошланмагъанларыдыр. Бу себептен, Аллаh оларнынъ ишлерини бошуна чыкъаргъандыр. |
29. | Къальплеринде мараз олгъанлар, ёкъса Аллаh, кинлерини ортагъа чыкъармайджакъ белледилерми? (Эм Аз. Пейгъамберге, эм де му'минлерге кин беслеген мунафыкълар, кяфирлерге ярдым эте, бунъа нисбетен иман ве джихад киби иляхий хошнутлыкъкъа себеп оладжакъ давранышларгъа ёнельмей эдилер. Бу себептен, корюнюштеки амеллерининъ бошуна кеткени кечкен аетлерде ифаде этильгендир). |
30. | Биз истесек эди, оларны санъа косьтерир эдик де, сен оларны юзьлеринден таныр эдинъ. Ант олсун ки, сен оларны лакъырды тарзларындан танырсынъ. Аллаh япкъанларынъызны билир. (Ривает этильгенине коре, бу ает назиль олгъандан сонъ, Аз. Пейгъамберге ич бир мунафыкъ гизли къалмай, эписини сымаларындан таный эди. Мунафыкъларнынъ бир башкъа танылув тарафлары да, лакъырдылары эди. Чюнки, олар Ресулуллахнынъ узурында лаф эткенлеринде, мусульманлар акъкъында усьтю къапалы, ынджытыджы лафлар айта эдилер). |
31. | Ант олсун ки, ичинъизден джихад эткенлернен сабыр эткенлерни бельгилегенге къадар ве хаберлеринъизни беян эткенге къадар, имтиан этеджекмиз. (Ает, му'минлернинъ джихаднен ве къыйын дигер вазифелернен имтиан этиледжеклерини, айрыджа итаат ве исьянларынынъ беян этиледжегини хабер бере). |
32. | Инкяр эткенлер, Аллаh ёлундан узакълаштыргъанлар ве озьлерине догъру ёл белли олгъандан сонъ, Пейгъамберге къаршы кельгенлер, Аллаhкъа ич бир зарар бералмазлар. Аллаh оларнынъ япкъанларыны бошуна чыкъараджакъ. (Аз. Пейгъамберге къаршы кельгенлер – Къурейш мушриклеринен оларны дестеклеген еудийлердир. Буларнынъ Аз. Пейгъамберге душманлыкъ ичюн япкъанлары бошуна кеткени киби, садакъа ве онъа бенъзеген амеллерининъ де, бошуна чыкъаджагъы беллидир). |
33. | Эй, иман эткенлер! Аллаhкъа итаат этинъ, Пейгъамберге итаат этинъ. Ишлеринъизни бошуна чыкъарманъ. |
34. | Инкяр этип, Аллаh ёуландан узакълаштыргъанларны ве сонъунда да кяфир оларакъ ольгенлерни Аллаh асла багъышламаз. |
35. | Усьтюн вазиетте олгъанда зайыфлыкъ косьтерип, барышкъа чагъырманъ. Аллаh сизнен берабердир. О, амеллеринъизни асла эксильтмейджек. (Бунъа коре, мусульманлар душман къаршысында усьтюн вазиетте олгъанда, сулх истегинде булунмазлар. Аслы душман къаршысында зайыфлыкъ косьтермемек, ашшалыкъ ис этерек, паникагъа къапылмамакътыр). |
36. | Догърусы, дюнья аяты анджакъ бир оюн ве эгленджедир. Эгер иман этер ве сакъыныр исенъиз, Аллаh сизге мукяфатынъызны берир. Ве сизден малларынъызны (бутюнлей сарф этювинъизни) истемез. (Сарф этилюви истенильгени, садедже зекят ве садакъа киби аз бир микъдардыр). |
37. | Эгер оларны (эписини) истесе эди ве сизни зорласа эди, саранлыкъ этер эдинъиз ве бу да сизинъ кинлеринъизни ортагъа чыкъарыр эди. (Ает, малларнынъ эписи истенильгени алда, белли оладжакъ саранлыкъ дуйгъусынынъ, Ислямгъа ве Аз. Пейгъамберге кин беслев олючюсине къадар бараджагъына ишарет этерек, инасаннынъ малгъа нисбетен психологик вазиетини талиль этмекте). |
38. | Иште, сизлер, Аллаh ёлунда арджаламагъа чагъырылмакътасынъыз. Аранъыздан базынъыз саранлыкъ япмакъта. Амма, ким саранлыкъ этер исе, анджакъ озюне саранлыкъ япкъан олур. Аллаh зенгиндир, сиз исе, факъырсынъыз. Эгер Ондан юзь чевирсенъиз, еринъизге сизден башкъа бир топлум кетирир, артыкъ олар сизинъ киби де олмазлар. (Аетке коре, инсанлар фарз олгъан арджалавны япмагъа меджбурдырлар. Эгер буны ерине кетирмеселер, элякетни хакъ этиджи бир топлум олурлар). |