Сура 59: эль-ХАШР

Мединеде энген. 2-7-нджи аетлеринде еудий къабилелиринден Надир огъулларынынъ сюрюлювлери акъкъында бильги бергени ичюн, бу адны алгъан. 24 аеттир.

Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1 Коклерде ве ерде олгъанларнынъ эписи Аллаhны тесбих этмекте. О, усьтюндир, икмет саибидир.
2 Эхл-и китаптан инкяр эткенлерни ильк сюргюнде юртларындан чыкъаргъан Одыр. Сиз оларны чыкъаджакълар беллемеген эдинъиз. Олар да, къалелери оларны Аллаhтан къорчалайджакъ беллеген эдилер. Амма, Аллаh (Онынъ азабы), оларгъа беклемеген ерлеринден келе къойды. О, юреклерине къоркъу тюшюрди; ойле ки, эвлерини эм озь эллеринен, эм де му'минлернинъ эллеринен харап этмекте эдилер. Эй, акъыл саиплери! Ибрет алынъ.

(Аллаhнынъ Ресулы Мединеге кельген вакътында еудийлерден Надир огъулларынен битараф къалувлары укмини ташыгъан бир антлашув япкъан эди. Бедир дженкинде мусульманлар гъалип кельгенинен, еудийлер: Бу, Тевратта озюне зафер ваде этильген пейгъамбердир, дедилер. Факъат Ухуд дженкинден сонъ, бутюнлей денъиштилер ве антлашувны боздылар. Буларнынъ ребери Кя'б б.Эшреф, 40 суварийнен Меккеге барып, мусульманларнынъ алейхине Эбу Суфьяннен бирлик япты. Бунынъ узерине, Аз.Пейгъамбер Ка'бнинъ сют къардашы Мухаммед б. Меслемеге эмир беререк, бир гедже оны эвинде ольдюртти. Бундан сонъ, Аллаhнынъ Ресулы бир топ аскернен Надир огъулларынынъ койлерини сарып алды. Юртларыны быракъып кетмелерини эмир этти. Аз.Пейгъамбернен анълашув япмакъ истегенлери ичюн, сарым ортадан къалдырылды. Чокълары Шамгъа, Эрихагъа, Эзреаткъа, Хирагъа, бир къач эв де Хайберге кеттилер. Иште, суренинъ башындан алтынджы аетнинъ сонъуна къадар олгъан къысмынынъ назиль олув себеби будыр).

3 Эгер Аллаh оларгъа сюргюнни язмагъан олса эди, эльбетте оларны дюньяда (башкъа шекильде) джезаландыраджакъ эди. Ахиретте де олар ичюн джеэннем азабы бар.
4 Бу, оларнынъ Аллаhкъа ве пейгъамберине къаршы келювлеринден толайыдыр. Ким Аллаhкъа къаршы кельсе, бильсин ки, Аллаhнынъ джезаландырувы четиндир.
5 Хурма тереклеринден, эр анги бирини кесювинъиз я да олгъаны киби быракъувынъыз, эп Аллаhнынъ изнинендир ве онынъ ёлдан чыкъкъанларны резиль этюви ичюндир.

(Ает мусульманлар еудийлернинъ хурма тереклеринден бир къысмыны кескенлери себебинден, ортагъа чыкъкъан сыкъынтылы вазиетлерини кеткизмек ичюн назиль олгъан. Бойле ки, Аллаh Ресулы еудийлернинъ хурмалары кесилип якъылувыны эмир эткенинен, олар: Я Муhаммед! Сен ер юзюнде фесат чыкъармамакънен эмир олунгъан эдинъ! дедилер. Бу меселеде базы му'минлер биле шубеге тюштилер. Бунынъ узерине, бу ает-и кериме энди. Бу вакъиагъа эсасланаракъ, алимлер озьлеринен дженклешкен кяфирлернинъ къале ве биналарынынъ йыкъылувында, тереклерининъ кесилювинде бир сакъынджа олмагъаны къанаатине баргъанлар).

6 Аллаhнынъ, олардан (малларындан) пейгъамберини берген гъаниметлери ичюн, сиз ат ве деве къоштургъан дегильсинъиз, факъат Аллаh пейгъамберлерини истеген кимселерге нисбетен усьтюн япар, Аллаh эр шейге къадирдир.

(Мединеге эки миль узакълыкъта олгъан Надир огъулларына къаршы яян оларакъ сеферге чыкъылгъан ве зорлукънен къаршылашмадан, топракъ эльге кечирильген, бу топракъны Аз.Пейгъамберге аит дие къабул этильген, о да бунынъ озю, аилесининъ кечинюви ве базы аскерий арджламалар ичюн эльде туткъан, бир къысмыны да, асхабдан базыларына дагъыткъан).

7 Аллаhнынъ, (фетих этильген) улькелер халкъындан пейгъамберине берген гъаниметлери, Аллаh, Пейгъамбер, якъынлары, етимлер, ёкъсуллар ве ёлда кългъанлар ичюндир. Бойледже, о маллар аранъыздан ялынъыз зенгинлер ортасында долашкъан бир девлет олмаз. Пейгъамбер сизге не берди исе, оны алынъ, сизге не ясакълады исе, ондан да сакъынынъ. Аллаhкътан къоркъунъ. Чюнки, Аллаhнынъ азабы четиндир.

(Юкъардаки аетлер Ислям девлетининъ келир менбаларындан фейни укюмге багъламакъта. Фей – душмандан силя къулламандан эльде этильген келирлердир. Бу келирлер кутьленинъ файдасы. Назарда тутулмакъ шартынен ве эр анги бир сынъырлавгъа табий олмадан, аскер, мемур маашлары, къорчаланув масрафлары ве саирелер киби, девлетнинъ япмасы керек олгъан бутюн хызметлерге сарф этилир).

8 (Аллаh берген бу гъанимет малларны) юртларындан ве малларындан узакълаштырылгъан, Аллаhтан бир лютф ве ризалыкъ тилеген, Аллаhнынъ динине ве Пейгъамберине ярдым эткен факъыр мухаджирлернинъдир. Иште, догъру олгъанлары булардыр.
9 Даа эвельден Мединени юрт эткен ве гонъюлерине иманны ерлештирген кимселер, озьлерине кочюп кельгенлерни северлер ве оларгъа берильгенлерден толайы, араларында бир раатсызлыкъ ис этмезлер. Озьлери зарурет ичинде олсалар биле, оларны озьлеринден усьтюн тутарлар. Ким нефсининъ саранлыгъындан къорчаланыр исе, иште, олар къуртулышкъа иришкенлердир.

(Энсарнынъ мухаджирлерге нисбетен арекет ве давранувы, аетте беян этильген черчиве ичинде джерьян эткен, озьлери мухтадж оларакъ, башкъаларынынъ итияджыны къандырмакъ хислети олгъан «исаар» энсарда энъ юксек нокътасына еткен).

10 Булардан сонъ келгенлер бойле дерлер: Раббимиз! Бизни ве бизден эвель келип-кечкен иманлы къардашларымызны багъышла; кальплеримизде иман эткенлерге нисбетен ич бир кин быракъма! Раббимиз! Шубесиз ки, сен чокъ шефкъатлы, чокъ мерхаметлисинъ!

(Мухаджир ве энсардан сонъ кельгенлер – къыямытке къадар кельген ве келеджек му'минлердир. Асхаб-ы Кирамны анъмакъ, оларгъа тиль узатмамакъ ве кин беслемемек кереклиги ает ишарет эткен хусуслардыр).

11 Мунафыкъларнынъ, китап эхлинден инкяр эткен достларына: Эгер сиз юртунъыздан чыкъарылсанъыз, мытлакъа биз де сизнен берабер чыкъармыз; сизинъ алейхинъизде кимсеге асла уймамыз. Эгер дженкке тутушсанъыз, мытлакъа ярдым этермиз, дегенлерини корьмединъми? Аллаh оларнынъ яланджы олгъанларына шаатлыкъ этер.

(Бу ает, мунафыкъларнынъ ребери Абдулах б. Убейнинъ, Надир огъулларынен мектюплешювини ве оларгъа ярдым хусусында берген ишанчны хабер берген, бу тарафынен де, Къур'аннынъ муджизе олгъанына делялет эткен парлакъ бир делильдир).

12 Ант олсун, эгер олар чыкъарылсалар, оларнен берабер чыкъмазлар; дженкке тутушкъан олсалар, оларгъа ярдым этмезлер; ярдым этселер биле, артларына чевирлип къачарлар, сонъра озьлерине де ярдым этильмез.
13 Оларнынъ араларында сизге нисбетен дуйгъан къоркъулары, Аллаhкъа олгъан къоркъуларындан даа шиддетлидир. Бойледир, чюнки, олар анъламагъан бир топлулыкътыр.

(Мунафыкъларнынъ Аллаhтан зияде му'минлерден къоркъкъанлары, Аллаhнынъ оларгъа нисбетен азабыны кечиктирювинден илери кельмектедир).

14 Олар мухкем шеэрлерде я да диварлар артында булунмадан, сизнен топлы алда дженклешалмазлар. Озь араларындаки дженклери исе четиндир. Сен оларны топлу-бирликли санарсынъ, албуки къальплери дарма-дагъындыр. Бойледир, чюнки олар акълыны ишлетмеген бир топлулыкътыр.

(Еудий ве мунафыкълар, Аллаh ве Ресулынен дженкке тутушкъан вакъытларында, къальплерине къоркъу кире эди. Затен, инанчлары зайыф, гъаелери бир-бирине терс олгъаны ичюн, топлу алда арекет эталмаз эдилер).

15 (Оларнынъ вазиети) озьлеринден бираз эвель кечкен ве япкъанларынынъ джезасыны таткъанларнынъ вазиети кибидир. Оларгъа элем бериджи бир азап бардыр.

(Яни еудийлернинъ вазиети, пек къыскъа бир заман эвель, Бедирде магълюп ве перишан олгъан мушриклернинъ вазиетине бенъзегендир).

16 Мунафыкъларнынъ вазиети тыпкъы шейтаннынъ вазиети кибидир. Чюнки, шейтан инсангъа: «Инкяр эт», дер. Инсан инкяр эткенинен де: Мен сенден узакъым, чюнки мен алемлернинъ Рабби Аллаhтан къоркъарым, дер.
17 Ниает, экисининъ де сонъу, ичинде эбедий къаладжакълары атеш оладжакъ. Иште, бу залымларнынъ джезазыдыр.

(Бу ерде ёлдан азгъаннен аздыргъан я да кяфирнен шейтаннынъ акъибети беян этильген).

18 Эй, иман эткенлер! Аллаhтан къоркъунъ ве эр кес ярынгъа не азырлагъанына бакъсын. Аллаhтан къоркъунъ, чюнки Аллаh, япкъанларынъыздан хабердардыр.

(«Ярын» – къыямет куню демектир).

19 Аллаhны унуткъан ве бу себептен, Аллаhнынъ да оларгъа озьлерини унуттургъан кимселери киби олманъ. Олар ёлдан чыкъкъан кимселердир.
20 Джеэннем эхлинен дженнет эхли бир олмаз. Дженнет эхли истеклерине иришкенлердир.
21 Эгер биз бу Къур'анны бир дагъгъа эндирсе эдик, муакъкъакъ ки, оны, Аллаh къоркъусындан баш эгерек, парча-парча олмуш корер эдинъ. Бу мисаллерни инсанларгъа тюшюнсинлер, дие бермектемиз.
22 О, ойле Аллаhтыр ки, Ондан башкъа танъры ёкътыр. Корюльмегенни ве корюльгенни билиджидир. О, мерхаметлидир, багъышлайыджыдыр.

(Аллаh дюньяны, ахиретни, барны ве ёкъны билиджидир. Рахман ве Рахим исимлери рахмет келимесинден тюрленгендир. Рахман – Дженаб-ы Хакънынъ рахметининъ бутюн яратылгъанларны озь ичине алгъаныны, Рахим исе – къыямет кунюнде ялынъыз му'минлерге ёнельгенини ифаде эте).

23 О, ойле Аллаhтыр ки, озюнден башкъа ич бир танъры ёкътыр. О, мулькнинъ саибидир, эксикликтен узакътыр, селяметлик бериджи, эминлик бериджи, козетип къорчалайыджыдыр, усьтюндир, истегенини меджбурен яптыргъан, буюкликте акъраны ёкътыр. Аллаh, мушриклернинъ ортакъ къошкъан шейлеринден узакътыр.
24 О, яратыджы, бар этиджи, шекиль бериджи Аллаhтыр. Энъ гузель исимлер онынъдыр. Коклерде ве ерде олгъанлар Онынъ шаныны юджельтмектедирлер. О, гъалиптир, икмет саибидир.

(Хашр суресининъ бу сонъки учь аетининъ фазилети акъкъында Пейгъамберимиз (а.с.) бойле буюргъан: Эр ким сабалейин учь кере «Эуузу билляаhи'с-семиии'ль-алиими мине'ш-шей таани'р-раджиим» дегенден сонъ, Хашр суресининъ сонъундаки учь аетни окъуса, Аллаh онъа акъшамгъа къадар багъышланувыны тилейджек етмиш бинъ мелек вазифелендирир. О кимсе о куню ольсе – шеит оларакъ олюр. Акъшамлейин окъугъангъа да бойледир).