Къур'ан-ы Керим ве изаатлы манасы

Сура 26: эш-ШУАРАА

Меккеде назиль олгъан бу суре 227 аеттир, 224-227-нджи аетлери Мединеде назиль олгъан. «Шуараа» – шаирлер демектир; 224-нджи аетинде шаирлерден сёз этильгени ичюн, суре бу исмни алгъан. Мухалифлернинъ Къур'ангъа къаршы илери сюрген иддаларындан бири де, онынъ бир шаир тарафындан мейдангъа кетирильген деювлери эди. Иште, Къур'ан Аз.Пейгъамбернинъ анълатувынен, даа эвельки пейгъамберлернинъ анълатувлары озюнде бирлешкенини ве Къур'ан бир шаирнинъ эсери олмагъаныны исбат этерек, бу идданы ред эте.
Бисмиляаhирраhмаанирраhиим (Рахман ве рахим олгъан Аллаhнынъ адынен).
1.  Таа. Сиин. Миим.
2.  Булар ап-ачыкъ Китапнынъ аетлеридир.
3.  (Ресулым!) Олар иман этмейлер, дие, аман-аман озюнъни эляк этеджектирсинъ!
4.  Биз истесек, оларнынъ узерине коктен бир муджизе эндирирмиз де, онъа боюнлары эгилип къалыр.
5.  Оларгъа, о чокъ мерхаметли Аллаhтан ич бир янъы огют кельмез ки, ондан юзь чевирмесинлер.
6.  Бунынъ усьтюне (онъа) «яландыр», дерлер; факъат алай этип тургъан шейлерининъ хаберлери якъында оларгъа келеджек.
7.  Ер юзюне бир бакъмазлармы! О ерде эр гузель чифттен нидже осюмликлер етиштирдик.
8.  Шубесиз, буларда (Аллаhнынъ къудретине) бир нишане бардыр; амма чокъу иман этмезлер.
9.  Шубе ёкъ ки, Раббинъ мутлакъ гъалип ве бол мерхамет саибидир.
10-11.  О заман Раббинъ Мусагъа: О залымлар топлулыгъына, Фыравуннынъ къавмына бар. Аля (башларына келеджектен) сакъынмайджакълармы олар? дие сесленген эди.
12.  Муса бойле деди: Раббим! Догърусы, мени яланджылыкъта къабаатлавларындан къоркъам.
13.  (Бу вазиетте) ичим сыкъылыр, тилим айланмаз; онынъ ичюн Харунгъа да эльчилик бер.
14.  Оларнынъ манъа ифтира эткен бир къабаатлары да бар. Бундан отьрю, мени ольдирювлеринден къоркъам.
15.  Аллаh буюрды: Ёкъ, (сени асла ольдюралмазлар)! Экинъиз муджизелеримизнен барынъ. Шубесиз ки, биз сизнен берабермиз, (эр шейни) эшитмектемиз.
16.  Айды, Фыравунгъа барып айтынъ ки: Акъикъатен, биз алемлернинъ Раббининъ эльчисимиз;
17.  Исраил огъулларыны бизнен берабер ёлла.
18.  (Озюне Аллаhнынъ эмри теблигъ этильгенинен, Фыравун) деди ки: Биз сени бала экенинъде имаемизге алып буюльтмедикми? Аятынънынъ бир чокъ йылларыны арамызда кечирмединъми?
19.  Сонъунда о япкъан (фена) ишинъни де яптынъ. Сен нанкорьнинъ бирисинъ!

(Бу ерде Аз.Мусанынъ бир мысырлынынъ олюмине себеп олгъанына ишарет этильмекте. Бильги ичюн бакъ. Къасас, 28/15).

20.  Муса: Мен, деди, о ишни, о анда сонъу не оладжагъыны бильмейип яптым.

(Тефсирлерде Аз.Мусанынъ ольдирюв къасты олмадан, о адамны ургъаны ве бу ишнинъ, къастны кечкен арекетлер нетиджесинде, адам ольгени изааты даа зияде кельмекте).

21.  Сизден къоркъкъанымнен де, аман аранъыздан къачтым. Сонъ Раббим манъа икмет бахш этти ве мени пейгъамберлерден къылды.
22.  О нимет дие, козюме тюрткени исе, (аслында) Исраил огъулларыны озюне къул, хызметкяр этювинъдир.

(Фыравуннынъ нимет дие, Аз.Мусанынъ козюне тюрткени ве оны нанкорь деювине ёл ачкъан шей, оны сабийлигинде саипсиз тапкъанынен, алып беслегени ве бакъувы, хусусен оны башкъа огълан балалар киби ольдюрмегени эди. Аз.Муса бу сёзлерни инкярий бир усулнен, онынъ япкъаны эсасен бир нимет олмагъаныны ве онынъ Исраил огъулларыны къул, хызметкяр этювинден ибарет олгъаныны ифаде этмекте. Зира, Фыравун Аз.Мусаны сарайына алувына да, онынъ Исраил огъулларына нисбетен давранышы себеп олгъан эди).

23.  Фыравун бойле деди: Алемлернинъ Рабби дегенинъ де недир?
24.  Муса джевап берди: Эгер ишнинъ аслыны тюшюнип анълагъан адамлар олсанъыз, (итираф этерсинъиз ки) о, коклернинъ, ернинъ ве экиси арасында олгъан эр шейнинъ Раббидир.
25.  (Фыравун) этрафында булунгъанларгъа эшитесенъизми? деди.
26.  Муса деди ки: О, сизинъ де Раббинъиз, даа эвельки аталарынъызнынъ да Раббидир.
27.  Фыравун: Сизге ёлланылгъан бу эльчинъиз мытлакъа делидир, деди.
28.  Муса девамле шуны сёйледи: Эгер акъылынъызны ишлетсенъиз (анъларсыз ки), О, догъунынъ, батынынъ ве экисининъ арасында олгъанларнынъ Раббидир.
29.  Фыравун: Менден башкъасыны танъры эдинсенъ, ант олсун ки, сени зинданлылардан этерим! деди.
30.  Муса: Санъа ап-ачыкъ бир шей кетирмиш олсамдамы? деди.
31.  Фыравун: Догъру сёйлегенлерден исенъ, айды, кетир оны! дие джевап берди.
32.  Бунынъ узерине Муса таягъыны атты; бир де не корьсинлер, таякъ ап-ачыкъ буюк бир йылан (олгъан-къалгъан)!
33.  Элини де къойнундан чыкъарды; о да сейирджилерге бем-беяз корюнген (нур сачкъан бир шей олуп къалгъан)!
34.  Фыравун этрафындаки илери кельгенлерге: Бу, деди, догърусы, чокъ бильгили бир тылсымджыдыр!
35.  Сизни тылсымынен юртунъыздан чыкъармакъ истей. Шимди не буюрырсынъыз?

(Аз.Мусанынъ косьтерген муджизелери Фыравуннынъ кибр дуйгъуларыны алт-усьт эткен, Фыравун танърылыкъ давасыны бир тарафкъа быракъып, этрафындаки илери кельгенлерден фикир алмагъа меджбур олгъан).

36.  Дедилер ки: Оны ве къардашыны токътатып тур ве шеэрлерге топлайыджы адамлар ёлла;
37.  Не къадар бильгиси терен тылсымджы бар исе, санъа кетирсинлер.
38.  Бойледже, сихирбазлар белли бир куннинъ тайин этильген вакътында бир ерге кетирильдилер.
39.  Халкъкъа: Сиз де топланасызмы (айды, аман топланынъ), денильди.
40.  (Фыравуннынъ адамлары:) Эгер усьтюн кельселер, эр алда, тылсымджиларгъа уярмыз, дедилер.
41.  Сихирбазлар кельгенлеринде Фыравунгъа: Эгер биз усьтюн кельсек, муакъкъакъ бизге бир акъ бар дегильми? дедилер.
42.  Фыравун джевап берди: Эбет, о такъдирде ич шубе этменъ, козьдеки кимселерден де оладжакъсынъыз.
43.  Муса оларгъа: Не атаджакъ олсанъыз, атынъ! деди.
44.  Бунынъ узерине аркъанларыны ве таякъларыны аттылар ве: Фыравуннынъ къудрети акъкъы ичюн, эльбетте бизлер гъалип келеджекмиз, дедилер.
45.  Сонъра Муса таягъыны атты: Бир де не корьсинлер, оларнынъ уйдургъанларыны юта бере!
46.  (Буны корьгенинен) сихирбазлар дер’ал седжде эттилер.
47-48.  «Алемлернинъ Раббине, Муса ве Харуннынъ Раббине иман эттик», дедилер.
49.  Фыравун, (къызгъынлыкънен) деди ки, мен сизге изин бермеден, онъа иман эттинъиз э! Демек ки, о сизге сихирни огреткен буюгинъиз экен! Амма, шимди (сизге япаджагъымны кореджек ве) биледжексинъиз: Ант олсун, эллеринъизни ве аякъларынъызны чапразлама кестиреджем, эпинъизни астыраджам!
50.  «Зарары ёкъ, дедилер, (насыл олса) биз, шубесиз, Раббимизге дёнеджекмиз».
51.  «Биз ильк иман эткенлер олгъанымыз ичюн, Раббимиз хаталарымызны багъышлайджагъына умют этермиз».
52.  Мусагъа: Къулларымны геджелейин ёлгъа чыкъар; чюнки, такъип этиледжексинъиз, дие вахий эттик.
53.  Фыравун да шеэрлерге (аскер) топлайыджылар ёллады:
54.  «Эсасен булар, сайылары аз, тертипсиз-дагъыныкъ бир джемааттыр».
55.  «(Бойле экен) кесен-кес бизни опькелендиргендирлер».
56.  «Биз исе, эльбетте уяныкъ (ве бирлик) бир джемаатмыз», (дей ве дедирте эди).
57-58.  Амма (сонъунда) биз оларны (Фыравун ве къавмыны), багъчалардан, чокъракълардан, хазинелерден ве дегерли бир ерден чыкъардыкъ.
59.  Бойледже, буларгъа Исраил огъулларыны мирасчы яптыкъ.
60.  Деркен (Фыравун ве адамлары) кунь догъувындан оларнынъ пешине тюштилер.
61.  Эки топлулыкъ бир-бирини корьгенинен, Мусанынъ адамлары: Иште, якъаландыкъ! дедилер.
62.  Муса: Асла! деди, Раббимиз, шубесиз, меннендир, манъа ёл косьтереджектир.
63.  Бунынъ узерине Мусагъа: Таягъынънен денъизге ур! дие вахий эттик. (Ургъанынен, денъиз) дер’ал ярылды (он эки ёл ачылды), эр болюк буюк бир дагъ киби олды.
64.  О бирлерини де, о ерге якълаштырдыкъ.

(Муса ве адамларынынъ артындан душманлар да, бу денъизде ачылгъан ёлларгъа кирдилер).

65.  Муса ве янында олгъанларнынъ эписини къуртардыкъ.
66.  Сонъра о бирлерини сувда богъдыкъ.
67.  Шубесиз, бунда бир ибрет бардыр; амма чокълары иман эткен дегиллер.

(Истер Мысырда къалгъан къыптийлернинъ ерлеринде кългъанлары, истер къуртулгъандан сонъ, бузавгъа табынувгъа къалкъкъан ве: «Козь-козьге Аллаhны корьмегендже, иман этмемиз», деген Исраил огъуллары бу ап-ачыкъ дерстен ибрет алмадылар, имангъа кельмедилер).

68.  Шубесиз, Раббинъ, иште, О, мутлакъ гъалип ве бол мерхамет саибидир.
69.  (Ресулым!) Оларгъа Ибрахимнинъ хаберини де накъл эт.
70.  О заман о, бабасына ве къавмына: Неге табынмакътасынъыз? деген эди.
71.  «Путларгъа табынмакътамыз ве оларгъа табынувда девам этеджекмиз», дие джевап бердилер.

(«Путларгъа табынмакътамыз ве бутюн кунь оларгъа хызмет этип турмакътамыз» манасы да берильмектедир. Зира, оларнынъ кунь бою ибадет этип, гедже ибадет этмегенлерине даир бир ривает бар).

72.  Ибрахим: Яхшы, деди, ялваргъанынъызда олар сизни эшителерми?
73.  Яхут сизге файда я да зарар бере билелерми?
74.  бойле джевап бердилер: Ёкъ, амма биз бабаларымызны бойле япкъан алда булдыкъ.
75-76.  Ибрахим деди ки: Яхшы, амма, истер сизинъ, истер эвельки аталарынъызнынъ; неге табынгъанынъызны (бираз олса да) тюшюндинъизми?
77.  Яхшы билинъ ки, олар меним душманымдыр; Анджакъ алемлернинъ Рабби (меним достумдыр).
78.  Мени яраткъан ве манъа догъру ёлны косьтерген Одыр.
79.  Мени ашаткъан, ичирген Одыр.
80.  Хасталангъан вакътымда манъа шифа берген Одыр.
81.  Меним джаннымны аладжакъ, сонъра мени тирильтеджек Одыр.
82.  Ве эсап куню хаталарымны багъышлайджагъыны умют эткеним Одыр.
83.  Раббим, манъа икмет бер ве мени эйилер арасына къош.
84.  Манъа, сонъундан келеджеклер арасында, эйиликнен анъылмакъ насип эйле!

(Аз.Ибрахим, бу дуасынен, къыяметке къадар яхшы нам иле анъылмакъны истеген. Дуасы макъбул олгъан, бундан отьрю, эр уммет онъа айры бир севги дуйгъан ве адыны макътав иле анъгъан. Мусульманлар да, беш вакъыт намазда салавт-ы шерифе окъугъанда, оны да анъаракъ, бу дуагъа къошулмакъталар).

85.  Мени Наим дженнетининъ варислеринден эйле.
86.  Бабамны да багъышла (онъа тёвбе ве иман насип эт). Чюнки, о сапыкълардандыр.
87.  (Инсанларнынъ) тириледжек куньлери мени утандырма.
88.  О куню не мал файда берир, не де эвлят.
89.  Анджакъ, Аллаhкъа къальби селим (темиз бир къальп) иле кельгенлер (о куньде файда булур).

(Къальби селим – шубелерден, ширктен темизленген, ихляснен иман эткен къальп демектир. Саид б. Мусейеб (р.а.) деген ки: Къальби селим, маневий сагълам къальптир ки, бу да, му'миннинъ къальбидир. Кяфир ве мунафыкънынъ къальби исе, маневий хастадыр).

90.  (О куню) дженнет такъва саиплерине якълаштырылыр.
91.  Джеэннем де адден ашкъанларгъа ап-ачыкъ косьтерилир.
92-93.  Оларгъа: Аллаhтан гъайры табынгъаларынъыз къана, нереде? Сизге ярдым эте билелерми я да озьлерине (олсун) ярдымлары токъунамы? денилир.
94-95.  Артыкъ олар, о адден ашкъанлар ве Иблис ордулары, топтан о ерге фырлатылып (джеэннемге) атылырлар.
96.  О ерде бир-бирилеринен чекишерек, бойле дерлер:
97.  Валлахи, биз, акъикъатен ап-ачыкъ бир сапыкълыкъ ичинде экенмиз.
98.  Чюнки, биз сизни алемлернинъ Раббинен бир тута эдик.
99.  Бизни, анджакъ о гунахкярлар саптырды.
100-101.  Шимди артыкъ бизим не шефаатчыларымыз бар, не де якъын бир достумыз.
102.  Ах, кешке биз ичюн (дюньягъа) бир къайтув даа олса да, му'минлерден олсакъ!
103.  Бунда эльбет (алынаджакъ) буюк бир дерс бар; амма чокълары иман этмезлер.
104.  Шубесиз, Раббинъ, иште О, мутлакъ гъалип ве бол мерхамет саибидир.
105.  Нуh къавмы да пейгъамберлерни яланджылыкъта сучладылар.
106.  Къардашлары Нуh оларгъа бойле деген эди: (Аллаhкъа къаршы келювден) сакъынмазсынъызмы?
107.  Билинъ ки, мен сизге ёлланылгъан ишанчлы бир эльчийим.
108.  Артыкъ Аллаhкъа къаршы келювден сакъынынъ ве манъа итаат этинъ.
109.  Бунъа къаршы сизден ич бир акъ истемейим. Меним эджримни береджек анджакъ алемлернинъ Раббидир.
110.  Онынъ ичюн, Аллаhтан къоркъунъ ве манъа итаат этинъ.
111.  Олар бойле джевап бердилер: Санъа ашагъы севиели кимселер табий олуп тургъанда, биз санъа ич иман этермизми!
112.  Нуh деди ки: Оларнынъ япкъанлары акъкъында бильгим ёкътыр.
113.  Оларнынъ эсабы анджакъ Раббиме аиттир. Бир тюшюнсенъиз!
114.  Мен иман эткен кимселерни къуваджакъ дегилим.
115.  Мен, анджакъ ап-ачыкъ бир тенбиеджийим.
116.  Дедилер ки: Эй, Нуh! (Бу давадан) вазгечмесенъ, яхшы биль ки, ташборангъа тутулгъанлардан оладжакъсынъ!
117.  Нуh: Раббим! деди, къавмым мени яланджылыкъта сучлады.
118.  Артыкъ меннен оларнынъ арасында сен укминъни бер. Мени ве янымдаки му'минлерни къуртар.
119.  Бунынъ узерине биз оны ве янындакилерни, о толу гемининъ ичинде (ташыяракъ) къуртардыкъ.
120.  Сонъ, артта къалгъанларны сувда богъдыкъ.
121.  Догърусы, бунда буюк бир дерс бар; амма чокълары иман этмезлер.
122.  Шубесиз, Раббинъ, иште О, мутлакъ гъалип ве бол мерхамет саибидир.
123.  Аад (къавмы) да, пейгъамберлерни яланджылыкъта сучлады.
124.  Къардашлары hууд оларгъа бойле деген эди: (Аллаhкъа къаршы келювден) сакъынмазсынъызмы?
125.  Билинъ ки, мен сизге ёлланылгъан ишанчлы бир эльчийим.
126.  Артыкъ Аллаhкъа къаршы келювден сакъынынъ ве манъа итаат этинъ.
127.  Бунъа къарши сизден ич бир акъ истемейим. Меним эджримни береджек анджакъ алемлернинъ Раббидир.
128.  Сиз эр юксек ерге бир алямет тиклеерек эгленесинъизми?

(Аеттеки «рии» келимеси «ёл» манасында да олгъаны ичюн, «сиз эр ёл узерине...» шеклинде бир мана бермек де мумкюн. Бу къавмнынъ бина эткен шейлери акъкъында тефсирлерде; гогерджин къалелери, келип-кечкенлернен эгленмек ичюн япылгъан юксек биналар, тепелерге тикильген абиделер киби изаатларгъа расткелинмекте).

129.  Темелли къаладжагъынъызны умют этерек, къавий биналар яптынъызмы?

(Бу биналар акъкъында буюк кошклер, къавий къалелер, сув менбалары киби тефсирлер япылгъан).

130.  Якъалагъан вакътынъызда зорбаджылар киби якъалайсызмы?
131.  Артыкъ Аллаhтан къоркъунъ ве манъа итаат этинъ.
132-134.  Бильген шейлеринъизни сизге берген, сизге маллар, огъуллар, багълар, чокъракълар ихсан эткен (Аллаhкъа къаршы келюв)ден сакъынынъ.
135.  Догърусы, сизинъ акъкъынъызда буюк бир куннинъ азабындан къоркъам.
136.  (Олар) бойле дедилер: Сен огют берсенъ де, бермесенъ де, бизге эп бирдир.
137.  Бу, эвелькелернинъ адетлеринден башкъа бир шей дегиль.

(Бу ерде «адет (хулукъ)»тан козьде тутулгъаны акъкъында чешит тефсирлер бар: 1) Шу япкъанларымыз я да узеринде булунгъан шу динимиз, ильк аталарымыздан берли девам этип кельген шейдир. 2) Сенинъ кетирген шу дининъ я да ольгенден сонъ тирилиджегимиз иддасы, кечмишлернинъ уйдурмасыдыр).

138.  Биз, азапкъа огъратыладжакъ да дегильмиз.
139.  Бойледже, оны яланджылыкъта къабаатладылар; биз де оларны эляк эттик. Догърусы, бунда буюк бир ибрет бар; амма чокълары иман этмезлер.
140.  Шубесиз, Раббинъ, иште, О, мутлакъ гъалип ве сынъырсыз мерхамет саибидир.
141.  Семууд (къавмы) да, пейгъамберлерни яланджылыкъта сучлады.
142.  Къардашлары Салих оларгъа бойле деген эди: (Аллаhкъа къаршы келювден) сакъынмазсынъызмы?
143.  Билинъ ки, мен сизге ёлланылгъан ишаныладжакъ бир эльчийим.
144.  Артыкъ Аллаhкъа къаршы келювден сакъынынъ ве манъа итаат этинъ.
145.  Бунъа нисбетен сизден ич бир акъ истемейим. Меним эджримни береджек, анджакъ алемлернинъ Раббидир.
146-148.  Сиз бу ерде багъчаларнынъ, чокъракъларнынъ ичинде; экинлернинъ салкъымлары саркъкъан хурмалыкъларнынъ арасында, ишанч ичинде быракъыладжакъсынъыз (санасынъыз)мы?
149.  (Бойле санып) дагълардан усталыкънен эвлер ёнып (оюп япмакътасынъыз).

(Аеттеки «фаарихин» келимесине «усталыкънен» манасы берильгени киби, «макътанаракъ» манасы да бериле билир).

150.  Артыкъ, Аллаhтан къоркъунъ ве манъа итаат этинъ.
151-152.  Ер юзюнде бозгъунджылыкъ япып, тертип-тынчлыкъ бермеген адден ашкъанларнынъ эмрине уйманъ.
153.  Дедилер ки: Сен, олса-олса яхшы тылсымлангъан бирисинъ!
154.  Сен де анджакъ бизим киби бир инсансынъ. Эгер догъру сёйлегенлерден олсанъ, айды, бизге бир муджизе кетир.
155.  Салих: Иште (муджизе) бу ыргъачы деведир; онынъ бир сув ичмек акъкъы бардыр, белли бир куню ичмек акъкъы да сизинъдир, деди.
156.  Онъа бир феналыкънен илишменъ, ёкъса, сизни муаззам бир куннинъ азабы якъалай къояр.
157.  Бунъа рагъмен, олар девени сойдылар; амма пешман да олдулар.
158.  Бунынъ узерине, оларны азап якъалады. Догърусы, бунда буюк бир дерс бар; амма чокълары иман этмезлер.
159.  Шубесиз, Раббинъ, иште, О, мутлакъ гъалип ве сынъырсыз мерхамет саибидир.
160.  Луут къавмы да, пейгъамберлерни яланджылыкъта сучлады.
161.  Къардашлары Луут оларгъа бойле деген эди: (Аллаhкъа къаршы келювден) сакъынмазсынъызмы?
162.  Билинъ ки, мен сизге ёлланылгъан ишаныладжакъ бир эльчийим.
163.  Артыкъ Аллаhкъа къаршы келювден сакъынынъ ве манъа итаат этинъ.
164.  Бунъа къаршы сизден ич бир акъ истемейим. Меним эджримни береджек анджакъ алемлернинъ Раббидир.
165-166.  Раббимизнинъ сизлер ичюн яраткъан зевджелеринъизни быракъып да, инсанлар арасындан эркеклерге якълашасызмы? Догърусы, сиз сынъырны ашкъан (сапыкъ) бир къавмсынъыз!
167.  Олар бойле дидилер: Эй, Луут! (Бу давадан) вазгечмесенъ, яхшы биль ки, сюргюн этильгенлерден оладжакъсынъ!
168.  Луут: Догърусы, деди, мен сизинъ бу ишинизден нефретленем!
169.  Раббим! Мени ве аилемни, оларнынъ япып кельгенлеринден (вебалындан) къуртар.
170.  Бунынъ узерине оны ве бутюн аилесини къуртардыкъ.
171.  Анджакъ, бир къарт къадын истисна. О артта къалгъанлардан (олды).

(Бу ерде Аз.Луутнынъ къадынына ишарет этильмекте. Тахриим суресининъ онынджы аетине ве он экинджи аетиндеки изааткъа бакъынъ).

172.  Сонъра дигерлерини эляк эттик.
173.  Усьтюлерине ойле бир ягъмур ягъдырдыкъ ки... Тембиеленгенлернинъ (факъат ёлгъа кельмегенлернинъ) ягъмуры не де фена!
174.  Эльбетте бунда буюк бир ибрет бар; факъат чокълары иман этмезлер.
175.  Шубесиз, Раббинъ, иште, О, мутлакъ гъалип ве бол мерхамет саибидир.
176.  Эйке халкъы да пейгъамберлерни яланджылыкъта сучлады.

(Эйке бир орман чешитининъ адыдыр. Риваетке коре, Медйен якъынларында булунгъан бир больге де бу аднен анъыла эди. Шуайб (а.с.) эйкели олмагъанындан, 106, 124, 142 ве 160-нджи аетлердекинден фаркълы оларакъ, ёлланылгъан пейгъамберлер ичюн «къардашлары» денильмеген).

177.  Шуайб оларгъа бойле деген эди: (Аллаhкъа къаршы келювден) сакъынмазсынъызмы?
178.  Билинъ ки, мен сизге ёлланылгъан ишаныладжакъ бир эльчийим.
179.  Артыкъ Аллаhкъа къаршы келювден сакъынынъ ве манъа итаат этинъ.
180.  Бунынъ ичюн сизден ич бир акъ истемейим. Меним акъкъымны береджек, анджакъ алемлернинъ Раббидир.
181.  Ольчюни тас-тамам япынъ, (инсанларнынъ акъкъыны) эксик бергенлерден олманъ.
182.  Догъру теразенен тартынъ.
183.  Инсанларнынъ акъкъы олгъан шейлерни къысманъ. Ер юзюнде бозгъунджылыкъ япаракъ, къарышыкълыкъ чыкъарманъ.
184.  Сизни ве эвельки несиллерни яраткъан (Аллаh)тан къоркъунъ.
185.  Олар бойле дедилер: Сен, олса-олса яхшы тылсымлангъан бирисинъ!
186.  Сен де анджакъ бизим киби бир бешерсинъ. Биль ки, биз сени анджакъ яланджылардан бири саймакътамыз.
187.  Эгер догъру сёзлюлерден олсанъ, усьтюмизге коктен азап ягъдыр.
188.  Шуайб: Раббим япкъанларынъызны энъ яхшы билиджидир, деди.
189.  Ниает, оны яланджы сайдылар да, оларны о кольге кунюнинъ азабы якъалай къойды. Акъикъатен о, буюк бир куннинъ азабы эди!

(Чокъ сыджакъ куньлерден сонъ, кокте булутлар пейда олгъан, оларнынъ кольгесине сыгъынгъан эдилер. Аллаh булутлардан атеш ягъдыраракъ, адден ашкъанларны, асийлерни якъкъан ве джезаландыргъан эди).

190.  Догърусы, бунда буюк бир дерс бар; амма чокълары иман этмезлер.
191.  Шубесиз, Раббим, иште О, мутлакъ гъалип ве бол мерхамет саибидир.

(Юкъарыдаки аетлерде бир чокъ пейгъамбернинъ къавмларыны тенбиелевлери, кетирген муджизелери ве къавмларынынъ арекетлери бир чизгилернен анълатылгъандан сонъ, ашагъыдаки аетлерде Къур'ангъа нисбетен ифтираларгъа къатиетли реддиелерде булунылгъан, Аз.Пейгъамберге сабыр ве метанетнен, юксек вазифесини девам эттирюви телкъин этильген).

192.  Муакъкъакъ ки, о, Къур'ан алемлернинъ Рабби эндиргенидир.
193-195.  (Ресулым!) Оны Руху'ль-эмин (Джебраил) тенбиеджилерден олурсынъ дие, ап-ачыкъ арап тилинен сенинъ къальбинъе эндиргендир.
196.  О, шубесиз, даа эвелькелернинъ китапларында да бардыр.

(Къур'анынъ Аз.Муhаммедге эндириледжеги, яхут да Къур'аннынъ манасы, озю ве баш принциплери эвельки хакъ китапларда да бар эди. Аетте эр экиси анълатылгъан ола билир).

197.  Исраил огъулларынынъ алимлери оны билюви, олар ичюн бир делиль дегильми?
198-199.  Биз оны арапча бильмегенлерден бирине эндирсе эдик де, буны оларгъа о окъуса эди, кене онъа иман этмез эдилер.
200-201.  Оны гунахкярларнынъ къальплерине бойле ерлештирдик. Онынъ ичюн ачыкъ азапны корьгенге къадар онъа иман этмезлер.

(Аеттеки «оны» замири «куфюр»ге чевирильсе» - озь гунахлары себебинден- сокътыгъымыз куфюр ойле ерлешкендир ки, азапны ачыкъ корьмеден, имангъа кельмезлер» манасы чыкъар. Айны замир «Къур'ан»гъа да чевириле билир. О такъдирде «Къур'анны озь тиллеринде эндирдик, манасыны къальплерине эйидже сокътыкъ; кене де, азапны корьмеден, иман этмезлер» манасы козьде тутулгъан ола билир).

202.  Иште, бу (азап) оларгъа, озьлери фаркъына бармадан, апансыздан келе къояджакъ.
203.  О заман: Бизге (иман этювимиз ичюн) мухлет берилирми, аджеба? дейджеклер.
204.  (Токътамадан муджизе талабынен) олар бизим азабымызны чар-чабук истей эдилерми?
205-206.  Не дерсинъ! Эгер биз оларны йылларнен яшатып, ниметлерден файдаландырсакъ, сонъра техдит этильмекте олгъан (азаплары) башларына кельсе!
207.  Файдаландырылгъан ниметлеринден оларгъа ич файда токъунмайджакъ.
208-209.  Биз ич бир мемлекетни, огют бермек узьре (ёлладыгъымыз) тенбиеджилери (пейгъамберлери) олмадан, ёкъ этмегендирмиз. Биз залым дегильмиз.
210.  Оны (Къур'анны) шейтанлар эндирмеди.

(Къур'аннынъ шейтанлар тарафындан кяхинлерге телкъин этильген шейлерден ибарет олгъаныны илери сюрген базы мушриклернинъ сёзьлери ред этильмекте).

211.  Бу оларгъа тюшмез; затен, кучьлери де етмез.
212.  Шубесиз, олар вахий эшитювден узакъ тутулгъанлардыр.
213.  О алда, сакъын Аллаhнен берабер, башкъа танърыгъа къуллыкъ этип ялварма, сонъунда азап этильгенлерден олурсынъ!

(Аз.Пейгамбернинъ шахсында инсанлыкъкъа хитап этильмекте. Бакъ. Къасас, 28/86-88).

214.  (Эвель) Энъ якъын акърабанъны тенбиеле.
215.  Санъа уйгъан му'минлерге (мерхамет) къанатынъны кер.
216.  Эгер санъа къаршы кельселер, де ки: Мен сизинъ япкъанларынъыздан, муакъкъакъ ки, узакъым.
217.  Сен, О мутлакъ гъалип ве бол мерхамет саибине ишанып таян.
218.  О ки, (гедже намазгъа) къалкъкъан заманынъда, сени корьмекте.
219.  Седжде эткенлер арасында долашувынъны да (корьмекте).

(Ибн Аббас (р.а.)дан кельген риваетке коре, «ве текаллубеке фиис-сааджидиин» сёзюнинъ ифаде этмек истеген манасы шудыр: Аллаh сенинъ, бир пейгъамбернинъ сульбинден дигер пейгъамбернинъ сульбине кече-кече, ниает, насыл бир небий оларакъ чыкъкъаныны корюджидир).

220.  Чюнки, эр шейни эшитиджи, эр шейни билиджи Одыр.
221.  Шейтанларнынъ исе, кимге энеджегини сизге хабер берейимми?
222.  Олар, гунахкъа, ифтирагъа далгъан эр кеснинъ усьтюне энерлер.
223.  Булар, (шейтанларгъа) къулакъ асарлар ве оларнынъ чокъу яланджылардыр.
224.  Шаирлер(ге кельгенде), оларгъа да сапыкълар уярлар.
225-226.  Оларнынъ эр вадийде башы бош долашкъанларыны ве акъикъатта япмагъан шейлерини сёйлегенлерини корьмединъми?
227.  Анджакъ, иман этип, яхшы ишлер япкъанлар, Аллаhны чокъ-чокъ анъгъанлар ве акъсызлыкъкъа огъратылгъанларында озьлерини къорчалагъанлар башкъадыр. Акъсызлыкъ эткенлер, анги дёнюшке,(анги акъибетке) дёндюриледжеклерини якъында биледжеклер.

(Сахих хадис китапларындан ер алгъан бир чокъ хадистен де анълашылгъаны узьре, феналыкъны ифаде этмеген ве эйи макъсатнен къулланылгъан шиир, юкъарыда яманлангъан шиирден истисна этильген. Бунынъ киби, асхаб-ы кирам арасында Ресул-ы Экремнинъ такъдирлерини къазангъан бир чокъ шаирлер бар эди. Меселя, Аз.Пейгъамбернинъ Хассан бин Сабитке: «Мушриклерни (шиирлеринънен) хаджв эт, биль ки, муакъкъакъ Джебраил де сеннен берабердир», буюргъаны ривает олунгъан).